طبقه ارث
مجموعه از خويشاوندان ميت كه با وجود آنها، ارث به ديگر خويشاوندان نمی‌رسد.
منظور از پسر بزرگ، بزرگ‌ترین پسر در حال مرگ پدر است و اگر کسی در حال مرگ، پسر نداشته باشد، بنابر احتیاط واجب بزرگ‌ترین مرد که در نزدیک ترین طبقه ارث به او قرار دارد، باید قضای نمازهای او را بجا آورد.
عنوان مسئله:
منظور از پسر بزرگ، بزرگ‌ترین پسر در حال مرگ پدر است و اگر کسی در حال مرگ، پسر نداشته باشد، بنابر احتیاط واجب بزرگ‌ترین مرد که در نزدیک ترین طبقه ارث به او قرار دارد، باید قضای نمازهای او را بجا آورد.
پرسش‌های مرتبط از این مرجع
- مردی از دنیا رفته و اولین فرزندان او دو پسر دوقلو هستند. نمازهای قضای این مرد، برعهده کدام یک از این دو پسر است؟
- پدر و مادری مقیّد به خواندن نماز بوده‌اند، ولی نماز را غلط میخواندهاند. آیا قضای نماز آنها بر پسر بزرگتر واجب است؟
- در ازدواج موقت بین مرد و دختری 28 ساله اگر مرد مقلد مرجعی باشد که احتیاط واجب در ازدواج موقت دختر باکره بدون اذن پدر داده و دختر مقلد مرجعی باشد که عقد بدون اذن را بیاشکال می داند، آیا پسر میتواند او را عقد موقت بدون اذن پدر دختر نماید؟
- پدر اینجانبه (که دارای دو دختر و یک پسر بوده‌اند) در زمان حیات خود بخشی از املاک متعدد خود را به اینجانبه و خواهرم در زمان ازدواج و به عنوان جهیزیه واگذار نموده و بخشی را نیز به برادرم که فرزند ارشد بود برای کسب و کار واگذار نمود. این در حالی است که بخش عمدة املاک او که تا زمان فوت آن مرحوم در اختیار خود او بود پس از فوت تحت اداره و سرپرستی برادرم قرار داشت. اکنون پس از سالها برادرم اظهار میدارد که املاک واگذار شده در زمان حیات پدر به عنوان جهیزیه، همان سهمالارث شما بوده است و شما از ماترک پدر، سهمی به عنوان ارث ندارید. خواهشمند است در خصوص صحت و سقم نظر ایشان، اینجانبه را ارشاد فرمایید.
- پدر اینجانبه (که دارای دو دختر و یک پسر بوده‌اند) در زمان حیات خود بخشی از املاک متعدد خود را به اینجانبه و خواهرم در زمان ازدواج و به عنوان جهیزیه واگذار نموده و بخشی را نیز به برادرم که فرزند ارشد بود برای کسب و کار واگذار نمود. این در حالی است که بخش عمدة املاک او که تا زمان فوت آن مرحوم در اختیار خود او بود پس از فوت تحت اداره و سرپرستی برادرم قرار داشت. اکنون پس از سالها برادرم اظهار میدارد که املاک واگذار شده در زمان حیات پدر به عنوان جهیزیه، همان سهمالارث شما بوده است و شما از ماترک پدر، سهمی به عنوان ارث ندارید. خواهشمند است در خصوص صحت و سقم نظر ایشان، اینجانبه را ارشاد فرمایید.
- پدر این جانب در زمان حیات خود اموال خود را به سه قسمت تقسیم کرد یک قسمت آن را به عنوان مهریة همسرش و قسمت دیگر را به کوچکترین فرزندش و قسمت سوم را نیز به این جانب صلح کرد و با انتقال سند رسمی در اختیارمان قرار داد ایشان بواسطه صلح فوقالذکر این جانب را مکلف به انجام واجبات مالی و بدنی از قبیل حج واجب و نماز و روزه قضا نموده است حال برخی از برادران و خواهرا ن با طرح مسایلی چون حرمت محروم از ارث کردن ویا کراهت تقسیم مال در زمان حیات نسبت به مساله فوق تشکیک کردهاند. لطفاً وجه شرعی مساله را بیان نمایید.
