حاکم شرع
حاكم شرع حاكم منصوب از جانب خدا به طور مستقيم يا با واسطه است، بيشترين كاربرد عنوان حاكم شرع در كلمات فقها، فقیه جامع شرایط است. از حدود ولایت حاکم شرع در باب تجارت سخن گفته‌اند.
اگر به امر حاکم شرع خمس را به شهر دیگر ببرد و از بین برود لازم نیست دوباره خمس بدهد و همچنین است اگر به کسی بدهد که از طرف حاکم شرع وکیل بوده که خمس را بگیرد و از آن شهر به شهر دیگر ببرد.
عنوان مسئله:
اگر به امر حاکم شرع خمس را به شهر دیگر ببرد و از بین برود لازم نیست دوباره خمس بدهد و همچنین است اگر به کسی بدهد که از طرف حاکم شرع وکیل بوده که خمس را بگیرد و از آن شهر به شهر دیگر ببرد.
پرسش‌های مرتبط از این مرجع
- زیدی در حال حیات خود از بابت خمس مبلغی دستگردان مینماید که به تدریج پرداخت کند و رسید خمس را دریافت دارد، به فوت ناگهانی به رحمت خدا میرود و وصیت ننموده با داشتن بعض از وارث صغیر باید تمام بدهکاری را ورثه کبیر بدهند و دفترچه حساب سال هم معلوم نمیشود که آیا از سهم سادات داده است چیزی یا نه، و یا آن‌که سهم سادات را مصالحه کند با چیز کمی و آیا اذن حاکم شرع لازم است در پرداخت یا نه؟
- زید مبلغی به مرور سالها جمعآوری نموده، و این مبلغ به حدی رسیده که اگر خمس تعلق نمیگرفت، این شخص مستطیع بود و چنانچه خمس این مال را بدهد از استطاعت میافتد، قیل که باید حج برود و خمس را دستگردان کند، هر گاه قدرت پیدا کرد بدهد، آیا این حرف قیل، صحیح است یا خیر؟ جواب مرقوم فرموده بودید در فرض مزبور دادن خمس آن لازم است، در اینجا به عرض میرسد که خمس آن لازم است یعنی این شخص فعلاً مستطیع نیست یا اینکه چیزی است که ما درک نمیکنیم؟
- اگر وکیل مرجع تقلیدی خمس یک چیز را بگیرد و معلوم شود که در آن چیز خمس واجب نبوده آیا جایز است آن مقداری که به عنوان خمس گرفته شده از او مطالبه نمود؟ و آیا بر وکیل واجب است که این مقدار را پس بدهد؟ و آیا قبل از آن‌که مالکش مطالبه آن چیز را بنماید برگرداندنش واجب است یا اینکه بعد از مطالبه پس دادنش واجب می‌شود؟
- یک نفر از آقایان محترم اهل علم در شهر منزلی ساخته و یا خریده و مدتی در آنجا ساکن بوده و لکن بنا به تقاضای عدهای از اهالی برای تدریس طلاب علوم دینیه و ترویج احکام شرع به خارج شهر رفته و به شغل شریف خود اشتغال دارند، بفرمائید آیا این منزلی که این آقا در شهر دارند متعلق خمس است یا نه؟ و آیا فرق است بین اینکه ایشان به عنوان موقت در خارج شهر انجام وظیفه میکنند و یا به عنوان دوام؟ در صورتی که در محل سکونت فعلی (غیر شهر)، منزل شخصی ملکی ندارند بلکه از منزل وقفی یا عاریه یا استیجاری استفاده مینمایند.
- شخصی تصادف نموده و بر اثر آن، مبلغی به وارث آن به عنوان دیه و خون بها دادهاند، چنانچه وصیت نموده آیا ثلث آن را هم باید وارث بدهد یا خیر؟ و خمس آن بر متوفی لازم است یا خیر؟ و نیز اگر از مخارجات سال وارث اضافه باشد خمس آن را بدهد یا حکم ارث دارد؟
- کسی که زمینی را از یهودی خریده و میداند که یهودی خمس آن را نداده و نمیدهد و حاکم شرع هم نمیتواند از او بگیرد آیا برای شخص خریدار که آن زمین را محل سکونت یا در معرض فروش قرار دهد غیر مخمس حساب می‌شود، و بر فرض وجوب خمس آیا باید جداگانه پرداخت نماید یا جزو مؤونه سال او است یا آن‌که چیزی در این جهت بر ذمه مسلمان نیست؟
- کسی که برای اموال خودش سال تعیین ننموده و اموالی در نزد او است که خمس آنان را نداده، و میخواهد به سفر حج برود، آیا بر او واجب است که آنچه از خمس به ذمهاش تعلق گرفته را بررسی کرده و جستجو نماید و تمام اموالش را از خمس خالی کند، یا اینکه اگر خمس اموالی را که در حج صرف مینماید بدهد کافی است؟
- زیدی در خارج از مسافت شرعیه منزلی خریده که فرزندش که شاگرد مدرسه دولتی است کرایه منزل ندهد، خود زید شاید هفتهای یک دفعه به آن محل و آن منزل برود، بفرمائید آیا خمس این منزل را باید بدهد یا خیر، و در صورت وجوب خمس قیمت خرید را حساب کند یا ارزش روز را حساب کند؟
- کسی که از مجتهدی که سرمایه را استثنا میکرد و خمس لازم نمیدانست تقلید میکرد سرمایه تعیین نمود و این سرمایه از بین رفت و سرمایه جدیدی بدست آورد یا سرمایه سابق وافی نیست، و فعلاً از شما تقلید میکند آیا مثل سابق سرمایه او خمس ندارد یا طبق فتوای فعلی باید به اندازه مؤونه سال کسر و مابقی را خمس بدهد؟
- دو نفر با یکدیگر شرط میبندند که اگر مثلاً یکی از این دو، پنج فرسخ متوالی پیاده برود به او یکصد تومان بدهد. آیا این قرارداد صحیح و این وجه را آن دیگری باید بگیرد یا نه؟ و همچنین در سایر موارد دیگر که از جاده شرع بیرون نباشد.
