سییه
جُرم، اصطلاحی فقهی و حقوقی به معنای هر فعل یا ترک فعلی که در قانون برای آن مجازات تعیین شده است.
آیا جمله (حب علی حسنة لا تضر معها سیئة)، حدیث است؟ مقصود از آن چیست؟
درباره محبت و دوستی نسبت به امام علی(ع) چنین نقل شده است: پیامبر اکرم(ص) فرمود: «حُبُّ عَلِیٍّ عَلَیْهِ السَّلَامُ حَسَنَةٌ، لَا یَضُرُّ مَعَهَا سَیِّئَةٌ، وَ بُغْضُهُ سَیِّئَةٌ لَا تَنْفَعُ مَعَهَا حَسَنَة»؛[1] دوستی علی(ع) کار نیکی است که با داشتن آن، گناه زیانی نمی‌رساند و دشمنی علی گناهی است که با وجود آن کار نیک سودی ندارد. این روایت با سندهای متعدد از عبد الله بن عباس،[2] معاذ بن جبل،[3] انس بن مالک[4] و ابن عمر[5] نقل شده است، بر فرض پذیرش آن از جهت سندی، متن آن نیاز به بررسی و توضیح دارد: الف. بخش «حُبُّ عَلِیٍّ عَلَیْهِ السَّلَامُ حَسَنَةٌ، لَا یَضُرُّ مَعَهَا سَیِّئَةٌ» اشکال دارد؛ زیرا برخی از گناهان موجب از بین رفتن کارهای نیک می‌شود و سبب استحقاق داخل شدن در جهنّم می‌شود، هر چند شخص گناه‌کار از دوستداران ائمّه اطهار(ع) باشد، مگر این که توبه کند.[6] با این حال، در تأویل آن می‌توان گفت: 1. مراد از «ضرر»، ضرری است که باعث خلود در جهنّم باشد؛ که دوستی و محبت به امام علی و سایر ائمّه اطهار(ع)، هر چند از سوی شخص گنه‌کار باشد همیشه در جهنّم نمی‌ماند و عذاب او قطع می‌گردد. 2. دوست حقیقی، کسی است که رعایت دوست خود کند و کاری را که باعث خشم و غضب او باشد انجام ندهد. کسی که در حقیقت با حضرت علی(ع) دوست باشد و دوستی او محض محبّت ظاهری نباشد مرتکب گناهان نخواهد شد و از آثار بد و زیان‌آور گناه به دور است. 3. کسی که دوستی حقیقی با آن‌حضرت داشته باشد توفیق توبه بیابد و گناهان او محو می‌شود. و یا به شفاعت آن‌حضرت عفو شود.[7] 4. حب کامل امیر المؤمنین(ع) ایمان کامل است و با ایمان کامل گناهان ضرر نمی‌رساند؛ زیرا خدا سیئات او را به جهت اکرام به حضرت علی(ع) می‌آمرزد، نه این‌که سیئات و معاصی او عقاب و بازخواست ندارد بلکه به احترام آن‌حضرت، خدا او را خواهد آمرزید. به هر حال، مؤمن باید به این احتمالات تکیه نکند و دست از تقوا و پرهیزگاری بر ندارد. به بیان دیگر؛ دوستداران اهل بیت(ع) باید امیدوار باشند که گناهانشان بخشیده خواهد شد، اما گناهانی که به صورت اتفاقی و موردی پیش آمده باشد، نه آن‌که فرد زندگی خود را بر اساس گناه تنظیم کند. محبت علی(ع) چنان‌چه با رفتارهای عملی دینی آمیخته گردد، صد البته آدمی را از جهنم دور نگه می‌دارد، ولی بدون عمل هرگز؛ زیرا محب حقیقی وقتی در محبت خویش صادق است که با عمل آن‌را اثبات کند. بارزترین علامت محبت به امام علی(ع) بروز و ظهور آن در مقام عمل است. امام صادق(ع) فرمودند: «شیعیان ما اهل ورع و پرهیزگاری هستند و وفاء و امانت دارند، و دارای زهد و عبادت می‏باشند».[8] ب. درباره «بُغْضُهُ سَیِّئَةٌ لَا تَنْفَعُ مَعَهَا حَسَنَة» باید گفت: با وجود دشمنی نسبت به حضرت علی(ع) هیچ حسنه و کار نیکی دارای نفع و ثواب نیست؛ و سبب افتادن در جهنّم می‌شود و هیچ کار نیکی چنین شخصی را از آن نجات نمی‌دهد، مگر این‌که قدری تخفیف در عذاب او بدهند. بنابر این، شرط قبولی هر حسنه و کار نیکی دوستی با آن‌حضرت است یا این‌که حداقل با آن‌حضرت دشمنی نشود. یا این‌که بگوییم: اگر کسی با امام علی(ع) دشمنی کند، به جهت اثر تکوینی این دشمنی، توفیق انجام کار نیک را پیدا نمی‌کند.