- از یک زوج جنینی در آزمایشگاه منعقد و نگهداری می شود. اگر بعد از مدت طولانی و بعد از وفات زوجین صاحب جنین یا یکی از آنها و با اجازه قبلی از آنها، جنین در رحم شخص ثالثی قرار داده شود و در نتیجه کودکی متولد گردد؛ وضعیت ارث این کودک چگونه می باشد؟ آیا اگر وارثان زوج اهدا کننده جنین، ارث را بین خود تقسیم کرده باشند، باید بعد از تولد کودک آزمایشگاهی سهم او را به وی برگردانند؟ این کودک منتسب به کیست؟ به صاحب رحم یا صاحبان جنین؟ وضعیت محرمیت و ازدواج او چگونه است؟ حضانت، ولایت و نفقه کودک چطور؟ آیا فرزندان مزبور حکم فرزندان پیشین والدین صاحب جنین را دارند یا ملحق به فرزندان کسانی می شوند که آنها را حمل کرده اند و یا در صورت پرورش در دستگاه به کودکانی ملحق می شوند که پدر و مادری ندارند؟ اگر قبل از وفات زوجین، جنین در رحم شخص ثالث قرار داده شود و رشد کند اما کودک بعد از وفات صاحب جنین یا صاحبان جنین به دنیا بیاید، آثار وضعی (ارث، انتساب، محرمیت و ازدواج، نفقه، حضان، ولایت و.....) کودک به دنیا آمده چگونه می‌باشد؟ اگر قبل از وفات زوجین، تنها اسپرم و تخمک آنها در آزمایشگاه نگهداری و بعد از مرگ آنها یا یکی از آنها منعقد شود و به رحم شخص دیگر منتقل گردد احکام و آثار وضعی آن چگونه می باشد؟ اگر اسپرم و تخمک یا جنین منعقد شده از یک زوج شرعی نباشد بلکه متعلق به زن و مرد بیگانه ای باشد آثار ذکر شده چگونه می باشد؟ اگر چنین جنینی به جای رحم شخص ثالث در دستگاه رشد یابد و متولد شود موارد فوق چه حکمی دارد؟
پرسش‌های مرتبط از دیگر مراجع
- [آیت الله بهجت] پدر از اهل سنّت است و پسر بزرگ او شیعه شده است، آیا نمازهای فوت شده پدر بر این فرزند واجب است؟ اگر سنّی فوت شده فرزند پسر بزرگ نداشته باشد، آیا قضای نمازهایش جزو دیون وی محاسبه می گردد؟
- [آیت الله خوئی] در باب قضای نماز پدر بر پسر بزرگتر چنانچه پسر بزرگتر فاسق است و قضایی بجا نمیآورد امّا میّت سال داشته، آیا بر وارث واجب است که نماز و روزه میت را از مال او بدهند یا واجب نیست؟
- [سایر] چرا قضای نماز و روزه پدر بر عهده پسر ارشد قرار داده شده است؟
- [آیت الله سبحانی] آیا قضای نمازهای پدر که به جهت سهل انگاری غلط می خوانده، به عهده ی پسر بزرگتر است؟
- [آیت الله خامنه ای] اگر پسر بزرگ چه بالغ باشد یا غیر بالغ، قبل از پدر فوت کند. آیا قضای نمازهای پدر از فرزندان دیگر ساقط می شود؟
- [آیت الله سیستانی] نماز قضای پدر و مادر بر پسر بزرگتر واجب است حال اگر آنها تارک الصلاة باشند وظیفه پسر بزرگتر چیست ؟
- [سایر] چرا قضای نماز و روزه پدر بر پسر بزرگ واجب است ولی قضای نماز و روزه مادر چنین نیست؟
- [آیت الله خامنه ای] در صورت فوت پسر بزرگ خانواده، آیا قضای عبادات پدر بر پسر دوم نیز واجب می شود؟
- [آیت الله بهجت] آیا خواندن نماز قضای پدر، اگر پسر بزرگ نداشته باشد بر دختر واجب است؟
- [آیت الله سبحانی] اگر پسر بزرگ بعد از مرگ پدر، از گرفتن روزه ها عاجز باشد، به گونه ای که تا آخر عمر نتواند قضای روزه ها را بگیرد. آیا واجب است که از مال خودش فردی را اجیر کند؟
مسائل مرتبط از این مرجع
- بعد از مرگ پدر، پسر بزرگتر باید قضای نماز و روزه او را به تفصیلی که در مسائل قضای نماز پدر (مسأله 1429 1442) گفته شد بجا آورد و این حکم بنابر احتیاط مستحب در مورد مادر نیز جاری است.
