اختیار
اختیار در چند معنا به کار رفته است:۱. مقابل جبر، ۲. در برابر اکراه، ۳. مقابل ضرورت و اضطرار، ۴. برگزیدن یکی یا بیشتر، از چند چیز. از اختیار به معنای چهارم در باب نکاح سخن رفته است.
اگر انسان عمداً و از روی اختیار کاری که روزه را باطل می‌کند انجام دهد، روزه‌ی او باطل می‌شود و چنانچه از روی عمد نباشد، اشکال ندارد ولی جنب اگر بخوابد و به تفصیلی که در مسأله 1639 گفته شد تا اذان صبح غسل نکند، روزه‌ی او باطل است.
عنوان مسئله:
اگر انسان عمداً و از روی اختیار کاری که روزه را باطل می‌کند انجام دهد، روزه‌ی او باطل می‌شود و چنانچه از روی عمد نباشد، اشکال ندارد ولی جنب اگر بخوابد و به تفصیلی که در مسأله 1639 گفته شد تا اذان صبح غسل نکند، روزه‌ی او باطل است.
پرسش‌های مرتبط از دیگر مراجع
- [سایر] اگر زن در ماه رمضان پیش از اذان صبح، از حیض پاک شود و از روی عمد غسل نکند؛ آیا روزهاش باطل است؟ کفاره هم دارد؟
- [سایر] اگر در ماه رمضان قبل از اذان صبح جنب شویم، ولی عمداً غسل نکنیم و تیمم کنیم، آیا تیمم پذیرفته است و روزه‌ی صحیح است؟
- [آیت الله صافی گلپایگانی] اگر در روزه ماه رمضان بعد ازاذان صبح کسی در خواب جنب شود روزه اش باطل می شود یا نه و اگر باطل نمی شود آیا می توان بعد از اذان ظهر یا اذان مغرب غسل کرد یا نه؟
- [آیت الله اردبیلی] اگر کسی از عمد در حین روزه جنب شود و سریع توبه و غسل کند روزه همچنان باطل است؟
- [آیت الله صافی گلپایگانی] شخصی قبل از اذان صبح بیدار شده و جنب بوده، مشغول غسل می‌شود که وسط غسل، اذان میگویند. آیا روزه او صحیح است و کفّاره دارد یا نه؟
- [آیت الله صافی گلپایگانی] شخصی قبل از اذان صبح بیدار شده و جنب بوده، مشغول غسل می‌شود که وسط غسل، اذان میگویند. آیا روزه او صحیح است و کفّاره دارد یا نه؟
- [آیت الله سبحانی] شخص جنب، ساعاتی قبل از اذان صبح بیدار می شود و عمداً می خوابد به قصد اینکه غسل نکند ولی قبل از اذان تیمم کند اما خواب می ماند آیا روزه اش صحیح است؟
- [سایر] اگر کسی غسل واجب بر گردنش باشد ولی قبل از اذان صبح غسل نکند، روزه اش صحیح هست؟
- [آیت الله خامنه ای] اگر شخصی قبل از اذان صبح یا بعد از آن بخوابد و در خواب جنب شده و بعد از اذان بیدار شود، چه مدتی برای غسل کردن وقت دارد؟
- [آیت الله اردبیلی] کسی که در شب ماه رمضان جنب است و غسل نمیکند به نیت این که قبل از اذان صبح غسل نماید ولی بعد از اذان صبح بیدار شود آیا روزه آن روزی که او گرفته صحیح می‌باشد؟
مسائل مرتبط از این مرجع
- اگر در روزه‌ی رمضان عمداً قی کند، یا در شب جُنب شود و به تفصیلی که در مسأله (1639) گفته شد بیدار شود و دوباره بخوابد و تا اذان صبح بیدار نشود، فقط باید قضای آن روز را بگیرد، ولی اگر کار دیگری که روزه را باطل می‌کند عمداً انجام دهد، در صورتی که میدانسته آن کار روزه را باطل می‌کند، قضا و کفاره بر او واجب می‌شود.
- کسی که میخواهد قضای روزه‌ی رمضان را بگیرد، هرگاه تا اذان صبح جُنب بماند، اگر چه از روی عمد نباشد، روزه‌ی او باطل است.
- اگر در روزه‌ی واجبی که مثل روزه‌ی ماه رمضان وقت آن معین است، تا اذان صبح غسل نکند و تیمّم هم ننماید، ولی از روی عمد نباشد، مثل آن که دیگری نگذارد غسل و تیمّم کند، روزهاش صحیح است.
- اگر غیر از روزه‌ی ماه رمضان روزه‌ی معین دیگری بر انسان واجب باشد مثلاً نذر کرده باشد که روز معینّی را روزه بگیرد چنانچه عمداً تا اذان صبح نیت نکند، روزهاش باطل است و اگر نداند که روزه‌ی آن روز بر او واجب است، یا فراموش کند و پیش از ظهر یادش بیاید، چنانچه کاری که روزه را باطل می‌کند انجام نداده باشد و نیت کند، روزه‌ی او صحیح و گرنه باطل می‌باشد.
