1. بیشتر مفسران قرآن کریم بر آنند که منظور از «کتاب مکنون»، «لوح محفوظ» است.[1] خداوند در آیه: «فِی کِتابٍ مَکْنُونٍ»،[2] در مقام فضیلت قرآن برآمده و یکی از فضایل آن‌را بیان می‌کند، و آن این است که قرآن در کتاب مکنون، یعنی لوح محفوظ، پوشیده و مستور است؛ چراکه قرآن کریم پیش از فرود آمدن در این عالم طبیعت، در آن محل مخفی و از نظرها مستور بود. به عبارت دیگر، در این آیه بعد از آیه: «إِنَّهُ لَقُرْآنٌ کَرِیمٌ»،[3] در مقام بیان صفت دوم قرآن است و می‌فرماید قرآن، محفوظ و مصون از هر دگرگونی و تبدیل است؛ چون در کتابی است که آن کتاب این‌گونه است، و آن کتاب عبارت است از لوح محفوظ،[4] همچنان‌که در جای دیگر فرمود: «بَلْ هُوَ قُرْآنٌ مَجِیدٌ فِی لَوْحٍ مَحْفُوظٍ»؛[5] بلی این قرآن مجید است، در لوح محفوظ.
2. در متون روایی ما از ائمه(ع) به کتاب مکنون تعبیر شده است: «حماد صائغ می‌گوید: شنیدم مفضل بن عمر، از امام صادق(ع) می‌پرسید ممکن است خدا اطاعت شخصی را بر مردم واجب نماید ولی آن شخص را از اخبار آسمان محروم کند؟ امام(ع) فرمود: خداوند بزرگ‌تر، کریمتر، رئوفتر و مهربانتر از آن است که بندگان خود را به پیروی از شخصی ملزم نماید، ولی او را صبح و شام از اخبار آسمان محروم کند. در این هنگام موسی بن جعفر(ع) وارد شد، امام صادق فرمود: خوشحالی از دیدار کسی که صاحب کتاب علی(کتاب مکنون) است، آن کتابی که خداوند می‌فرماید: جز پاکیزگان نمیتوانند به آن دست بزنند».[6]
3. نیز گفته شده است مقصود از کتاب مکنون دل‌های مؤمنان است، و یا اینکه اشارهای است به اینکه قرآن در پیشگاه خداوند محفوظ است، چنان‌که فرمود: «وَ إِنَّا لَهُ لَحافِظُونَ».[7] ، [8] [1] . ر. ک: ابوالفتوح رازی، حسین بن علی، روض الجنان و روح الجنان فی تفسیر القرآن، ج 18، ص 324، بنیاد پژوهشهای اسلامی آستان قدس رضوی، مشهد، 1408ق؛ طبرسی، فضل بن حسن، مجمع البیان فی تفسیر القرآن، ج 9، ص 341، ناصر خسرو، تهران، 1372ش؛ طباطبائی، سید محمد حسین، المیزان فی تفسیر القرآن، ج 19، ص 137، دفتر انتشارات اسلامی، قم، 1417ق؛ بانوی اصفهانی، سیده نصرت امین، مخزن العرفان در تفسیر قرآن، ج 12، ص 104، نهضت زنان مسلمان، تهران، 1361ش. [2] . واقعه، 78. [3] . همان، 77. [4] . ر. ک: المیزان فی تفسیر القرآن، ج 19، ص 137. [5] . بروج، 21- 22. [6] . ابن أبی زینب، محمد بن ابراهیم، الغیبة(للنعمانی)، ص 327، نشر صدوق، تهران، چاپ اول، 1397ق. «أخبرنا عبد الواحد بن عبد الله بن یونس قال حدثنا أحمد بن محمد بن رباح الزهری الکوفی قال حدثنا أحمد بن علی الحمیری قال حدثنی الحسن بن أیوب عن عبد الکریم بن عمرو الخثعمی عن جماعة الصائغ قال سمعت المفضل بن عمر یسأل أبا عبد الله ع هل یفرض الله طاعة عبد ثم یکتمه خبر السماء فقال له أبو عبد الله ع الله أجل و أکرم و أرأف بعباده و أرحم من أن یفرض طاعة عبد ثم یکتمه خبر السماء صباحا و مساء قال ثم طلع أبو الحسن موسی ع فقال له أبو عبد الله ع أ یسرک أن تنظر إلی صاحب کتاب علی فقال له المفضل و أی شیء یسرنی إذا أعظم من ذلک فقال هو هذا صاحب کتاب علی الکتاب المکنون الذی قال الله عز و جل لا یَمَسُّهُ إِلَّا الْمُطَهَّرُونَ». [7] . یوسف، 12. [8] . راغب اصفهانی، حسین بن محمد، مفردات ألفاظ القرآن، تحقیق، صفوان عدنان داودی، ص 727، دارالعلم الدار الشامیة، دمشق بیروت، چاپ اول، 1412ق.
