1. «وَ جَعَلْنا سِراجاً وَهَّاجاً»؛[1] و چراغی روشن و حرارت‌بخش آفریدیم!
«سراج»، به معنای چراغ،[2] هر چیز روشن کننده و نور دهنده[3] است. این کلمه اسم ثلاثی مزید است و در قرآن کریم چهار مرتبه به کار رفته که در سه مورد، از خورشید تعبیر به سراج شده است.[4] و در یک مورد از پیامبر اکرم(ص) به عنوان «سراجاً منیراً»[5] یاد شده است.
«وهّاج» در این آیه شریفه، صیغه مبالغه بوده و به معنای پر تلألو، بسیار منتشر کننده نور و حرارت است.[6] و مقصود از «سراج وهّاج» خورشید است.[7]
ذکر این وصف برای این چراغ پر فروغ آسمانی اشاره‌‌ای به دو نعمت بزرگ است که خمیر مایه همه مواهب مادّی این جهان است: «نور» و «حرارت». نور خورشید نه تنها صحنه زندگی انسان و تمام منظومه شمسی را روشن می‌سازد، بلکه تأثیر عمیقی در پرورش موجودات زنده دارد. حرارت آن نیز علاوه بر تأثیری که در حیات انسان و حیوان و گیاه به طور مستقیم دارد، منبع اصلی وجود ابرها، وزش بادها، نزول باران و آبیاری سرزمین‌های خشک است. خورشید به جهت اشعه مخصوص «ماوراء بنفش» تأثیر فراوانی در کشتن میکرب‌ها دارد، که اگر نبود کره زمین به بیمارستان عظیمی تبدیل میشد، و چه بسا در مدت کوتاهی نسل موجودات زنده از میان می‌رفت. خورشید نوری سالم و دائمی و از فاصله‌ای مناسب، نه چندان گرم و سوزان، و نه سرد و بی‌روح، در اختیار همه ما می‌گذارد.[8]
2. «وَ أَنْزَلْنا مِنَ الْمُعْصِراتِ ماءً ثَجَّاجاً»؛[9] و از ابرهای باران‌زا آبی فراوان نازل کردیم.
«معصِرات»(اسم فاعل)، جمع مؤنّث سالم «معصر» از ریشه «عصر» به معنای فشردن[10] و معصرات به معنای فشار دهنده‌ها است. که در آیه شریفه اشاره به «ابرهای باران‌زا» دارد، گویی خودش را می‌فشارد تا آب از درونش فرو ریزد.[11]
در اینکه مراد از معصرات در آیه چیست؟ دو احتمال داده شده است:
الف. مقصود ابرها هستند که در اثر باد یکدیگر را می‌فشارند و موجب ریزش باران می‌شوند.[12]
ب. مراد بادها هستند[13] که در این صورت «مِن» در «مِن المعصرات» به معنای باء سببیّت است؛ یعنی: باد، سبب فشردن ابرها می‌شود و آبی به صورت باران از آنها خارج می‌شود.[14]
3. « وَ جَنَّاتٍ أَلْفافاً»؛[15] و باغ‌هایی پردرخت!
«الفاف»(جمع مکسّر)؛ جمع «لفیف» به معنای «به هم پیچیده» است.[16] و در این آیه شریفه، اشاره دارد که درختان این باغ‌ها به قدری زیاد و انبوه است که به یکدیگر پیچیده شده‌اند.[17] [1] . نبأ، 13. [2] . طریحی، فخر الدین، مجمع البحرین، تحقیق: حسینی، سید احمد، ج 2، ص 309، کتابفروشی مرتضوی، تهران، چاپ سوم، 1375ش. [3] . راغب اصفهانی، حسین بن محمد، المفردات فی غریب القرآن، تحقیق: داودی، صفوان عدنان، ص 406، دارالعلم، الدار الشامیة، دمشق، بیروت، چاپ اول، 1412ق. [4] . فرقان، 61؛ نوح، 16؛ نبأ، 13. [5] . احزاب، 46؛ شیخ صدوق، التوحید، محقق و مصحح: حسینی، هاشم، ص 239، دفتر انتشارات اسلامی، قم، چاپ اول، 1398ق؛ ابن حیون، نعمان بن محمد، شرح الأخبار فی فضائل الأئمة الأطهار(ع)، محقق و مصحح: حسینی جلالی، محمد حسین، ج 3، ص 418، دفتر انتشارات اسلامی، قم، چاپ اول، 1409ق. [6] . ابن منظور، محمد بن مکرم، لسان العرب، ج 2، ص 401، دار صادر، بیروت، چاپ سوم، 1414ق. [7] . زمخشری، محمود، الکشاف عن حقائق غوامض التنزیل، ج 4، ص 686، دار الکتاب العربی، بیروت، چاپ سوم، 1407ق؛ طباطبایی سید محمد حسین، المیزان فی تفسیر القرآن، ج 20، ص 163، دفتر انتشارات اسلامی، قم، چاپ پنجم، 1417ق. [8] . مکارم شیرازی، ناصر، تفسیر نمونه، ج 26، ص 25، دار الکتب الإسلامیة، تهران، چاپ اول، 1374ش. [9] . نبأ، 14. [10] . فرهنگ فارسی معین، واژه «عصر»؛ ر.ک: لسان العرب، ج 4، ص 577. [11] . تفسیر نمونه، ج 26، ص 26. [12] . فیض کاشانی، ملا محسن، الأصفی فی تفسیرالقرآن، محقق: درایتی، محمدحسین، نعمتی، محمدرضا، ج 2، ص 1396، مرکز انتشارات دفتر تبلیغات اسلامی، قم، چاپ اول، 1418ق؛ شبر، سید عبد الله، تفسیر القرآن الکریم، ص 545، دار البلاغة للطباعة و النشر، بیروت، چاپ اول، 1412ق؛ المیزان فی تفسیر القرآن، ج 20، ص 163. [13] . شیخ طوسی، محمد بن حسن، التبیان فی تفسیر القرآن، با مقدمه شیخ آقابزرگ تهرانی، تحقیق: قصیرعاملی، احمد، ج 10، ص 241، دار احیاء التراث العربی، بیروت، بی‌تا؛ سبزواری نجفی، محمد بن حبیب الله، ارشاد الاذهان الی تفسیر القرآن، ص 587، دار التعارف للمطبوعات، بیروت، چاپ اول، 1419ق. [14] . طیب، سید عبد الحسین، اطیب البیان فی تفسیر القرآن، ج 13، ص 354، انتشارات اسلام، تهران، چاپ دوم، 1378ش. [15] . نبأ، 16. [16] . مجمع البحرین، ج 5، ص 121؛ المفردات فی غریب القرآن، ص 743؛ لسان العرب، ج 9، ص 318. [17] . المفردات فی غریب القرآن، ص 743.