- اگر در روزه‌ی واجبی غیر روزه‌ی رمضان و قضای آن، تا اذان صبح جنب بماند ولی از روی عمد نباشد، چنانچه وقت آن روزه معین است مثلاً نذر کرده که آن روز را روزه بگیرد روزهاش صحیح است و اگر مثل روزه‌ی کفاره وقت آن معین نیست، احتیاط واجب آن است که غیر از آن روز، روز دیگری را روزه بگیرد.
- اگر زن پیش از اذان صبح از حیض یا نفاس پاک شود و در غسل کردن کوتاهی کند و تا اذان غسل نکند، روزهاش باطل است؛ ولی چنانچه کوتاهی نکند مثلاً منتظر باشد که حمام زنانه شود اگر چه سه مرتبه بخوابد و تا اذان غسل نکند، روزه‌ی او صحیح است.
- اگر جُنب در شب ماه رمضان بخوابد و بیدار شود و بداند یا احتمال دهد که اگر دوباره بخوابد پیش از اذان صبح بیدار می‌شود و تصمیم هم داشته باشد که بعد از بیدار شدن غسل کند، چنانچه دوباره بخوابد و تا اذان بیدار نشود، باید روزه‌ی آن روز را قضا کند و اگر از خواب دوم بیدار شود و برای مرتبهی سوم بخوابد و تا اذان صبح بیدار نشود، قضای روزه و کفاره بر او واجب می‌شود.
- اگر جنب عمداً تا اذان صبح غسل نکند، یا اگر وظیفهی او تیمّم است عمداً تیمّم ننماید، روزهاش باطل است.
- در چند صورت فقط قضای روزه بر انسان واجب است و کفاره واجب نیست:اوّل:آن که روزهدار در روز ماه رمضان عمداً قی کند.دوم:آن که در شب ماه رمضان جنب باشد و به تفصیلی که در مسأله 1639 گفته شد تا اذان صبح از خواب دوم بیدار نشود.سوم:عملی که روزه را باطل می‌کند به جا نیاورد، ولی نیت روزه نکند، یا ریا کند، یا قصد کند که روزه نباشد، یا قصد کند کاری که روزه را باطل می‌کند انجام دهد.چهارم:آن که اگر در ماه رمضان غسل جنابت را فراموش کند و با حال جنابت یک روز یا چند روز روزه بگیرد.پنجم:آن که در ماه رمضان بدون این که تحقیق کند صبح شده یا نه، کاری که روزه را باطل می‌کند انجام دهد، بعد معلوم شود صبح بوده و نیز اگر بعد از تحقیق با این که گمان دارد صبح شده، کاری که روزه را باطل می‌کند انجام دهد، بعد معلوم شود صبح بوده، قضای آن روز بر او واجب است؛ بلکه اگر بعد از تحقیق شک کند که صبح شده یا نه و کاری که روزه را باطل می‌کند انجام دهد، بعد معلوم شود صبح بوده، احتیاط واجب آن است که قضای روزه‌ی آن روز را به جا آورد.ششم:آن که کسی بگوید صبح نشده و انسان به گفتهی او کاری که روزه را باطل می‌کند انجام دهد، بعد معلوم شود صبح بوده است.هفتم:آن که کسی بگوید صبح شده و انسان به گفتهی او یقین نکند، یا خیال کند شوخی می‌کند و کاری که روزه را باطل می‌کند انجام دهد، بعد معلوم شود صبح بوده است.هشتم:آن که کور و مانند آن به گفتهی کس دیگری افطار کنند بعد معلوم شود مغرب نبوده است.نهم:آن که در هوای صاف به واسطهی تاریکی یقین کند که مغرب شده و افطار کند، بعد معلوم شود مغرب نبوده است، ولی اگر در هوای ابری به گمان این که مغرب شده افطار کند، بعد معلوم شود مغرب نبوده قضا لازم نیست.دهم:آن که برای خنک شدن، یا بی جهت مضمضه کند یعنی آب در دهان بگرداند و بیاختیار فرو رود، ولی اگر فراموش کند که روزه است و آب را فرو دهد، یا برای وضو مضمضه کند و بیاختیار فرو رود، قضا بر او واجب نیست.
- اگر برای روزه‌ی واجب غیر معیّنی مثل روزه‌ی کفاره عمداً تا نزدیک ظهر نیت نکند اشکال ندارد، بلکه اگر پیش از نیت تصمیم داشته باشد که روزه نگیرد، یا تردید داشته باشد که بگیرد یا نه، چنانچه کاری که روزه را باطل می‌کند انجام نداده باشد و پیش از ظهر نیت کند، روزه‌ی او صحیح است.