[9] [1] . ابن شاذان قمی، أبو الفضل سدیدالدین، الروضة فی فضائل أمیر المؤمنین علی بن أبی‌طالب(علیهما السلام)، محقق، مصحح، شکرچی، علی، ص 28، قم، مکتبة الأمین، چاپ اول، 1423ق؛ علامه حلی، حسن بن یوسف، نهج الحقّ و کشف الصدق، ص 259، بیروت، دار الکتاب اللبنانی، چاپ اول، 1982م؛ أبو شجاع دیلمی همدانی، شیرویه بن شهردار، الفردوس بمأثور الخطاب، ج 2، ص 142، بیروت، دار الکتب العلمیة، چاپ اول، 1406ق. [2] . الروضة فی فضائل أمیر المؤمنین علی بن أبی‌طالب(علیهما السلام)، ص 28. [3] . الفردوس بمأثور الخطاب، ج 2، ص 142؛ سیوطی، عبد الرحمن بن أبی‌بکر، الحاوی للفتاوی، ج 2، ص 53، بیروت، دار الفکر للطباعة و النشر، 1424ق. [4] . شافعی إیجی، ‏ احمد بن جلال الدین، فضائل الثقلین من کتاب توضیح الدلائل علی ترجیح الفضائل‏، ص 227، تهران، المجمع العالمی للتقریب بین المذاهب الإسلامیة، المعاونیة الثقافیة، چاپ اول، 1428ق. [5] . ابن شهر آشوب مازندرانی، مناقب آل أبی طالب (علیهم السلام)، ج ‏3، ص 197، قم، انتشارات علامه، چاپ اول، 1379ق. [6] . آقا جمال خوانساری، محمد، شرح آقا جمال خوانساری بر غرر الحکم و درر الکلم، محقق، مصحح، حسینی ارموی محدث، جلال‌الدین، ج ‏2، ص 482، دانشگاه تهران، چاپ چهارم، 1366ش؛ و نیز ر.ک: «انتقال اعمال+کارهای خیر نواصب برای شیعیان و کارهای بد مؤمن در پرونده اعمال نواصب»، سؤال 26770؛ «آثار وضعی گناهان در زندگی بشر»، سؤال 13258. [7] . شرح آقا جمال خوانساری بر غرر الحکم و درر الکلم، ج 2، ص 482. [8] . مجلسی، محمد باقر، بحار الانوار، ج ‏65، ص 167، بیروت، دار إحیاء التراث العربی، چاپ دوم، 1403ق. [9] . شرح بر غرر الحکم و درر الکلم، ج ‏2، ص 481 – 482.
درباره محبت و دوستی نسبت به امام علی(ع) چنین نقل شده است: پیامبر اکرم(ص) فرمود: «حُبُّ عَلِیٍّ عَلَیْهِ السَّلَامُ حَسَنَةٌ، لَا یَضُرُّ مَعَهَا سَیِّئَةٌ، وَ بُغْضُهُ سَیِّئَةٌ لَا تَنْفَعُ مَعَهَا حَسَنَة»؛[1] دوستی علی(ع) کار نیکی است که با داشتن آن، گناه زیانی نمی‌رساند و دشمنی علی گناهی است که با وجود آن کار نیک سودی ندارد. این روایت با سندهای متعدد از عبد الله بن عباس،[2] معاذ بن جبل،[3] انس بن مالک[4] و ابن عمر[5] نقل شده است، بر فرض پذیرش آن از جهت سندی، متن آن نیاز به بررسی و توضیح دارد: الف. بخش «حُبُّ عَلِیٍّ عَلَیْهِ السَّلَامُ حَسَنَةٌ، لَا یَضُرُّ مَعَهَا سَیِّئَةٌ» اشکال دارد؛ زیرا برخی از گناهان موجب از بین رفتن کارهای نیک می‌شود و سبب استحقاق داخل شدن در جهنّم می‌شود، هر چند شخص گناه‌کار از دوستداران ائمّه اطهار(ع) باشد، مگر این که توبه کند.[6] با این حال، در تأویل آن می‌توان گفت: 1. مراد از «ضرر»، ضرری است که باعث خلود در جهنّم باشد؛ که دوستی و محبت به امام علی و سایر ائمّه اطهار(ع)، هر چند از سوی شخص گنه‌کار باشد همیشه در جهنّم نمی‌ماند و عذاب او قطع می‌گردد. 2. دوست حقیقی، کسی است که رعایت دوست خود کند و کاری را که باعث خشم و غضب او باشد انجام ندهد. کسی که در حقیقت با حضرت علی(ع) دوست باشد و دوستی او محض محبّت ظاهری نباشد مرتکب گناهان نخواهد شد و از آثار بد و زیان‌آور گناه به دور است. 3. کسی که دوستی حقیقی با آن‌حضرت داشته باشد توفیق توبه بیابد و گناهان او محو می‌شود. و یا به شفاعت آن‌حضرت عفو شود.