اختیار
اختیار در چند معنا به کار رفته است:۱. مقابل جبر، ۲. در برابر اکراه، ۳. مقابل ضرورت و اضطرار، ۴. برگزیدن یکی یا بیشتر، از چند چیز. از اختیار به معنای چهارم در باب نکاح سخن رفته است.
بنده کارمند بانک هستم. آیا هدیه ای که مشتری به اختیار خود به من می دهد، باتوجه به اینکه من چشم داشتی از ایشان ندارم، حلال است؟
دفتر حضرت آیت الله العظمی خامنه ای (مد ظله العالی): هدیه در محیط کار و از جانب ارباب رجوع، یکی از خطرناکترین چیزها است و هر چه بیشتر از آن اجتناب کنید به صرفه(نفع) دنیا و آخرت شما خواهد بود. دفتر حضرت آیت الله العظمی سیستانی (مد ظله العالی): اگر درخواست از شما نباشد گرفتن آن اشکال ندارد مگر اینکه بر خلاف شرط قرارداد کارمندی باشد. دفتر حضرت آیت الله العظمی مکارم شیرازی (مد ظله العالی): اگر جنبه رشوه داشته باشد حرام است؛ و اگر جنبه رشوه نداشته باشد، بلکه هدیه ای بدون چشمداشتِ هرگونه کار خلافی بوده باشد مانعی ندارد، ولی باید خلاف مقرّرات مؤسّسه ای که در آن کار می کند نباشد. دفتر حضرت آیت الله العظمی صافی گلپایگانی (مد ظله العالی): در فرض سوال مانعی ندارد. پاسخ حضرت آیت الله هادوی تهرانی (دامت برکاته) به این شرح است: هدیه اشکال شرعی ندارد، مگر این که مفسده ای، مانند تضییع حق دیگران یا مخالقت با قانون و امثال آن، را در پی داشته باشد که در این صورت جایز نیست.
دفتر حضرت آیت الله العظمی خامنه ای (مد ظله العالی): هدیه در محیط کار و از جانب ارباب رجوع، یکی از خطرناکترین چیزها است و هر چه بیشتر از آن اجتناب کنید به صرفه(نفع) دنیا و آخرت شما خواهد بود. دفتر حضرت آیت الله العظمی سیستانی (مد ظله العالی): اگر درخواست از شما نباشد گرفتن آن اشکال ندارد مگر اینکه بر خلاف شرط قرارداد کارمندی باشد. دفتر حضرت آیت الله العظمی مکارم شیرازی (مد ظله العالی): اگر جنبه رشوه داشته باشد حرام است؛ و اگر جنبه رشوه نداشته باشد، بلکه هدیه ای بدون چشمداشتِ هرگونه کار خلافی بوده باشد مانعی ندارد، ولی باید خلاف مقرّرات مؤسّسه ای که در آن کار می کند نباشد. دفتر حضرت آیت الله العظمی صافی گلپایگانی (مد ظله العالی): در فرض سوال مانعی ندارد. پاسخ حضرت آیت الله هادوی تهرانی (دامت برکاته) به این شرح است: هدیه اشکال شرعی ندارد، مگر این که مفسده ای، مانند تضییع حق دیگران یا مخالقت با قانون و امثال آن، را در پی داشته باشد که در این صورت جایز نیست.
عنوان سوال:
بنده کارمند بانک هستم. آیا هدیه ای که مشتری به اختیار خود به من می دهد، باتوجه به اینکه من چشم داشتی از ایشان ندارم، حلال است؟
پاسخ:
دفتر حضرت آیت الله العظمی خامنه ای (مد ظله العالی): هدیه در محیط کار و از جانب ارباب رجوع، یکی از خطرناکترین چیزها است و هر چه بیشتر از آن اجتناب کنید به صرفه(نفع) دنیا و آخرت شما خواهد بود. دفتر حضرت آیت الله العظمی سیستانی (مد ظله العالی): اگر درخواست از شما نباشد گرفتن آن اشکال ندارد مگر اینکه بر خلاف شرط قرارداد کارمندی باشد. دفتر حضرت آیت الله العظمی مکارم شیرازی (مد ظله العالی): اگر جنبه رشوه داشته باشد حرام است؛ و اگر جنبه رشوه نداشته باشد، بلکه هدیه ای بدون چشمداشتِ هرگونه کار خلافی بوده باشد مانعی ندارد، ولی باید خلاف مقرّرات مؤسّسه ای که در آن کار می کند نباشد. دفتر حضرت آیت الله العظمی صافی گلپایگانی (مد ظله العالی): در فرض سوال مانعی ندارد. پاسخ حضرت آیت الله هادوی تهرانی (دامت برکاته) به این شرح است: هدیه اشکال شرعی ندارد، مگر این که مفسده ای، مانند تضییع حق دیگران یا مخالقت با قانون و امثال آن، را در پی داشته باشد که در این صورت جایز نیست.
