نفقه
نفقه، به مخارج ضروری مانند خوراک، پوشاک و مسکن گفته میشود که برای گذران زندگی مورد نیاز است. ازدواج، خویشاوندی و ملکیت از اسباب وجوب آن هستند.[۱]
اگر انسان کسی را اجیر نماید و شرط کند که مخارج او را بدهد و به شرط خود وفا کند باید فطره او را هم بدهد ولی چنانچه شرط کند که مقدار مخارج او را بدهد مثلا پولی برای مخارجش بدهد و به عنوان نفقه نباشد چه به عنوان مزد کارش باشد یا به عنوان دیگری واجب نیست فطره او را بدهد
عنوان مسئله:
اگر انسان کسی را اجیر نماید و شرط کند که مخارج او را بدهد و به شرط خود وفا کند باید فطره او را هم بدهد ولی چنانچه شرط کند که مقدار مخارج او را بدهد مثلا پولی برای مخارجش بدهد و به عنوان نفقه نباشد چه به عنوان مزد کارش باشد یا به عنوان دیگری واجب نیست فطره او را بدهد
پرسش‌های مرتبط از این مرجع
سوال مرتبط یافت نشد
پرسش‌های مرتبط از دیگر مراجع
- [آیت الله علوی گرگانی] کسی مقدار یکصد هزار روپیه برای وقفیّه بدهد و شرط کند تا حیات دارم نفقه مرا بدهند آیا دادن این پول به این شرط برای وقفیّه جایز است یا خیر؟
- [آیت الله اردبیلی] آیا هزینه سفر حجّ واجب زن که توسط شوهرش پرداخت میشود، جزء مخارج سال شوهر حساب میشود و از خمس معاف است یا خیر؟ اگر زن، خودش مستطیع باشد و شوهرش مخارجش را بدهد، چه حکمی دارد؟
- [آیت الله خوئی] اشخاصی که واجب النفقه دیگری هستند مثل پدر یا مادری که فرزند آنها مخارج زندگی را به آنها میدهد، یا زنی که از طریق شوهرش مخارجش تأمین میشود و یقین دارند که پرداخت کننده نفقه خمس نمیدهد و سالی ندارد آیا بر خود آنها لازم است که به مقدار خمس آنچه به آنها میرسد بر ذمه گرفته و پرداخت نمایند یا لازم نیست، و بر خود پرداخت کننده است؟
- [آیت الله بهجت] با توجّه به این که مخارج تحصیل اولاد بر پدر واجب نیست، آیا اگر پدری مخارج تحصیل اولاد را بدهد، لازم است خمس آن مقدار از مخارج تحصیل را هم سر سال خمسی پرداخت نماید؟
- [آیت الله خامنه ای] میهمانی که فقط شب عید فطر به خانه انسان بیاید، تکلیف فطره اش چه می شود؟ ج) فطره او بر عهده صاحب خانه نیست. س: اگر میهمان فطره خودش را بدهد، آیا از عهده صاحب خانه ساقط می شود؟ ج) در فرضی که نان خور محسوب شود اگر با اجازه صاحب خانه و از طرف او فطره خودش را بدهد، از عهده میزبان ساقط می شود. س: اگر انسان شب عید فطر میهمان داشته باشد و صبح متوجه شود که عید بوده؛ آیا فطره آنها بر او واجب است؟
- [آیت الله خامنه ای] . اگر بانک به شخصی پولی را به عنوان قرضالحسنه بدهد به شرط اینکه در مورد خاصی مصرف کند، این پول ملک قرضگیرنده میشود و در هر موردی مصرف کند، صحیح است، اگر چه از نظر حکم تکلیفی واجب است به شرط عمل کند.
