اموال
اَمْوال، اصطلاحی در فقه اسلامی که به مباحثی درباره جمع و خرج دارایی‌های عمومی می‌پردازد.
مستحب است که انسان زکات اموال خود را به نزدیکان و خویشاوندانش که مستحق دریافت زکاتند و نفقه آنان بر وی واجب نیست، بدهد.
عنوان مسئله:
مستحب است که انسان زکات اموال خود را به نزدیکان و خویشاوندانش که مستحق دریافت زکاتند و نفقه آنان بر وی واجب نیست، بدهد.
پرسش‌های مرتبط از این مرجع
- آیا لازم است کسی که خمس یا زکات را دریافت میکند، خود را مستحقّ آن بداند یا همین که دهنده خمس و زکات او را مستحق بداند، کافی است، ولو این که گیرنده، خودش را مستحق نداند؟
- آیا در اموال موقوفه، زکات واجب می‌شود یا خیر؟
- شخصی که مستحقّ خمس یا زکات است، پس از دریافت کردن آنها، آیا فقط باید در موارد خاصّی، مثل خوراک و ضروریات اولیه زندگی، آنها را مصرف کند یا در تمام مواردی که نیاز دارد، میتواند به مصرف برساند؟
- آیا پرداخت خمس اموال کسی که بالغ نشده، بر ولیّ او واجب است یا مستحب؟
- شخصی شب عید فطر، زکات فطره را کنار گذاشته است؛ ولی همسرش در همان شب یا در روز عید، فطریه را (بدون این که بداند زکات فطره است) برداشته و خرج کرده است. اکنون تکلیف چیست؟ آیا دوباره باید فطریه را جدا کند و به مستحق بدهد؟ در موقع دادن، نیّت ادا کند یا قضا؟
- اگر کسی زکات مالش را بدون قصد قربت بپردازد، آیا واجب است دوباره زکات را با قصد قربت بدهد یا تنها معصیت کرده و دوباره دادن زکات واجب نیست؟
- کسی بدهکار وجوه شرعی است؛ ولی نمیداند که مثلاً زکات بدهکار است یا مظالم عباد برعهده اوست یا کفّاره باید بپردازد. آیا میتواند وجوه را به مستحق بدهد و این طور نیّت کند که هر کدام از اینها بود، همان حساب شود؟
- حدود 14 سال پیش با همسرم به عقد نکاح یکدیگر در آمدیم و زندگی خوبی و خوشی را با عشق و علاقه شروع کردیم و نتیجه این زندگی یک فرزند 12 ساله دختر میباشد. به دلایلی ایشان منزل را ترک و قصد جدایی دارد. و جدا از نفقه و مهریه، مطالبه اجرتالمثل نیز نموده. با توجه به اینکه زندگی ما با عشق و علاقه بود هیچ قول و شرطی راجع به اینکه ایشان در طول زندگی حقوقی دریافت یا در ضمن عقد نکاح در این زمینه شرطی ذکر شود وجود نداشته. حال آیا ایشان از نظر فقهی و شرعی مستحق اجرتی میباشد؟ در ضمن ایشان میگویند من با خودم نیت کردم هر وقت دیگر نخواستم زندگی کنم اجرت سنوات قبل را بگیرم. آیا با این وجود که بنده بعد از 14 سال از نیت ایشان در حال جدایی باخبر میشوم و صحت این موضوع از نظر اینجانب صد در صد رد می‌شود از نظر شرعی و فقهی درست است یا خیر که ایشان مستحق اجرتی میباشد؟
- چنانچه شرکت بیمه با دریافت مبلغ اندکی از حجّاج، متعهد شود که اگر در طول سفر برای حاجی حادثهای پیش آید که منجر به فوت یا نقص عضو او گردد و یا پس از بازگشت از سفر، قادر به کار کردن نباشد و یا شرایط اقتصادی به گونهای شود که کسب و کارش از رونق بیفتد، در مقابل، شرکت بیمه مقرّری ماهانهای به این حاجی و یا خانواده او تا مدت یک سال بدهد، آیا این گونه بیمه شدن، سبب حصول (رجوع به کفایت) که یکی از شرایط وجوب حج است، می‌شود؟
پرسش‌های مرتبط از دیگر مراجع
- [آیت الله سبحانی] شوهر برای همسرش به جهت انجام عمل منافی عفت از دادگاه درخواست طلاق می دهد و زوجه نیز نفقه ایام دستگیری و پس از آزادی را مطالبه نموده است آیا مستحق دریافت نفقه می باشد؟
