در زمینه حکمت و علّت تقسیم قرآن کریم به سوره‌های مختلف که کوچک‌ترین آنها سوره کوثر با سه آیه و بزرگترین آنها سوره بقره با 286 آیه است، قرآن‌شناسان فوایدی را برشمرده‌اند. مسلماً اینکه خداوند چنین تقسیمی را در کتاب جاودان خویش به کار برده است بدون حکمت و هدف نبوده است. در قرآن بالاترین دقّت‌ها و ظرافت‌ها به کار رفته و حتی در تنظیم حروف و کلمات آن عنایت خاصی وجود داشته است.
در این‌جا برخی از فواید تقسیم قرآن به سوره‌ها را ذکر نموده و یادآور می‌شویم که قطعاً فواید به این موارد محدود نمی‌گردند.
1. اهداف مختلف و موضوعات متفاوت در قرآن: در بسیاری از سوره‌ها هدف خاصی مورد نظر است که محور همه آیات آن سوره است. حتی بعضی از مفسّران عقیده دارند که هر سوره یک هدف خاصی را تعقیب می‌کند.[1] این هدف خاص، آیات مربوط را در قالب یک سوره در کنار هم جای داده است؛ برای نمونه سوره یوسف و یا نمل و یا فیل و ... در سرگذشت یک پیامبر و یا یک واقعه تاریخی است.
2. آسانی در فراگیری، قرائت و حفظ قرآن: تقسیم و تفکیک میان سوره‌ها، تعلیم و تعلّم را برای جویندگان و مشتاقان کلام خداوند آسان‌تر می‌کند و آنان پس از آموختن بخشی از کلام خداوند و یا حفظ آن، بسان کسی که یکی از مراحل سعادت را طی کرده و در فتح آن توفیق یافته، نسبت به قسمت‌های دیگر قرآن مشتاق‌تر می‌شوند. چون قاری قرآن سوره‌ای را به پایان می‌برد، به شروع سوره دیگر راغب‌تر می‌شود. این امر به ویژه در حفظ قرآن مشهودتر است؛ چرا که تقسیم قرآن به قطعه‌ها و سوره‌های کوچک و بزرگ، مشکل حفظ را حل نموده و اگر چنین نبود، هم انگیزه برای حفظ قرآن کمتر میشد و هم حفظ آن دشوارتر.
3. صیانت و حفاظت قرآن از تحریف: یکی از هنرمندی‌های قرآن و جنبه‌های اعجاز آن همین تقسیم‌بندی کتاب به قطعات مستقلی به نام سوره است. این امر سبب گردید تا حفظ آنها به ویژه سوره‌های مکی که در آغاز نزول سوره‌هایی کوچک و موزون بودند، به راحتی صورت گیرد و لااقل هر مسلمانی تعدادی از این سوره‌ها را در خاطره و حافظه خویش بایگانی کند. البته حافظان کل قرآن نیز کم نبوده‌اند.
4. مانندناپذیری حتی در کوچک‌ترین سوره: تقسیم قرآن به سوره‌هایی که دامنه اختلاف آیات آنها بسیار زیاد است، خود پدیده جالب دیگری است؛ زیرا قرآن، که در آیات «تحدّی» همگان را به مبارزه دعوت کرده است، تا اگر می‌توانند حتی یک سوره همانند قرآن بیاورند، با تقسیم خود به سوره‌های کوچک و بزرگ اشاره به این حقیقت نموده که بلندی و کوتاهی سوره‌ها، شرط اعجاز نیست و هر سوره هر قدر هم کوچک باشد در اوج اعجاز و عظمت قرار دارد.[2] [1] . ر. ک: کتاب‌های تفسیر از جمله؛ «المیزان فی تفسیر القرآن» و «تفسیر نمونه»، ابتدای تفسیر سوره‌ها. [2] . جوان آراسته، حسین، درسنامه علوم قرآنی، ص 107، بوستان کتاب قم، 1380ش.