- [آیت الله سبحانی] آیا حقوقی که کارمند بانک از بانک دریافت می کند، حلال است؟
- [سایر] من کارمند بانک هستم. می خواهم بدانم درآمدی که از بانک دارم کاملاً حلال است یا نه؟ اگر حتی کوچک ترین اشکالی هم داشته باشد لطفاً بفرمائید.
- [آیت الله خامنه ای] چنانچه فردی از باب تشکر و قدردانی از کارمند، هدیه ای به او اهداء کند، حکمش چیست؟ هرچند آن کارمند بدون هیچ گونه چشم داشتی، کاری را انجام داده باشد؟
- [آیت الله مکارم شیرازی] من کارمند بانک هستم. بعضی مواقع در صورتی که پول خرد موجود نباشد مثلا مبالغ زیر 50 تومان به مشتری برگردانده نمی شود. این کار چه حکمی دارد؟
- [آیت الله مکارم شیرازی] من کارمند بانک هستم. بعضی مواقع در صورتی که پول خرد موجود نباشد مثلا مبالغ زیر 50 تومان به مشتری برگردانده نمی شود. این کار چه حکمی دارد؟
- [آیت الله خامنه ای] باتوجه به اینکه معاملات بانکها واقعاً مضاربه نیستند، زیرا بانک هیچ خسارتی را بر عهده نمی گیرد، آیامبلغی که سپرده گذاران هر ماه به عنوان سود پولشان از بانک می گیرند، حلال است؟
- [آیت الله سبحانی] شخصی بعنوان کارمند در بانک استخدام می شود پولی که در برابر کار او به وی می دهند آیا حلال است؟
- [آیت الله نوری همدانی] با توجه به اینکه بانکهای جمهوری اسلامی قانوناً موظف هستند که تحت یکی از عناوین عقود اسلامی پول در اختیار متقاضیان قرار دهند، چنانچه قرار داد بجهتی باطل باشد تکلیف گیرنده و کارمند بانک را تعیین فرمائید که آیا کارمند و رؤسای بانک مجاز به پرداخت وام غیر مشروع هستند یا خیر؟ و گیرنده حقِّ تصرّف در پول دارد یا خیر؟
- [آیت الله علوی گرگانی] با توجّه به اینکه بانکهای جمهوری اسلامی قانوناموظف هستند که تحت یکی از عناوین عقود اسلامی پول در اختیار متقاضیان قرار دهند چنانچه قرارداد به جهتی باطل باشد تکلیف گیرنده و کارمند بانک را تعیین فرمائید که آیا کارمند و رؤسای بانک مجاز به پرداخت وام غیر مشروع هستند یا خیر و گیرنده حقّ تصرّف در پول را دارد یا خیر؟
- [آیت الله نوری همدانی] بانکها وامی تحت عنوان مضاربه در اختیار مشتریان میگذارند بدین ترتیب که مثلاً یک میلیون تومان برای خرید یکصد تخته فرش در اختیار مشتری قرار میدهند و در همان مجلس محاسبه میکنند که سود مشتری از فروش این فرشها چقدر است. سپس برای دریافت اصل و سودِ موردِ نظر بانک قسط بندی میکنند و بانک هیچگونه مسئولیتی را نسبت به ضررهای احتمالی این معامله به عهده نمیگیرد و فقط خود رإ؛ظط ظظ موظّف به دریافت اصل و سود تضمین شده میداند. بفرمائید:
- [آیت الله سیستانی] در سپردهگذاری در مواردی که گذشت میان سپرده ثابت که مدتدار است و بانک ملزم نیست آن را دائماً در اختیار سپردهگذار قرار دهد و حساب جاری که بانک ملزم است آن را در اختیار سپردهگذار قرار دهد تفاوتی نیست.