- اگر در حال حیض یا نفاس زن، یکی از اسباب وجوب نماز آیات رخ دهد، بنابر احتیاط واجب باید قضای آن را بعد از پاک شدن بجا آورد.
- اگر کسی که به واسطه پیری روزه نگرفته، بعد از ماه رمضان بتواند روزه بگیرد، بنابر احتیاط واجب باید قضای روزههایی را که نگرفته بجا آورد.
- پاره کردن یقه در مرگ کسی غیر از پدر و برادر بنابر احتیاط جایز نیست.
- کسانی که به واسطه خویشاوندی نسبی ارث میبرند، سه طبقه هستند: طبقه اوّل: پدر و مادر و فرزندان میّت و با نبودن فرزندان، اولاد آنها هر چه پایین روند هر کدام آنان که به میّت نزدیکتر باشد ارث میبرد و تا یک نفر از این طبقه وجود داشته باشد، طبقه دوم ارث نمیبرند.طبقه دوم: جدّ، یعنی پدر بزرگ و پدر او هر چه بالا رود و جدّه، یعنی مادر بزرگ و مادر او هر چه بالا رود، پدری باشند یا مادری و خواهر و برادر و با نبودن برادر و خواهر، اولاد ایشان هر کدام آنان که به میّت نزدیکتر باشد ارث میبرد و تا یک نفر از این طبقه وجود داشته باشد، طبقه سوم ارث نمیبرند. طبقه سوم: عمو و عمّه و دایی و خاله هر چه بالا روند و فرزندان آنان هر چه پایین روند و تا یک نفر از عموها و عمّهها و داییها و خالههای میّت زنده باشند، فرزندان آنان ارث نمیبرند، ولی اگر میّت عموی پدری و پسر عموی پدر و مادری داشته باشد و غیر از اینها وارثی نداشته باشد، ارث به پسر عموی پدر و مادری میرسد و عموی پدری ارث نمیبرد.
- اگر پدر نماز خود را بجا نیاورده باشد، چنانچه از روی نافرمانی ترک نکرده باشد و میتوانسته قضا کند، بر پسر بزرگتر واجب است که بعد از مرگ او قضای نمازهایش را بجا آورد یا برای آنها اجیر بگیرد، بلکه اگر از روی نافرمانی نیز ترک کرده باشد، واجب است به همین نحو عمل کند، مگر این که از روی عناد و انکار ترک کرده باشد و یا این که در مدت نسبتا زیادی نماز را به جهت کوتاهی و سستی نخوانده باشد و نیز روزهای را که در سفر نگرفته اگرچه نمیتوانسته آن را قضا کند واجب است که پسر بزرگتر قضا نماید یا برای انجام دادن آن اجیر بگیرد و اگر پدر به جهت عذر دیگر (مثل مریضی) روزه نگرفته باشد، چنانچه در حال حیات میتوانسته آن را قضا کند و قضا نکرده، پسر بزرگتر باید قضای آن را به جا آورد، و گرنه قضای آن بر او واجب نیست.
- قضای نماز و روزه مادر بر پسر بزرگتر واجب نیست، اگرچه بهتر است آنها را بجا آورد.
- اگر پدر یا مادر غیر از روزه رمضان، روزه واجب دیگری مانند روزه نذری را نگرفته باشند، بنابر احتیاط پسر بزرگتر باید آن را قضا نماید.
- اگر پیش از اذان صبح نیّت کند و بیهوش شود و در بین روز به هوش آید، بنابر احتیاط واجب باید روزه آن روز را تمام نماید و بعدا قضای آن را نیز بنابر احتیاط واجب بجا آورد و اگر آن را تمام نکند، باید قضای آن روز را به جا آورد.