مسائل مرتبط از دیگر مراجع
- [آیت الله خوئی] اگر انسان عمداً و از روی اختیار کاری که روزه را باطل می‌کند انجام دهد، روز او باطل می‌شود و چنانچه از روی عمد نباشد اشکال ندارد ولی جنب اگر بخوابد و به تفصیلی که در مسأل (1639) گفته شد تا اذان صبح غسل نکند، روز او باطل است.
- [آیت الله وحید خراسانی] اگر انسان عمدا و از روی اختیار کاری که روزه را باطل می کند انجام دهد روزه او باطل می شود و چنانچه از روی عمد نباشد اشکال ندارد ولی جنب اگر بخوابد و به تفصیلی که در مساله گذشت تا اذان صبح غسل نکند روزه او باطل است
- [آیت الله نوری همدانی] اگر انسان عمداً و از روی اختیار کاری که روزه را باطل می کند انجام دهد ، روزة ا و باطل می شو د چه عالم باشد چه جاهل حتی بنابر احتیاط واجب در مورد جاهل قاصر و چنانچه از روی عمد نباشد اشکال ندارد ولی جنب اگر بخوابد و به تفصیلی که در مساله 1630گفته شد تا اذان صبح غسل نکند روزة باطل است .
- [آیت الله اردبیلی] اگر انسان عمدا و از روی اختیار عملی که روزه را باطل می‌کند انجام دهد، روزه او باطل می‌شود و چنانچه از روی عمد نباشد، اشکال ندارد، ولی جنب اگر بخوابد و به تفصیلی که در مسأله 1710 گفته شد، تا اذان صبح غسل نکند، روزه او باطل است.
- [امام خمینی] اگر انسان عمدا و از روی اختیار کاری که روزه را باطل می کند، انجام دهد،روزه او باطل می شود و چنانچه از روی عمد نباشد اشکال ندارد، ولی جنب اگر بخوابد و به تفصیلی که در مساله گفته شد تا اذان صبح غسل نکند، روزه او باطل است.
- [آیت الله علوی گرگانی] اگر انسان عمداً و از روی اختیار کاری که روزه را باطل می‌کند انجام دهد، روزه او باطل می‌شود و چنانچه از روی عمد نباشد، اشکال ندارد ولیجنب اگر بخوابد، به تفصیلی که در )مسأله 1646) گفته شد تا اذان صبح غسل نکند، روزه او باطل است.
- [آیت الله فاضل لنکرانی] اگر انسان عمداً و از روی اختیار کاری که روزه را باطل می کند انجام دهد روزه او باطل می شود، و چنانچه از روی عمد نباشد اشکال ندارد، و فرقی نمی کند بین روزه ماه رمضان و غیر آن و بین روزه واجب و مستحب، ولی جنب اگر بخوابد و به تفصیلی که در مسأله (1679) گفته شد تا اذان صبح غسل نکند روزه او باطل است.
- [آیت الله سیستانی] اگر انسان عمداً و از روی اختیار کاری که روزه را باطل می‌کند انجام دهد ، روزه او باطل می‌شود . و چنانچه از روی عمد نباشد اشکال ندارد . ولی جنب اگر بخوابد و به تفصیلی که در مسأله (1602) گفته شد تا اذان صبح غسل نکند روزه او باطل است . و چنانچه انسان نداند که بعضی از آنچه گفته شد روزه را باطل می‌کند اگر در این جهل کوتاهی نکرده باشد ، و تردیدی هم نداشته باشد ، یا آنکه اعتماد بر حجت شرعی داشته باشد ، اگر آن چیز را انجام دهد ، روزهاش باطل نمیشود ، مگر در خوردن و آشامیدن و جماع .
- [آیت الله خوئی] اگر در روز ماه رمضان در شب جنب شود و به تفصیلی که در مسأله (1639) گفته شد بیدار شود و دوباره بخوابد و تا اذان صبح بیدار نشود فقط باید قضای آن روزه را بگیرد. ولی اگر کار دیگری که روزه را باطل می‌کند عمداً انجام دهد درصورتی که میدانسته آن کار روزه را باطل می‌کند، قضا و کفاره بر او واجب می‌شود.
- [آیت الله شبیری زنجانی] اگر انسان عمداً و از روی اختیار کاری که روزه را باطل می‌کند انجام دهد، روزه او باطل می‌شود؛ و چنانچه از روی عمد نباشد یا متوجه نباشد که روزه است، روزهاش باطل نمیشود. ولی بقاء بر جنابت در سه مورد باعث بطلان روزه میگردد؛ هر چند عمدی نباشد: 1 - بقاء بر جنابت در خواب دوم به بعد (با توضیحی که در مسأله 1639 و 1640 گذشت). 2 - قضای ماه رمضان. 3 - اگر غسل جنابت را فراموش کند و پس از گذشتن ماه رمضان متوجه شود. و همچنین است اگر برای خنک شدن یا بیجهت آب در دهان بگرداند و بیاختیار فرو رود به تفصیلی که در مسأله 1697 میآید.