شرح پرسش
در برخی از تفاسیر بیان شده است واژه (کلمه) در آیه 109 سوره کهف، به معنای مخلوق است. این تفسیر بر چه اساسی است؟ شاید (کلمه) به معنای فرشته باشد!
پاسخ:
درباره این‌که مقصود از (کلمات)، در آیه شریفه: (قُلْ لَوْ کانَ الْبَحْرُ مِداداً لِکَلِماتِ رَبِّی لَنَفِدَ الْبَحْرُ قَبْلَ أَنْ تَنْفَدَ کَلِماتُ رَبِّی وَ لَوْ جِئْنا بِمِثْلِهِ مَدَداً)؛[1] چیست، دیدگاه‌های مختلفی از سوی مفسّران بیان شده است که به چند نمونه اشاره می‌شود.
1. مقصود از (کلمات)، در این آیه، مخلوقات الهی است؛ زیرا (کلمات) جمع کلمه است، در اصل به معنای الفاظی است که با آن سخن گفته می‌شود. به تعبیر دیگر؛ لفظی است که دلالت بر معنا دارد، اما از آنجا که هر یک از موجودات این جهان دلیل بر علم و قدرت پروردگار است گاهی به هر موجودی (کلمة اللَّه)، اطلاق می‌شود، به ویژه این تعبیر در مورد موجودات مهم و با عظمت بیشتر آمده است، چنان‌که قرآن مجید در مورد حضرت عیسی(ع) می‌فرماید: (إِنَّمَا الْمَسِیحُ عِیسَی ابْنُ مَرْیَمَ رَسُولُ اللَّهِ وَ کَلِمَتُهُ أَلْقاها إِلی مَرْیَمَ)؛[2] مسیح عیسی بن مریم فقط فرستاده خدا، و کلمه (و مخلوق) او است، که او را به مریم القا نمود.
در حقیقت قرآن در آیه (لَوْ کانَ الْبَحْرُ مِداداً لِکَلِماتِ رَبِّی...) به این واقعیت توجه می‌دهد که گمان مبرید عالم هستی محدود به آن است که شما می‌بینید یا می‌دانید یا احساس می‌کنید، بلکه آن‌قدر عظمت و گسترش دارد که اگر دریاها مرکّب شوند و بخواهند نام آن و صفات و ویژگی‌های آنها را بنویسند، دریاها پایان می‌یابند پیش از آنکه موجودات جهان هستی را شمارش کرده باشند.[3]
2. احکام و مقدرات الهی.[4]
3. منظور، وعده و وعید است که خداوند به نیکوکاران و بدکاران داده است.[5]
4. منظور از کلمات؛ معانی و فواید کلمات خدا است؛ یعنی قرآن و دیگر کتاب‌های آسمانی است، نه خود کلمات.[6]
علامه طباطبایی در دلیل این‌که مقصود از کلمات در آیه شریفه، مخلوقات الهی است، می‌نویسد: اگر قرآن فعل خدا را (کلمه) نامیده برای این است که فعل او بر وجود او دلالت می‌کند از همین جا است که مسیح، کلمه خدا نامیده می‌شود. همچنین از این‌جا روشن می‌شود که هیچ عینی از اعیان خارجی و هیچ واقعه‌ای از وقایع به وجود نمی‌آید، مگر آنکه بر ذات خدای تعالی دلالت دارند، و از این جهت کلمه او است.[7]
لازم به یاد آوری است که در هیچ‌کدام از دیدگاه‌های ذکر شده، (کلمات)، به فرشتگان تفسیر نشده است. اما بنابر دیدگاه اول که کلمات را به مخلوق تعبیر نموده، شامل فرشته نیز -به عنوان یکی از مخلوقات الهی- می‌شود.
پی نوشت:
[1]. کهف، 109. (بگو: اگر دریاها برای (نوشتن) کلمات پروردگارم مرکّب شود، دریاها پایان می‌گیرد. پیش از آنکه کلمات پروردگارم پایان یابد هر چند همانند آن (دریاها) را کمک آن قرار دهیم).
[2]. نساء، 171.
[3]. مکارم شیرازی، ناصر، تفسیر نمونه، ج 12، ص 572 - 573، دار الکتب الإسلامیة، تهران، چاپ اول، 1374ش؛ و رک: طباطبایی، سید محمد حسین، المیزان فی تفسیر القرآن، ج 13، ص 403، دفتر انتشارات اسلامی، قم، چاپ پنجم، 1417ق؛ بانوی اصفهانی، سیده نصرت امین، مخزن العرفان در تفسیر قرآن، ج 8، ص 89، نهضت زنان مسلمان، تهران، 1361ش.
[4]. طبرسی، فضل بن حسن، مجمع البیان فی تفسیر القرآن، مقدمه: بلاغی، محمد جواد، ج 6، ص 769، انتشارات ناصر خسرو، تهران، چاپ سوم، 1372ش.
[5]. به نقل از:همان، ص 770.
[6]. به نقل از: همان.
[7]. المیزان فی تفسیر القرآن، ج 13، ص 404.
منبع:
islamquest.net
