اگر چه ربا گناه بسیار بزرگی است و انسان در ارتباط با کسانی که ربا می گیرند باید دقت کند که از اموال ربوی آنان استفاده نکند و این اخلاق آنان، او را به سوی گناه بزرگ ربا نکشاند، ولی به صورت کلی در چنین مواردی تا انسان اطمینان به حرام بودن عین آنچه مورد استفاده اش است نداشته باشد، از نظر شرعی تکلیفی نخواهد داشت. پاسخ مراجع تقلید به بعضی از سؤالات مشابه چنین است: سوال: تکلیف شرعی فرزند در برابر پولی که به صورت شبهه ناک و یا حرام وارد منزل می شود، چیست؟ دفتر حضرت آیت الله العظمی خامنه ای (مد ظله العالی): تا یقین به وجود مال حرام در عین اموال مورد ابتلا نداشته باشد، استفاده ایشان مانعی ندارد. پاسخ حضرت آیت الله هادوی تهرانی (دامت برکاته) به این شرح است: از مال حرام باید اجتناب کرد و اگر نمی داند آنچه می خورد حلال است یا حرام، اجتناب لازم نیست مگر این که اطمینان به حرمت آن داشته باشد. [1] نمایه مشابه: سؤال 1275 (سایت: 1259) (علت تحریم ربای معاملی) . [1] مراجعه شود به 12998 (سایت: 12726).
آیا عیدی گرفتن به صورت پول از شخصی که ربا گیرنده بوده، اما الان نمی دانیم که هنوز به این کار ادامه می دهد یا نه اشکال دارد یا خیر؟
اگر چه ربا گناه بسیار بزرگی است و انسان در ارتباط با کسانی که ربا می گیرند باید دقت کند که از اموال ربوی آنان استفاده نکند و این اخلاق آنان، او را به سوی گناه بزرگ ربا نکشاند، ولی به صورت کلی در چنین مواردی تا انسان اطمینان به حرام بودن عین آنچه مورد استفاده اش است نداشته باشد، از نظر شرعی تکلیفی نخواهد داشت. پاسخ مراجع تقلید به بعضی از سؤالات مشابه چنین است: سوال: تکلیف شرعی فرزند در برابر پولی که به صورت شبهه ناک و یا حرام وارد منزل می شود، چیست؟ دفتر حضرت آیت الله العظمی خامنه ای (مد ظله العالی): تا یقین به وجود مال حرام در عین اموال مورد ابتلا نداشته باشد، استفاده ایشان مانعی ندارد. پاسخ حضرت آیت الله هادوی تهرانی (دامت برکاته) به این شرح است: از مال حرام باید اجتناب کرد و اگر نمی داند آنچه می خورد حلال است یا حرام، اجتناب لازم نیست مگر این که اطمینان به حرمت آن داشته باشد. [1] نمایه مشابه: سؤال 1275 (سایت: 1259) (علت تحریم ربای معاملی) . [1] مراجعه شود به 12998 (سایت: 12726).
- [آیت الله مکارم شیرازی] رسم است که در عید نوروز و مانند آن پول لای قرآن می گذارند و عیدی می دهند. آیا این کار اشکال دارد؟
- [آیت الله اردبیلی] شخص ربا گیرنده، برای ساخت یا خرید خانه، قرض ربوی میگیرد. آیا نماز خواندن در این منزل اشکال دارد؟
- [آیت الله علوی گرگانی] اگر شخصی مقداری پول را به دیگری داده که با آن کار کند به شرط آنکه ماهیانه مبلغی به عنوان سود کارکرد به او بدهد آیا ربا است؟
- [سایر] آیا به پول پاداش آخر خدمت و پادش حسن انجام کار و جبران ذخیره مرخصی و عیدی که دولت به کارمند میدهد خمس تعلق می گیرد یا خیر؟
- [آیت الله سبحانی] افرادی که به ناچار ربا می دهند یعنی پولی را می گیرند برای اینکه بدهی خود را بدهند یا سرمایه کار فراهم کنند آیا گناهکارند یا اینکه گناه برای ربا گیرنده است؟
- [آیت الله بهجت] شخصی مقداری ربا داده. آیا پول ربا جزو مخارج سال است و خمس ندارد و یا از قبیل اسراف و حرام است و خمس آن را باید بدهد؟
- [آیت الله بهجت] شخصی مبلغ پول از کسی گرفته تا برای او کاری انجام دهد و سال خمسی شخص گیرنده پول فرا رسیده در حالی که مقداری از پول ها باقی مانده و خرج نشده و هنوز در مقابل آن پول کار نکرده است، آیا به این پول خمس تعلّق می گیرد؟
- [آیت الله بهجت] شخصی مبلغی پول از کسی گرفته تا برای او کاری انجام دهد و سال خمسی او (شخص پول گیرنده) فرا رسیده، در حالی که مقداری از پول ها باقی مانده و هنوز در مقابل آن کار نکرده است، آیا به این پول خمس تعلّق می گیرد؟
- [سایر] میزان عیدی و پاداش کارگران مشمول قانون کار ؟
- [آیت الله نوری همدانی] اگر شخصی مثلا سه میلیون پول را کد داشته باشد و فرد دیگری از او درخواست کند که آن پول را در اختیار او گذاشته تا به کار و تجارت پرداخته و ماهیانه مبلغی را به عنوان سود به مالک پول پرداخت کند یا این نوع کسب در آمد برای مالک پول مجاز و حلال است و یا حکم ربا دارد؟
- [آیت الله سبحانی] ربا دادن مثل ربا گرفتن حرام است و کسی که قرض ربائی گرفته مالک آن نمی شود و نمی تواند در آن تصرف کند. ولی چنانچه طوری باشد که اگر قرار ربا هم در کار نبود ، صاحب پول راضی بود که گیرنده قرض در آن پول تصرف کند، قرض گیرنده می تواند در آن تصرف نماید.