- [آیت الله خامنه ای] آیا نفقه ای که شخصی از طرف پدر یا برادر یا یکی از اقوام دریافت می کند، هدیه محسوب می شود یا خیر؟ در صورتی که نفقه دهنده خمس اموال خود را نپردازد، آیا بر نفقه گیرنده پرداخت خمس آنچه که از او می گیرد، واجب است؟
- [آیت الله بهجت] پدری زکات مالش را جدا کرده و می خواهد به فرد خاصی بدهد. آیا پسر بدون اذن او می تواند زکات را به فرد مستحقّ دیگری بدهد؟
- [آیت الله مکارم شیرازی] آیا مادر جانشین (زن پذیرای جنین) مستحقّ دریافت نفقه یا اجرت المثل تا زمان تولّد جنین، از صاحب نطفه و پدر جنین میباشد؟ و آیا این کار نوعی اجاره اعضا (اجاره رحم) تلقّی میگردد؟ یا مشمول عقد دیگری است؟
- [آیت الله بروجردی] هرگاه کسی یقین ندارد که زکات نقدین بر ذمّه دارد یا ندارد، هرگاه وجهی به مستحق بدهد و چگونه است این طور قصد کند: اگر زکات بر ذمّهام هست زکات باشد و الّا مظالم؟
- [سایر] آیا با اولین نزدیکی با همسر نفقه بر انسان واجب می شود؟ یعنی؛ اگر در دوران عقد و زمانی که هنوز دختر در خانه ی پدرش است، با اولین نزدیکی ، نفقه ی همسر بر او واجب می شود ؟
- [سایر] آیا مالی که زکات روی آن تعلق گرفته باز هم خمسش را باید پرداخته شود؟ مالی که زکات تعلق گرفته چه چیزی است؟ در قبال مال ما بین زکات و خمس چه تفاوتی دارند؟ آیا می توانم زکات به نزدیکان خود که فقیر هستند بپردازم؟ زکات حرفه ای (مسلمانی که کار می کنند 2 % از در آمد خود به عامل بدهد) چیست؟ آیا می توان زکات به مالیت تبدیل بشود (یعنی کسی که زکات پرداخته دیگر می توان از مالیت معاف بشود)؟
- [آیت الله خامنه ای] آیا حقوق شرعی (خمس، ردّ مظالم، زکات) از شؤون حکومت است یا خیر؟ و کسی که خمس بر عهده اوست، آیا می تواند خودش سهم سادات و ردّ مظالم و زکات را به افراد مستحق بدهد؟
- [آیت الله علوی گرگانی] آیا می‌شود انسان به نوه خود، زکات فطره بدهد؟
- [آیت الله مکارم شیرازی] با توجه به اینکه فرزند انسان واجب النفقه است پرداخت صدقه به او قابل تصور است و عنوان صدقه محقق می شود . ب.. اگر کسی نذر کرده باشد که فلان مبلغ را صدقه دهد آیا آن را می تواند به نزدیکان واجب النفقه بدهد؟
مسائل مرتبط از این مرجع
- اگر شخصی نتواند نفقه کسانی را که نفقه آنان بر وی واجب است بدهد و یا کمتر از حدّ مورد نیاز آنان را بتواند بدهد، چنانچه زکات بر وی واجب شود و آنان نیز از مستحقین زکات باشند، میتواند نفقه آنان یا کسری آن را از زکات مال خود بپردازد.
- به کسانی که نفقه آنان بر شخص دیگری واجب است، اگر فقیر باشند میتوان زکات داد، هرچند کسی که نفقه آنها بر او واجب است، خرجی آنها را بدهد؛ ولی به زنی که همسرش نفقه او را می‌پردازد، هرچند فقیر باشد، نمیتوان زکات داد.
- پس از رسیدن وقت وجوب پرداخت زکات، انسان باید زکات را به فقیر بدهد و یا آن را از مال خود جدا کند و بعد از جدا کردن زکات، لازم نیست فورا آن را به مستحق بدهد؛ ولی اگر به کسی که می‌شود زکات داد، دسترسی داشته باشد، احتیاط واجب آن است که پرداختن زکات را تأخیر نیندازد، اما بعد از جدا کردن اگر منتظر فقیر معیّنی باشد یا بخواهد به فقیری بدهد که از جهتی برتری دارد، میتواند زکات را به انتظار او هرچند تا چند ماه نگهدارد.