- نماز آیات بر مستحاضه واجب است و بنابر احتیاط واجب باید برای نماز آیات نیز اعمالی را که برای نمازهای واجب روزانه گفته شد، انجام دهد و اگر در وقت نماز واجب روزانه، نماز آیات بر مستحاضه واجب شود، گرچه بخواهد هر دو را پشت سر هم بجا آورد، احتیاط واجب آن است که برای نماز آیات نیز تمام اعمالی را که برای نماز روزانه بر او واجب است انجام دهد و هر دو را با یک غسل و وضو بجا نیاورد.
مسائل مرتبط از دیگر مراجع
- [آیت الله علوی گرگانی] بعد از مرگ پدر، پسر بزرگتر باید قضای نماز و روزه پدر را به تفصیلی که سابقاً بیان شد بجا آورد و همچنین است در قضای روزه مادر بنابر احتیاط مستحبّ چنانکه گذشت.
- [آیت الله شبیری زنجانی] اگر پدر نماز خود را بجا نیاورده باشد و میتوانسته است قضا کند، هر چند از روی نافرمانی ترک شده باشد، بر پسر بزرگترش لازم است که اگر دیگری نماز پدر را بجا نیاورد، او بجا بیاورد یا دیگری را به نماز وادار کند یا برای او اجیر کند و قضای نمازهای مادر بر او ظاهراً واجب نیست، بلکه مطابق احتیاط استحبابیست و مراد از پسر بزرگتر، بزرگ‌ترین پسریست که در هنگام مرگ پدر زنده باشد.
- [امام خمینی] بعد از مرگ پدر، پسر بزرگتر باید قضای نماز و روزه او را به تفصیلی که در مساله گفته شد بجا آورد، ولی قضای روزه مادر بر پسر واجب نیست.
- [آیت الله شبیری زنجانی] اگر پسر بزرگتر عاقل بالغ پیش از قضای نماز پدر بمیرد، چنانچه بین مرگ پدر و مرگ او به قدری طول کشیده که میتوانسته قضای نماز آنها را به جا آورد، بر پسر دوم چیزی واجب نیست و اگر این مقدار طول نکشیده بنا بر احتیاط پسر دوم قضای آنها را به جا آورد. نماز جماعت
- [آیت الله سیستانی] اگر پدر نماز خود را بجا نیاورده باشد و میتوانسته است قضا کند ، چنانچه از روی نافرمانی ترک نکرده باشد ، بر پسر بزرگترش بنابر احتیاط واجب است که بعد از مرگش بجا آورد ، یا برای او اجیر بگیرد . و قضای نمازهای مادر بر او واجب نیست ، هر چند بهتر است .
- [آیت الله بهجت] قضای نماز و روزه پدر، به عهده پسر بزرگتر است. و بنابر احتیاط واجب قضای نماز و روزه مادر هم بر اوست.
- [آیت الله نوری همدانی] اگر پدر ومادر نماز و روزة خود را بجا نیاورده باشند ، و چنانچه می توانسته اند قضا کنند ، بر پسر بزرگتر واجب است که بعد از مرگ آنها بجا آورد ، یا برای آنها اجیر بگیرد . و نیز روزه ای که در سفر نگرفته اند ، اگر چه نمی توانسته اند قضا کنند ، احتیاط واجب آن است که پسر بزرگتر قضا نماید ، یا برای آنها اجیر بگیرد . و قضای نماز و روزه ای که پدر و مادر از روی طغیان و تمرد بجا نیاورده اند بر پسر بزرگتر واجب نیست این حکم دربارة پدر ثابت است و نسبت به مادر نیز احتیاط واجب آن است که مراعات شود .
- [آیت الله نوری همدانی] بعد از مرگ پدر ومادر پسر بزرگتر باید قضای نماز و روزه آنها را به تفصیلی که در مساله 1390 گفته شد بجا آورد .
- [آیت الله بروجردی] اگر پسر بزرگتر پیش از آن که نماز و روزهی پدر یا مادر را قضا کند بمیرد، چنانچه بین مرگ پدر یا مادر و مرگ او به قدری طول کشیده که میتوانسته قضای نماز و روزهی آنها را به جا آورد، بر پسر دوم چیزی واجب نیست و اگر این مقدار طول نکشیده، قضای آنها بر پسر دوم واجب است.
- [آیت الله صافی گلپایگانی] . بعد از فوت پدر و هم چنین بنابر احتیاط واجب مادر، پسر بزرگ تر باید قضای نماز و روزه آنان را به تفصیلی که در