پرسش‌های مرتبط از دیگر مراجع
- [آیت الله مکارم شیرازی] مواردی که امر به معروف و نهی از منکر نیازی به اذن حاکم شرع ندارد و خود شخص مستقلا می تواند اقدام نماید، چیست؟
- [آیت الله علوی گرگانی] اگر امر به معروف و نهی از منکر مستلزم ضرب و شتم باشد، آیا بدون اجازه حاکم شرع میتوان اقدام کرد؟
- [آیت الله مکارم شیرازی] آیا در امر به معروف و نهی از منکر کردن باید از حاکم شرع اجازه گرفت یا می تواند بدون اذن او این فریضه را انجام داد؟
- [سایر] سلام علیکم. آیا احکام و اوامر حکومتی مقام معظم رهبری بعنوان ولی امر و حاکم شرع فقط برای شیعیان داخل ایران نافذ و لازم الإجراست و یا نه گستره جهانی داشته و برای تمام شیعیان جهان است؟
- [آیت الله اردبیلی] آیا جایز است بدون اجازه حاکم شرع، تمام خمس را به سیّد فقیر بپردازیم یا خیر؟
- [آیت الله بهجت] در موارد فسخ، آیا اجازه ی حاکم شرع لازم است یا نه؟
- [آیت الله علوی گرگانی] آیا لازم است وکیل در امر نکاح به خصوصیّات و شروط مورد نظر طرفین ازدواج علم و اطّلاع داشته باشد؟
- [آیت الله خامنه ای] اگر شخصی هلال ماه را ببیند و بداند که رؤیت هلال برای حاکم شرع شهر او به هر علتی ممکن نیست، آیا او مکلّف است که رؤیت هلال را به حاکم اطلاع دهد؟
- [آیت الله بهجت] این که در رساله بیان شده: "اگر کسی با دیگری شریک است و خمس منافع خود را بدهد و شریک او ندهد، برای تصرّف در آن مال باید از حاکم شرع اجازه بگیرد"، آیا همین حکم در زکات هم هست؟
- [آیت الله فاضل لنکرانی] در مواردی که فسخ عقد برای زوج یا زوجه جایز است، آیا اجازه حاکم شرع لازم است یا خیر؟
مسائل مرتبط از این مرجع
- اگر در شهر خودش مستحق پیدا شود، میتواند زکات را به شهر دیگر ببرد. ولی مخارج بردن به آن شهر را باید از خودش بدهد و اگر زکات تلف شود ضامن است، مگر آن که به امر حاکم شرع برده باشد.
- اگر کافر ذمی زمینی را از مسلمان بخرد، باید خمس آن را از همان زمین یا از مال دیگرش بدهد. و نیز اگر خانه و دکان و مانند اینها را از مسلمان بخرد، باید خمس زمین آن را بدهد و در دادن این خمس قصد قربت لازم نیست، بلکه حاکم شرع هم که خمس را از او میگیرد، لازم نیست قصد قربت نماید.
- اگر در شهر خودش مستحق پیدا شود، باز هم میتواند خمس را به شهر دیگر ببرد و به مستحق برساند، ولی مخارج بردن آن را باید از خودش بدهد و در صورتی که خمس از بین برود، اگرچه در نگهداری آن کوتاهی نکرده باشد ضامن است.
- انسان نمیتواند بدون اذن حاکم شرع از مال کسی که میداند خمس نمیدهد، خمس را بردارد و به حاکم شرع برساند.
- اگر در شهر انسان سید مستحقی نباشد و یقین یا اطمینان داشته باشد که بعداً نیز پیدا نمیشود، یا نگهداری خمس تا پیدا شدن مستحق ممکن نباشد، باید خمس را به شهر دیگری ببرد و به مستحق برساند و میتواند مخارج بردن آن را از خمس بردارد و اگر خمس از بین برود، چنانچه در نگهداری آن کوتاهی کرده، باید عوض آن را بدهد و اگر کوتاهی نکرده، چیزی بر او واجب نیست.