- [آیت الله وحید خراسانی] اول ان که مشتری و مراد از مشتری در این مسایل صاحب حساب و کسی که برای معامله با بانک به بانک مراجعه می نماید می باشد پولی در بانک داشته باشد و از بانک تقاضا کند که چک بانکی یا حواله ای به عهده یکی از بانکهای طرف حساب خود در داخل یا خارج کشور صادر کند و یا از بانک تقاضا نماید که پول او را شعبه دیگر از ان بانک در شهر یا کشور دیگر پرداخت نماید و مشتری ان مبلغ را در ان محل دریافت کند و بانک برای این عمل حق دارد کارمزد از مشتری دریافت نماید و گرفتن این کار مزد را ممکن است به این نحو تصحیح کرد که چون بانک شرعا ملزم نیست پولی که از مشتری گرفته در شهر یا کشور دیگر بپردازد و حق دارد از پرداخت ان در غیر محلی که از مشتری پول گرفته خودداری کند برای رفع ید از این حق جایز است که مبلغی بگیرد که پول مشتری را در شهر یا کشور دیگر به او بپردازد
- [آیت الله بهجت] پول گذاشتن در بانک بهعنوان قرضالحسنه اشکالی ندارد و همچنین جایزهای که بانک در مقابل آن به بعضی از مشترکین پرداختن میکند، حلال است.
- [آیت الله صافی گلپایگانی] . جوایزی که بانک ها برای تشویق صاحبان حساب قرض الحسنه می دهند حلال است.
- [آیت الله وحید خراسانی] یکی از خدمات بانکی وصول کردن سفته های مشتریان است به این ترتیب که پیش از سررسید وجود ان سفته را در بانک و شماره و مقدار و تاریخ سر رسید ان را به متعهد سفته اعلام می نماید تا برای پرداخت ان در سر رسید اماده شود و بانک پس از وصول سفته مبلغ ان را در حساب مشتری منظور می کند و یا نقدا به او می پردازد و برای این خدمت کار مزدی دریافت می نماید و از خدمات بانک وصول کردن چکهایی است که مشتریان نزد بانک می گذارند و بانک از مشتری برای این خدمت کار مزدی می گیرد
- [آیت الله اردبیلی] جایزههایی که بانکها یا غیر آنها برای تشویق قرض دهنده میدهند یا موءسسات دیگر برای تشویق خریدار و مشتری با قرعه کشی میدهند، حلال است و چیزهایی که فروشندهها برای جلب مشتری و زیاد شدن خریدار در داخل جنسهای خود میگذارند، مثل سکّه طلا در قوطی روغن و چای، حلال است و اشکال ندارد.
- [آیت الله مظاهری] جایزههایی که بانکها یا غیر آنها برای تشویق قرض دهنده میدهند یا مؤسسات دیگر برای تشویق خریدار و مشتری با قرعهکشی میدهند حلال است و همچنین چیزهایی که فروشندهها برای جلب مشتری و زیاد شدن خریدار در داخل جنسهای خود میگذارند حلال است.
- [امام خمینی] جایزههایی که بانکها یا غیر آنها برای تشویق قرض دهنده میدهند، یا مؤسسات دیگر برای تشویق خریدار و مشتری میدهند با قرعهکشی، حلال است و چیزهایی که فروشندهها در جوف جنسهای خود میگذارند برای جلب مشتری، و زیاد شدن خریدار، مثل سکه طلا در قوطی روغن، حلال است و اشکال ندارد.
- [آیت الله مظاهری] جایزههایی که بانکها یا غیر آنها برای تشویق قرض دهنده میدهند یا مؤسّسات دیگر برای تشویق خریدار میدهند، حلال است، و آنچه را که فروشندهها برای جلب مشتری داخل جنسهای خود میگذارند، حلال است.
- [آیت الله خوئی] جایزهای را که بانک به بعضی از کسانی که در صندوق پس انداز حساب دارند میدهد، چون برای تشویق مردم از خودش میدهد حلال است.