در تاریخ فلسفه اسلامی تقریرهای بسیاری از این برهان ارائه شده است، که اولین آن را بوعلی سینا در اشارات آورده است، در عین حال یکی از بهترین تقریرات از جانب ملاصدرای شیرازی مؤسس حکمت متعالیه -با توجه به اصول این مکتب- به این شکل اقامه شده است: اگر وجود که بنابر اصالت الوجود اصیل است، بی نیاز از غیر باشد، پس مطلوب ما حاصل و واجب الوجود اثبات می شود، ولی اگر مستغنی بالذات نباشد، در این صورت معلول و ذاتاً نیازمند به وجودی غنی بالذات خواهد بود؛ زیرا تحقق امری که ذاتا فقیر است و عین تعلق و ربط است، بدون وجود مستقلی غنی و تام، محال است. این برهان دارای امتیازاتی است که آن را در زمره راسخ ترین براهین قرار می دهد؛ چراکه: 1. برهان صدیقین عالی ترین درجه جزم و یقین را افاده می کند. 2 . این برهان شریفترین راه خداشناسی است، زیرا که با تکیه بر حقیقت وجود به واجب متعال راه می یابد، در حالی که در سایر براهین خداشناسی مخلوقات واسطه در اثبات هستند و آنها آمیخته به عدم و نقص می باشند. 3. بسیط ترین و ساده ترین برهان است و بنا بر تقریری که ملاصدرا ارائه می دهد این برهان نیازمند به ابطال دور و تسلسل نیست. 4. استفاده از امکان وجودی که مقتضای بساطت و اصالت وجود است؛ برخلاف روش حکمت مشاء که در آن از امکان ذاتی ماهوی استفاده می شود. 5. برهان صدیقین به تنهایی برای شناخت ذات حق، توحید ذات، شناخت صفات حق، توحید صفات، شناخت افعال حق و توحید افعال کافی است، بر خلاف براهین دیگر.
برهان صدیقین چیست؟ آیا این برهان به عنوان صحیح ترین و راسخ ترین راه برای اثبات وجود خدا معرفی شده است؟
در تاریخ فلسفه اسلامی تقریرهای بسیاری از این برهان ارائه شده است، که اولین آن را بوعلی سینا در اشارات آورده است، در عین حال یکی از بهترین تقریرات از جانب ملاصدرای شیرازی مؤسس حکمت متعالیه -با توجه به اصول این مکتب- به این شکل اقامه شده است: اگر وجود که بنابر اصالت الوجود اصیل است، بی نیاز از غیر باشد، پس مطلوب ما حاصل و واجب الوجود اثبات می شود، ولی اگر مستغنی بالذات نباشد، در این صورت معلول و ذاتاً نیازمند به وجودی غنی بالذات خواهد بود؛ زیرا تحقق امری که ذاتا فقیر است و عین تعلق و ربط است، بدون وجود مستقلی غنی و تام، محال است. این برهان دارای امتیازاتی است که آن را در زمره راسخ ترین براهین قرار می دهد؛ چراکه: 1. برهان صدیقین عالی ترین درجه جزم و یقین را افاده می کند. 2 . این برهان شریفترین راه خداشناسی است، زیرا که با تکیه بر حقیقت وجود به واجب متعال راه می یابد، در حالی که در سایر براهین خداشناسی مخلوقات واسطه در اثبات هستند و آنها آمیخته به عدم و نقص می باشند. 3. بسیط ترین و ساده ترین برهان است و بنا بر تقریری که ملاصدرا ارائه می دهد این برهان نیازمند به ابطال دور و تسلسل نیست. 4. استفاده از امکان وجودی که مقتضای بساطت و اصالت وجود است؛ برخلاف روش حکمت مشاء که در آن از امکان ذاتی ماهوی استفاده می شود. 5. برهان صدیقین به تنهایی برای شناخت ذات حق، توحید ذات، شناخت صفات حق، توحید صفات، شناخت افعال حق و توحید افعال کافی است، بر خلاف براهین دیگر.
- [سایر] «برهان صدّیقین» در شناخت خدا به چه معنا است؟
- [سایر] در مورد برهان (صدیقین) توضیح دهید؟
- [سایر] برهان صدیقین از نظر محقق اصفهانی را برایم بگویید.
- [سایر] آیا علم خداوند فقط از طریق برهان نظم اثبات می شود؟
- [سایر] آیا علم خداوند فقط از طریق برهان نظم اثبات می شود؟
- [سایر] خداوند را از راه عقلی می توان اثبات کرد؟ اگر جوابتان برهان وجوب و امکان است که بر اساس علیت است. خود قانون علیت چگونه اثبات می شود؟ اگر خداوند به طور قطعی قابل اثبات است، پس چرا برخی فیلسوفان غربی ملحد یا لاادری اند؟ امکانش هست روزی کسی پیدا شود که برای عدم وجود خدا برهان دهد؟
- [سایر] با سلام؛ لطفاً تقریری خوب از برهان وجوب و امکان بیان کنید. آیا آیت الله جوادی آملی در کتاب تبیین براهین اثبات خدا، برهان وجوب و امکان را رد کرده است؟
- [سایر] آیا در قرآن دلیلی برای اثبات خدا – دلیل جزمی – ارائه شده است؟ می دانیم که برهان نظم و اخلاق و زیبایی و ... جزمی نیستند.