- [آیت الله نوری همدانی] ربا دادن مثل ربا گرفتن حرام است و کسی که قرض ربائی گرفته مالک آن نمی شود ونمی تواند در آن تصرّف کند . ولی چنانچه طوری باشد که اگر قرار ربا را هم نداده بودند ، صاحب پول راضی بود که گیرندة قرض در آن پول تصرّف کند ، قرض گیرنده ، می تواند در آن تصرّف نماید .
- [آیت الله علوی گرگانی] ربا دادن مثل ربا گرفتن حرام است و کسی که قرض ربایی گرفته مالک آن نمیشود و نمیتواند در آن تصرّف کند ولی اگر صاحب پول به گیرنده اذن بدهد که تصرّف در پولش بنماید اگرچه معامله او باطل باشد، قرض گیرنده میتواند در آن پول تصرّف بنماید.
- [آیت الله مکارم شیرازی] ربا دادن مثل ربا گرفتن حرام است و کسی که قرض ربایی گرفته مالک آن نمی شود و تصرف در آن جایز نیست، ولی هرگاه طوری باشد که اگر قرار ربا را هم نداده بود صاحب پول راضی بود که گیرنده قرض در آن تصرف کند در این صورت قرض گیرنده می تواند در آن تصرف نماید.
- [آیت الله بروجردی] ربا دادن مثل ربا گرفتن حرام است و کسی که قرض رِبایی گرفته، مالک آن نمیشود و نمیتواند در آن تصرف کند، ولی چنانچه طوری باشد که اگر قرار ربا را هم [نگذاشته] بودند، صاحب پول راضی بود که گیرندهی قرض در آن پول تصرف کند، قرض گیرنده میتواند در آن تصرف نماید.
- [آیت الله شبیری زنجانی] ربا دادن مثل ربا گرفتن حرام است و کسی که قرض ربایی گرفته، مالک آن نمیشود و نمیتواند در آن تصرّف کند، ولی چنانچه طوری باشد که اگر قرار ربا هم نبود، صاحب پول راضی بود که گیرنده قرض در آن پول تصرّف کند، قرضگیرنده میتواند در آن تصرّف نماید.
- [آیت الله اردبیلی] اگر پولی به بانک یا غیر آن بدهند و بانک به آنها ربا بدهد، اگر نظر گیرنده پول، گرفتن ربا باشد، جایز نیست بگیرد، ولی اگر نظرش واقعا گرفتن ربا نباشد بلکه پول را در بانک برای اطمینان و امنیت میگذارد، به گونهای که اگر بانک زیادی را هم نمیداد، صاحب پول آن را به بانک میداد، گرفتن مازاد حلال است، اگرچه از اوّل بداند بانک زیادی را خواهد داد و در هر صورت اگر قرض گیرنده مجّانا چیزی بدهد حرام نیست و گرفتن آن جایز است.
- [آیت الله مظاهری] قرضی که در آن قرار ربا باشد باطل و حرام است، و ربا از گناهان بسیار بزرگ است و قرآن شریف آن را اعلام جنگ با خدا و موجب نابودی مال میداند و در روایات، ربا را از زنای با محارم بالاتر دانستهاند، و ربا دادن مثل ربا گرفتن حرام است و کسی که قرض ربایی گرفته مالک آن نمیشود و نمیتواند در آن تصرّف کند، ولی اگر صاحب پول راضی باشد که گیرنده قرض در آن تصرّف کند مانعی ندارد.
- [آیت الله صافی گلپایگانی] . ربا دادن مثل ربا گرفتن حرام است و مالک شدن گیرنده قرض ربایی و جواز تصرف او در آن محل تأمل است. ولی چنان چه قرض دهنده با علم به بطلان قرض و مالک نشدن سود راضی به تصرف قرض گیرنده باشد به طوری که رضایت او مبنی بر این معامله باطل نباشد تصرف قرض گیرنده در آن مال جایز است.
- [آیت الله خوئی] شخصی مبلغی را در شهر خود به بانک میدهد تا معادل آن را در داخل یا خارج کشور از بانک طرف آن بانک دریافت کند، مثلًا پولی را در نجف اشرف به بانک میدهد که در بغداد بگیرد، یا در شام و لبنان و یا کشور دیگر بگیرد و بانک بابت این کار، کارمزد و حق العمل میگیرد، عمل حوالة مزبور اشکال ندارد و جایز است و همین طور گرفتن کارمزد و اجرت بر این عمل اشکال ندارد و جواز گرفتن و مبلغ اضافی از دو راه قابل تصحیح است: یکی گفته شود که این یک نوع معامله است که بانک پول محل مشتری را به مبلغی از پول کشور خارج میفروشد، پس گرفتن کارمزد، اشکالی پیدا نمیکند. دوم ربای حرام در قرض، آن زیادی است که قرضدهنده از قرض گیرنده علاوه بر اصل پول اضافه میگیرد، ولی اگر قرض گیرنده از قرضدهنده زیادی و اضافه بگیرد، آن حرام نیست و داخل در قرض ربوی نیست.