- اگر امانتدار نشانههای مرگ را در خود ببیند چنانچه ممکن است، باید امانت را به صاحب آن یا وکیل او برساند و اگر ممکن نیست باید آن را به حاکم شرع بدهد و چنانچه به حاکم شرع دسترسی ندارد، در صورتی که وارث او امین است و از امانت اطلاع دارد، لازم نیست وصیت کند وگرنه باید وصیت کند و شاهد بگیرد و به وصی و شاهد، اسم صاحب مال و جنس و خصوصیات مال و محل آن را بگوید.
- گرفتن پول از بانکهای دولتی و تصرف در آن بدون اجازه حاکم شرع و یا وکیل او جایز نیست. (1)
- انسان میتواند خمس هر چیز را از همان چیز بدهد یا به مقدار خمسی که بدهکار است پول بدهد. و اما اگر جنس دیگر بخواهد بدهد، محل اشکال است مگر آن‌که با اجازة حاکم شرع باشد.
- هرگاه چیزی را پیدا کند که اگر بماند فاسد می‌شود، باید با اجاز حاکم شرع، یا وکیل او قیمت آن را معین کند و بفروشد و پولش را نگهدارد، و اگر صاحب آن پیدا نشد از طرف او صدقه بدهد.
- هرگاه در شهر خودش مستحقی نباشد اگرچه یقین یا اطمینان داشته باشد پیدا می‌شود و نگهداری خمس تا پیدا شدن مستحق ممکن باشد، میتواند خمس را به شهر دیگری ببرد و چنانچه در نگهداری آن کوتاهی نکند و تلف شود، نباید چیزی بدهد ولی نمیتواند مخارج بردن آن را از خمس بردارد.
مسائل مرتبط از دیگر مراجع
- [آیت الله اردبیلی] اگر با مطالبه حاکم شرع خُمس را به شهر دیگری ببرد و یا به کسی بدهد که از طرف حاکم شرع وکیل بوده که خُمس را بگیرد و از آن شهر به شهر دیگر ببرد و خُمس از بین برود، لازم نیست دوباره خُمس بدهد.
- [آیت الله سبحانی] اگر با اذن حاکم شرع خمس را به شهر دیگر ببرد، و از بین برود لازم نیست دوباره خمس بدهد و همچنین است اگر به کسی بدهد که از طرف حاکم شرع وکیل بوده که خمس را بگیرد و از آن شهر به شهر دیگر ببرد.
- [آیت الله صافی گلپایگانی] . اگر با اذن حاکم شرع خمس را به شهر دیگر ببرد، و از بین برود لازم نیست دوباره خمس بدهد. و هم چنین است اگر به کسی بدهد که از طرف حاکم شرع وکیل بوده که خمس را بگیرد و از آن شهر به شهر دیگر ببرد.
- [آیت الله نوری همدانی] اگر با اذن حاکم شرع خمس را به شهر دیگر ببرد ، و از بین برود لازم نیست دوباره خمس بدهد و همچنین است اگر به کسی بدهد که از طرف حاکم شرع وکیل بوده که خمس را بگیرد و از آن شهر به شهر دیگر ببرد .
- [آیت الله بروجردی] اگر با اذن حاکم شرع خمس را به شهر دیگر ببرد و از بین برود لازم نیست دوباره خمس بدهد و همچنین است اگر به کسی بدهد که از طرف حاکم شرع وکیل بوده که خمس را بگیرد و از آن شهر به شهر دیگر ببرد.
- [امام خمینی] اگر با اذن حاکم شرع خمس را به شهر دیگر ببرد و از بین برود لازم نیست دوباره خمس بدهد و همچنین است اگر به کسی بدهد که از طرف حاکم شرع وکیل بوده که خمس را بگیرد و از آن شهر به شهر دیگر ببرد.
- [آیت الله علوی گرگانی] اگر با اذن حاکم شرع خمس را به شهر دیگر ببرد، و از بین برود لازم نیست دوباره خمس بدهد و همچنین است اگر به کسی بدهد که ازطرف حاکم شرع وکیل بوده که خمس را بگیرد و از آن شهر به شهر دیگرببرد.
- [آیت الله وحید خراسانی] اگر به اذن حاکم شرع خمس را به شهر دیگر ببرد و از بین برود ضامن نیست و همچنین است اگر به کسی بدهد که از طرف حاکم شرع وکیل یا ماذون بوده که خمس را بگیرد و از ان شهر به شهر دیگر ببرد
- [آیت الله مظاهری] اگر در شهر، حاکم شرع یا وکیل او نباشد باید خمس را به شهر دیگری ببرد و اگر خمس از بین برود چیزی بر او واجب نیست، مگر آن‌که در نگهداری آن کوتاهی کرده باشد.
- [آیت الله سیستانی] اگر در شهر خودش مستحق پیدا شود ، میتواند زکات را به شهر دیگر ببرد ولی مخارج بردن به آن شهر را باید از خودش بدهد ، و اگر زکات تلف شود ضامن است ، مگر آن‌که به امر حاکم شرع برده باشد .