اسلام دین میانه است نه افراط در آن راه دارد و نه تفریط، مسلمانان نیز به پیروی از اسلام در تمام امور (اقتصادی، عبادی و ...) باید از افراط و تفریط بپرهیزند و راه میانه را انتخاب کنند.
احکام اسلامی برای جامعه بشری در حد اعتدال و دور از افراط و تفریط دیگر آیینهاست؛ مثلاً کیش یهود به مادیات و امور جسمانی بیشتر اهمیت داده و دین مسیحیت به روحانیت و تجرد. در حالی‌که اسلام نسبت به هر دو در حد اعتدال است؛ از این نظر ترازوی سنجش افراط و تفریط مذهب یهود و مسیحیت است. و چون افراط و تفریط آنها با مقررات اسلام سنجیده و معلوم می‌شود، امت اسلامی نسبت به آنها شاهد محسوب است؛ یعنی گواه بر افراط و تفریط مذهب آنها است.[1]
بنابر این، هر کس قدم در راه عبادت و سیر و سلوک می‌گذارد نباید اعتدال و میانه‌روی را فراموش کرده و بیش از توان و ظرفیت خود رفتار کند. اگر شخصی این تعادل را فراموش نکند، هرگز مشکلی نخواهد داشت و اگر مواردی مشاهده می‌شود که افرادی در مسیر سیر و سلوک دچار مشکلاتی شده‌اند، دلیلش آن است که به توصیه‌های پیشوایان دینی، یعنی اعتدال و میانه‌روی عمل نکردند.
امام باقر(ع) از رسول گرامی(ص) نقل می‌کند: بدانید که هر عبادتی در آغاز افراطی دارد، سپس به فترت و سستی میگراید. هر کس افراط در عبادتش به سنّت من بینجامد راه را یافته است، و هر کس با سنّت من مخالفت ورزد گمراه گشته و عملش تباه خواهد شد. بدانید که من هم نماز میخوانم و هم میخوابم، هم روزه میگیرم و هم افطار میکنم، هم میخندم و هم میگریم. پس هر کس از راه روشن و سنّت من روی گرداند از من نیست.[2]
امام باقر(ع) در جایی دیگر از رسول اکرم(ص) روایت کرد: اسلام دین سهل و خالی از مشقّت است. با مدارا در آن قدم بردارید و عبادت خدا را بر بندگان خدا تحمیل ننمایید و همانند سواری نباشید که مرکب خود را از پا میاندازد و در نتیجه نه راه سفر را پیموده و نه مرکبش سالم مانده است.[3] [1] . کلینی، اصول کافی، ترجمه کمرهای، ج 2، ص 710، انتشارات اسوه، قم، چاپ سوم، 1375 ش. [2] . حر عاملی، وسائل الشیعه، ج 1، ص 109،مؤسسة آل البیت علیهم السلام، قم، چاپ اول، 1409ق. «عَنْ أَبِی جَعْفَرٍ (ع) قَالَ قَالَ رَسُولُ اللَّهِ (ص) أَلَا إِنَّ لِکُلِّ عِبَادَةٍ شِرَّةً ثُمَّ تَصِیرُ إِلَی فَتْرَةٍ فَمَنْ صَارَتْ شِرَّةُ عِبَادَتِهِ إِلَی سُنَّتِی فَقَدِ اهْتَدَی وَ مَنْ خَالَفَ سُنَّتِی فَقَدْ ضَلَّ وَ کَانَ عَمَلُهُ فِی تَبَارٍ أَمَا إِنِّی أُصَلِّی وَ أَنَامُ وَ أَصُومُ وَ أُفْطِرُ وَ أَضْحَکُ وَ أَبْکِی فَمَنْ رَغِبَ عَنْ مِنْهَاجِی وَ سُنَّتِی فَلَیْسَ مِنِّی وَ قَالَ کَفَی بِالْمَوْتِ مَوْعِظَةً وَ کَفَی بِالْیَقِینِ غِنًی وَ کَفَی بِالْعِبَادَةِ شُغُلًا». [3] .ِ همان، ص 110، «عَنْ أَبِی جَعْفَرٍ (ع) قَالَ قَالَ رَسُولُ اللَّهِ (ص) إِنَّ هَذَا الدِّینَ مَتِینٌ فَأَوْغِلُوا فِیهِ بِرِفْقٍ وَ لَا تُکَرِّهُوا عِبَادَةَ اللَّهِ إِلَی عِبَادِ اللَّهِ فَتَکُونُوا کَالرَّاکِبِ الْمُنْبَتِّ الَّذِی لَا سَفَراً قَطَعَ وَ لَا ظَهْراً أَبْقَی».