- [آیت الله خامنه ای] زید از طرف برخی افراد، در اجیر گرفتن برای قضای نماز و روزه وکیل شد، یعنی مبلغی پول گرفت تا آن را به افرادی که اجیر می شوند بدهد، ولی او در امانت خیانت نمود و کسی را برای آن کار اجیر نکرد و در حال حاضر از عمل خود پشیمان است و می خواهد برئ الذمّه شود، آیا باید عدّه ای را برای آن کار اجیر کند یا اینکه اجرت آن کار را به قیمت فعلی آن به صاحبانشان برگرداند یا اینکه فقط به مقدار پولی که دریافت کرده است بدهکار است؟ و در صورتی که خود او اجیر در قضای نماز و روزه باشد و قبل از انجام آن بمیرد، تکلیف چیست؟
- [آیت الله خامنه ای] اگر شخصی پس اندازی داشته باشد که مخلوطی از مال مخمّس و غیر مخمّس است و گاهی از آن برای مخارج خود برداشت کرده و گاهی هم به آن اضافه می کند. با توجه به اینکه مقدار مال مخمّس معلوم است، آیا پرداخت خمس مجموع مبلغ باقی مانده واجب است یا اینکه باید فقط خمس مال غیر مخمّس را بدهد؟
- [آیت الله خامنه ای] زن علویه ای ادعا می کند که پدرش در پرداخت هزینه خانواده اش کوتاهی نموده و مجبور به گدایی در کنار مساجد شده اند تا از این طریق مالی به دست آورده و مصرف کنند. اهالی منطقه هم آن سید را فردی ثروتمند، ولی خسیس نسبت به خانواده اش می دانند، آیا دادن نفقه آنان از سهم سادات جایز است؟ و بر فرض که پدر بگوید که بر من فقط دادن هزینه پوشاک و خوراک واجب است، ولی پرداخت بقیه مخارج مثل لوازم اختصاصی زنان و پول روزانه کودکان، واجب نیست، آیا می توان به مقدار رفع احتیاج از سهم سادات به آنان داد؟
- [آیت الله اردبیلی] چنانچه شرکت بیمه با دریافت مبلغ اندکی از حجّاج، متعهد شود که اگر در طول سفر برای حاجی حادثهای پیش آید که منجر به فوت یا نقص عضو او گردد و یا پس از بازگشت از سفر، قادر به کار کردن نباشد و یا شرایط اقتصادی به گونهای شود که کسب و کارش از رونق بیفتد، در مقابل، شرکت بیمه مقرّری ماهانهای به این حاجی و یا خانواده او تا مدت یک سال بدهد، آیا این گونه بیمه شدن، سبب حصول (رجوع به کفایت) که یکی از شرایط وجوب حج است، میشود؟
مسائل مرتبط از این مرجع
- انسان اگر چه مخارج عیالاتش را از مال حرام بدهد باید فطره انان را از مال حلال بدهد
- زنی که به عقد موقت درامده اگر فقیر باشد شوهرش و دیگران می توانند به او زکات بدهند ولی اگر شوهرش در ضمن عقد شرط کند که مخارج او را بدهد یا به جهت دیگری دادن مخارجش بر او واجب باشد در صورتی که مخارج ان زن را بدهد نمی شود به ان زن زکات داد
- به سید فقیری که مخارجش بر دیگری واجب است و او نمی تواند مخارج ان سید را بدهد یا دارد و نمی دهد می شود خمس داد
- اگر فطره انسان بر کسی واجب باشد و او فطره را ندهد احتیاط مستحب ان است که اگر واجد شرایط وجوب زکات فطره باشد خودش بدهد
- اگر جاعل مزد معینی برای کار قرار ندهد مثلا بگوید هر کس بچه مرا پیدا کند پولی به او می دهم و مقدار ان را معین نکند چنانچه کسی ان عمل را انجام دهد باید مزد او را به مقداری که کار او در نظر مردم ارزش دارد بدهد
- اگر انسان به خیال این که کسی فقیر است به او زکات فطره بدهد و بعد بفهمد فقیر نبوده چنانچه مالی را که به او داده از بین نرفته باشد باید پس بگیرد و به مستحق بدهد و اگر نتواند بگیرد باید از مال خودش عوض فطره را بدهد و اگر از بین رفته باشد در صورتی که گیرنده فطره می دانسته انچه را که گرفته فطره است باید عوض ان را بدهد و اگر نمی دانسته دادن عوض بر او واجب نیست و انسان باید عوض فطره را بدهد
- کسی که زنش سیده است نباید به او خمس بدهد که به مصرف مخارج خودش برساند ولی اگر مخارج دیگران بر ان زن واجب باشد و نتواند مخارج انان را بدهد جایز است انسان خمسش را به ان زن بدهد که به مصرف انان برساند و همچنین است دادن خمس به او که در نفقات غیر واجبه اش که موونه اوست صرف نماید
- زنی که شوهرش مخارج او را نمی دهد چنانچه نان خور کس دیگر باشد فطره اش بر ان کس واجب است و اگر نان خور کس دیگر نیست در صورتی که شرایط وجوب در او جمع باشد باید فطره خود را بدهد
- کسی که بدهکار است و نمی تواند بدهی خود را بدهد اگر چه مخارج او بر انسان واجب باشد می شود قرضش را از زکات داد
- انسان نمی تواند مخارج کسانی را که مثل اولاد خرجشان بر او واجب است از زکات بدهد ولی اگر مخارج انان را ندهد دیگران می توانند به انها زکات بدهند
مسائل مرتبط از دیگر مراجع
- [آیت الله میرزا جواد تبریزی] اگر انسان کسی را اجیر نماید و شرط کند که مخارج او را بدهد؛ باید فطره او را هم بدهد؛ ولی چنانچه شرط کند که مقدار مخارج او را بدهد مثلا پولی برای مخارجش بدهد؛ واجب نیست فطره او را بدهد.