- [سایر] آیا در قرآن دلیلی برای اثبات خدا – دلیل جزمی – ارائه شده است؟ می دانیم که برهان نظم و اخلاق و زیبایی و ... جزمی نیستند.
- [سایر] آیا این امکان که اسلام فرضیه سیر تکامل را صحیح تلقی نموده باشد وجود دارد؟ در یکی از جواب های شما درباره اثبات وجود خدا بحث برهان نظم مطرح شد، آیا مگر بین برهان نظم و فرضیه سیر تکامل منافاتی وجود دارد؟
- [آیت الله مکارم شیرازی] اگر چیزی را به اعتقاد این که راست است از قول خدا یا پیغمبر(صلی الله علیه وآله)نقل کند و بعد بفهمد دروغ بوده روزه اش صحیح است، ولی بعکس اگر چیزی را دروغ می دانست و به خدا و پیغمبر نسبت داد و بعداً معلوم شد صحیح بوده، روزه اش اشکال دارد.
- [آیت الله مکارم شیرازی] اگر چیزی را به اعتقاد این که راست است از قول خدا یا پیغمبر(صلی الله علیه وآله)نقل کند و بعد بفهمد دروغ بوده روزه اش صحیح است، ولی بعکس اگر چیزی را دروغ می دانست و به خدا و پیغمبر نسبت داد و بعداً معلوم شد صحیح بوده، روزه اش اشکال دارد.
- [آیت الله بهجت] کسی که نذر میکند باید به قصد قربت و نزدیک شدن به خداوند متعال نذر کند، بنابراین اگر برای خدا نذر نکند، صحیح نیست، بنابراین کافی است موقع نذر کردن بنابر اظهر بگوید: (لِلّهِ عَلَیَّ)، یعنی: (برای خداوند، به عهده من باشد که فلان کار را انجام بدهم)، و اگر کسی که عربی نمیداند ترجمه آن را به هر زبانی بگوید کافی است.
- [آیت الله صافی گلپایگانی] . برای رجوعکردن لازم نیست مرد شاهد بگیرد، یا به زن خبر دهد، بلکه اگر بدون اینکه کسی بفهمد، بگوید: به زنم رجوع کردم صحیح است؛ ولی اگر بعد از تمامشدن عدّه، مرد بگوید که در عدّه رجوع نمودهام، لازم است اثبات نماید.
- [آیت الله میرزا جواد تبریزی] برای رجوع کردن لازم نیست مرد شاهد بگیرد یا به زن خبر دهد؛ بلکه اگر بدون اینکه کسی بفهمد؛ خودش رجوع کند رجوعش صحیح است؛ ولی اگر بعد از تمامی عده مرد بگوید که در عده رجوع نموده ام لازم است اثبات نماید.
- [آیت الله سیستانی] برای رجوع کردن لازم نیست مرد شاهد بگیرد ، یا به زن خبر دهد ، بلکه اگر بدون اینکه کسی بفهمد خودش رجوع کند ، رجوعش صحیح است ، ولی اگر بعد از تمامی عدّه مرد بگوید که در عدّه رجوع نمودهام و زن تصدیق نکند ، لازم است مرد ادعای خود را اثبات نماید .
- [آیت الله وحید خراسانی] برای رجوع کردن لازم نیست مرد شاهد بگیرد ولی شاهد گرفتن افضل است و همچنین لازم نیست به زن خبر دهد بلکه اگر بدون این که کسی بفهمد رجوع کند رجوعش صحیح است و اگر ادعای رجوع کرد در صورتی که در بین عده باشد اثبات لازم نیست و اگر بعد از تمامی عده باشد باید ثابت کند
- [آیت الله نوری همدانی] برای رجوع کردن لازم نیست مرد شاهد بگیرد ، یا به زن خبر دهد ، بلکه اگر بدون اینکه کسی بفهمد ، بگوید به زنم رجوع کردم صحیح است . ولی اگر بعد از تمام شدن عدّه مرد بگوید که در عدّه رجوع نموده ام لازم است اثبات نماید .
- [آیت الله فاضل لنکرانی] برای رجوع کردن لازم نیست مرد شاهد بگیرد، یا به زن خبر دهد، بلکه اگر بدون این که کسی بفهمد، بگوید به زنم رجوع کردم صحیح است. ولی مستحب است برای رجوع کردن شاهد بگیرند امّا اگر بعد از تمام شدن عدّه مرد بگوید که در عدّه رجوع نموده ام لازم است اثبات کند.
- [آیت الله خوئی] برای رجوع کردن لازم نیست مرد شاهد بگیرد، یا به زن خبر دهد، بلکه اگر بدون این که کسی بفهمد خودش رجوع کند، رجوعش صحیح است. ولی اگر بعد از تمامی عدّه مرد بگوید که در عدّه رجوع نمودهام، لازم است اثبات نماید.