- سیّد میتواند صدقات واجب یا مستحب خود را به سیّد یا غیر سیّد بدهد و غیر سیّد میتواند صدقه مستحب خود را به سیّد بپردازد، ولی نمیتواند صدقه واجب خود نظیر زکات مال و زکات فطره را به سیّد بدهد، و چنانچه پرداخت کفّارات و ردّ مظالم بر غیر سیّد واجب شود، بنابر احتیاط واجب نمیتواند آن را به سیّد بدهد.
- اگر به گمان این که کسی فقیر است به او زکات بدهد و بعد بفهمد فقیر نبوده و یا به خاطر ندانستن مسأله به کسی که میداند فقیر نیست، زکات بدهد، چنانچه چیزی که به او داده، باقی باشد و زکات را قبل از پرداخت از مال خود جدا نکرده باشد، میتواند آن را از او پس بگیرد و اگر زکات را قبل از پرداخت از مال خود جدا کرده باشد، باید آن را از او پس بگیرد و به مستحق برساند و چنانچه چیزی که به او داده، تلف شده باشد، ولی گیرنده در هنگام دریافت میدانسته که زکات است، میتواند عوض آن را از گیرنده پس بگیرد و در صورتی که نتواند عوض آن را پس بگیرد و یا این که گیرنده در هنگام دریافت نمیدانسته که آن چیز زکات است و یا این که عین چیزی که پرداخته باقی باشد، ولی نتواند آن را پس بگیرد، چنانچه زکات را قبل از پرداخت از مال خود جدا کرده باشد و در تشخیص مستحق کوتاهی نکرده باشد و با حجّت شرعی زکات را به وی پرداخته باشد، لازم نیست دوباره آن را بپردازد؛ ولی اگر در تشخیص مستحق کوتاهی کرده باشد و یا این که زکات را قبل از پرداخت از مال خود جدا نکرده باشد، باید دوباره زکات بدهد. البته اگر برای دادن زکات به آن شخص از مجتهد جامع الشرایط اذن گرفته باشد، در هیچ صورتی لازم نیست زکات را دوباره بدهد.
- انسان نمیتواند مخارج کسانی را که مثل اولاد، مخارج آنها بر او واجب است از زکات بدهد؛ ولی دیگران میتوانند به آنان زکات بدهند.
- اگر فطره انسان بر کسی واجب باشد و او فطره را ندهد، بر خود انسان واجب نمیشود؛ ولی چنانچه کسی که فطریّه انسان بر او واجب است، فراموش نماید که آن را بدهد، احتیاط واجب آن است که خود انسان فطریّه را پرداخت نماید.
- چیزی را که انسان بابت زکات به فقیر میدهد، لازم نیست به او بگوید که زکات است، بلکه اگر فقیر خجالت بکشد، مستحب است به نحوی که دروغ نشود به اسم هدیه به او بدهد، ولی باید قصد زکات نماید؛ البته چنانچه اطمینان داشته باشد که فقیر به هیچ عنوان راضی به گرفتن زکات نیست، نمیتواند به او زکات بدهد.
- به کسی که بدهکار است و نمیتواند بدهی خود را بدهد، اگرچه مخارج او بر انسان واجب باشد، می‌شود برای ادای بدهی زکات داد؛ ولی اگر کسی که مخارج او بر انسان واجب است برای خرجی خودش قرض کرده باشد، انسان نمیتواند بدهی او را از زکات خود بدهد.
- کسی که میتواند زکات را به مستحق برساند، اگر زکات را ندهد و از بین برود، چنانچه در دادن زکات، به قدری تأخیر نکرده باشد که عرفا بگویند: (فورا نداده است)، مثلاً دو سه ساعت تأخیر انداخته و در همان دو سه ساعت تلف شده باشد، در صورتی که مستحق حاضر نبوده، چیزی بر او واجب نیست و اگر مستحق حاضر بوده، بنابر احتیاط واجب باید عوض آن را بدهد، مگر این که به خاطر غرض صحیحی پرداخت آن را به تأخیر انداخته باشد.
مسائل مرتبط از دیگر مراجع
- [آیت الله شبیری زنجانی] اگر پیش از آن که زکات بر او واجب شود، چیزی بابت زکات به مستحقّ بدهد، زکات حساب نمیشود و بعد از آن که زکات بر او واجب شد، اگر چیزی را که به مستحقّ داده از بین نرفته باشد و بداند یا احتمال دهد که آن شخص هنوز مستحقّ زکات باشد، میتواند چیزی را که به او داده بابت زکات حساب کند.