- [آیت الله خوئی] اگر انسان کسی را اجیر نماید و شرط کند که مخارج او را بدهد باید فطره او را هم بدهد، ولی چنانچه شرط کند که مقدار مخارج او را بدهد مثلًا پولی برای مخارجش بدهد، واجب نیست فطره او را بدهد.
- [آیت الله شبیری زنجانی] اگر انسان کسی را اجیر کند و شرط کند که مخارج او را بدهد، باید فطره او را هم بدهد، ولی چنانچه شرط کند که مقدار مخارج او را بدهد و مثلاً پولی برای مخارجش بدهد، واجب نیست فطره او را بدهد.
- [آیت الله صافی گلپایگانی] . اگر انسان کسی را اجیر نماید و شرط کند که مخارج او را بدهد باید فطره او را هم بدهد، ولی چنان چه شرط کند که مقداری از مخارج او را بدهد و مثلاً پولی برای مخارجش بدهد، واجب نیست فطره او را بدهد.
- [آیت الله علوی گرگانی] اگر انسان کسی را اجیر نماید وشرط کند که مخارج او را بدهد باید فطره او را هم بدهد در صورتی که عرفاً صدق عائله بر او بکند، ولی چنانچه شرط کند که مقداری از مخارج او را بدهد ومثلاً پولی برای مخارجش بدهد، واجب نیست که فطره او را بدهد.
- [آیت الله بروجردی] اگر انسان کسی را اجیر نماید و شرط کند که مخارج او را بدهد، باید فطرهی او را هم بدهد، ولی چنانچه شرط کند که مقدار مخارج او را بدهد و مثلاً پولی برای مخارجش بدهد، واجب نیست فطرهی او را بدهد.
- [آیت الله فاضل لنکرانی] اگر انسان کسی را اجیر نماید و شرط کند که مخارج او را بدهد (مانند خدمتکار) در صورتی که بشرط خود عمل کند و نانخور او حساب شود باید فطره او را هم بدهد ولی چنانچه شرط کند که مقداری از مخارج او را بدهد و مثلا پولی هم برای دیگر مخارجش بدهد، دادن فطره او واجب نیست مانند کارگران در کارخانه ها و مهمانخانه ها که معمولا کارکنان، غذای خود را همانجا می خورند فطره آنها بر خودشان است نه بر صاحبکار.
- [آیت الله سیستانی] اگر انسان کسی را که اجیر مینماید مانند بنّا ، و نجّار ، و خادم ، مخارج او را بدهد بطوری که نان خور او محسوب شود ، باید فطره او را هم بدهد ، ولی چنانچه فقط مزد کارش را بدهد ، واجب نیست فطره او را بدهد .
- [آیت الله بهجت] اگر انسان کسی را اجیر نماید و شرط کند که مخارج او را بدهد در صورتی که به شرط خود عمل کند و اجیر نانخور او حساب شود، باید فطره او را هم بدهد.
- [آیت الله مکارم شیرازی] هرگاه انسان کسی را اجیر کند و شرط نماید که مخارج او را نیز بدهد (مانند خدمتکار) باید فطره او را هم بدهد، ولی در مورد کارگرانی که مخارج آنها بر عهده صاحب کار است و این مخارج جزئی از مزد آنها محسوب می شود، فطره آنها بر صاحب کار واجب نیست، همچنین در میهمانخانه ها و مانند آن،که معمول است کارکنان غذای خود را در همان جا می خورند و این در حقیقت جزء حقوق آنها محسوب می شود، فطره آنها بر خودشان است، نه بر صاحب کار.