- [آیت الله سیستانی] اگر به خیال اینکه کسی فقیر است به او زکات بدهد ، بعد بفهمد فقیر نبوده ، یا از روی ندانستن مسأله به کسی که میداند فقیر نیست زکات بدهد کافی نیست . پس چنانچه چیزی را که به او داده باقی باشد بایستی از او بگیرد و به مستحق بدهد ، و اگر از بین رفته باشد ، پس اگر کسی که آن چیز را گرفته میدانسته زکات است ، انسان میتواند عوض آن را از او بگیرد و به مستحق بدهد ، واگر نمیدانسته زکات است ، نمیتواند چیزی از او بگیرد و باید از مال خودش عوض زکات را به مستحق بدهد ، حتی اگر در شناخت فقیر تحقیق کرده یا به حجت شرعی مستند بوده ، بنابر احتیاط واجب .
- [آیت الله وحید خراسانی] اگر به خیال این که کسی فقیر است به او زکات بدهد بعد بفهمد فقیر نبوده یا از روی ندانستن مساله به کسی که می داند فقیر نیست زکات بدهد چنانچه مالی که به او داده باقی باشد باید از او بگیرد و به مستحق بدهد و اگر نتواند بگیرد باید عوض زکات را از مال خودش بدهد و اگر از بین رفته باشد پس اگر کسی که ان چیز را گرفته می دانسته زکات است انسان می تواند عوض ان را از او بگیرد و به مستحق بدهد و اگر نمی دانسته زکات است نمی تواند چیزی از او بگیرد و باید از مال خودش عوض زکات را به مستحق بدهد
- [آیت الله وحید خراسانی] اگر فطره انسان بر کسی واجب باشد و او فطره را ندهد احتیاط مستحب ان است که اگر واجد شرایط وجوب زکات فطره باشد خودش بدهد
- [آیت الله خوئی] بعد از جدا کردن زکات لازم نیست فوراً آن را به مستحق بدهد ولی اگر به کسی که می‌شود زکات داد دسترسی دارد، احتیاط مستحب آن است که دادن زکات را تأخیر نیندازد.
- [آیت الله بروجردی] بعد از جدا کردن زکات لازم نیست فوراً آن را به مستحق بدهد، ولی اگر به کسی که می‌شود زکات داد دسترسی دارد، احتیاط مستحب آن است که دادن زکات را تأخیر نیندازد.
- [امام خمینی] بعد از جدا کردن زکات لازم نیست فورا آن را به مستحق بدهد ولی اگربه کسی که می شود زکات داد دسترسی دارد احتیاط مستحب آن است که دادن زکات را تاخیر نیندازد.
- [آیت الله خوئی] اگر به خیال این که کسی فقیر است بهاو زکات بدهد، بعد بفهمد فقیر نبوده یا از روی ندانستن مسأله به کسی که میداند فقیر نیست زکات بدهد، کافی نیست، چنانچه چیزی را که به او داده باقی باشد بایستی از او بگیرد و به مستحق بدهد و اگر از بین رفته باشد پس اگر کسی که آن چیز را گرفته میدانسته زکات است، انسان میتواند عوض آن را از او بگیرد و به مستحق بدهد و اگر نمیدانسته زکات است، نمیتواند چیزی از او بگیرد و باید از مال خودش زکات را به مستحق بدهد.
- [آیت الله صافی گلپایگانی] . اگر به خیال این که کسی فقیر است به او زکات بدهد و بعد بفهمد فقیر نبوده، یا از روی ندانستن مسأله به کسی که میداند فقیر نیست زکات بدهد؛ چنانچه چیزی را که به او داده باقی باشد، باید از او بگیرد و به مستحق بدهد؛ و اگر از بین رفته باشد، پس اگر کسی که آن چیز را گرفته میدانسته زکات است، انسان باید عوض آن را از او بگیرد و به مستحق بدهد، و اگر نمیدانسته زکات است، نمیتواند چیزی از او بگیرد، و باید از مال خودش زکات را به مستحق بدهد.
- [آیت الله بروجردی] اگر به خیال این که کسی فقیر است به او زکات بدهد، بعد بفهمد فقیر نبوده، یا از روی ندانستن مسأله به کسی که میداند فقیر نیست زکات بدهد، چنانچه چیزی را که به او داده باقی باشد، باید از او پس بگیرد و به مستحق بدهد و اگر از بین رفته باشد، پس اگر کسی که آن چیز را گرفته میدانسته زکات است، انسان باید عوض آن را از او بگیرد و به مستحق بدهد و اگر نمیدانسته زکات است، نمیتواند چیزی از او بگیرد و باید از مال خودش زکات را به مستحق بدهد.