[7] 4. حب کامل امیر المؤمنین(ع) ایمان کامل است و با ایمان کامل گناهان ضرر نمی‌رساند؛ زیرا خدا سیئات او را به جهت اکرام به حضرت علی(ع) می‌آمرزد، نه این‌که سیئات و معاصی او عقاب و بازخواست ندارد بلکه به احترام آن‌حضرت، خدا او را خواهد آمرزید. به هر حال، مؤمن باید به این احتمالات تکیه نکند و دست از تقوا و پرهیزگاری بر ندارد. به بیان دیگر؛ دوستداران اهل بیت(ع) باید امیدوار باشند که گناهانشان بخشیده خواهد شد، اما گناهانی که به صورت اتفاقی و موردی پیش آمده باشد، نه آن‌که فرد زندگی خود را بر اساس گناه تنظیم کند. محبت علی(ع) چنان‌چه با رفتارهای عملی دینی آمیخته گردد، صد البته آدمی را از جهنم دور نگه می‌دارد، ولی بدون عمل هرگز؛ زیرا محب حقیقی وقتی در محبت خویش صادق است که با عمل آن‌را اثبات کند. بارزترین علامت محبت به امام علی(ع) بروز و ظهور آن در مقام عمل است. امام صادق(ع) فرمودند: «شیعیان ما اهل ورع و پرهیزگاری هستند و وفاء و امانت دارند، و دارای زهد و عبادت می‏باشند».[8] ب. درباره «بُغْضُهُ سَیِّئَةٌ لَا تَنْفَعُ مَعَهَا حَسَنَة» باید گفت: با وجود دشمنی نسبت به حضرت علی(ع) هیچ حسنه و کار نیکی دارای نفع و ثواب نیست؛ و سبب افتادن در جهنّم می‌شود و هیچ کار نیکی چنین شخصی را از آن نجات نمی‌دهد، مگر این‌که قدری تخفیف در عذاب او بدهند. بنابر این، شرط قبولی هر حسنه و کار نیکی دوستی با آن‌حضرت است یا این‌که حداقل با آن‌حضرت دشمنی نشود. یا این‌که بگوییم: اگر کسی با امام علی(ع) دشمنی کند، به جهت اثر تکوینی این دشمنی، توفیق انجام کار نیک را پیدا نمی‌کند.[9] [1] . ابن شاذان قمی، أبو الفضل سدیدالدین، الروضة فی فضائل أمیر المؤمنین علی بن أبی‌طالب(علیهما السلام)، محقق، مصحح، شکرچی، علی، ص 28، قم، مکتبة الأمین، چاپ اول، 1423ق؛ علامه حلی، حسن بن یوسف، نهج الحقّ و کشف الصدق، ص 259، بیروت، دار الکتاب اللبنانی، چاپ اول، 1982م؛ أبو شجاع دیلمی همدانی، شیرویه بن شهردار، الفردوس بمأثور الخطاب، ج 2، ص 142، بیروت، دار الکتب العلمیة، چاپ اول، 1406ق. [2] . الروضة فی فضائل أمیر المؤمنین علی بن أبی‌طالب(علیهما السلام)، ص 28. [3] . الفردوس بمأثور الخطاب، ج 2، ص 142؛ سیوطی، عبد الرحمن بن أبی‌بکر، الحاوی للفتاوی، ج 2، ص 53، بیروت، دار الفکر للطباعة و النشر، 1424ق. [4] . شافعی إیجی، ‏ احمد بن جلال الدین، فضائل الثقلین من کتاب توضیح الدلائل علی ترجیح الفضائل‏، ص 227، تهران، المجمع العالمی للتقریب بین المذاهب الإسلامیة، المعاونیة الثقافیة، چاپ اول، 1428ق. [5] . ابن شهر آشوب مازندرانی، مناقب آل أبی طالب (علیهم السلام)، ج ‏3، ص 197، قم، انتشارات علامه، چاپ اول، 1379ق. [6] . آقا جمال خوانساری، محمد، شرح آقا جمال خوانساری بر غرر الحکم و درر الکلم، محقق، مصحح، حسینی ارموی محدث، جلال‌الدین، ج ‏2، ص 482، دانشگاه تهران، چاپ چهارم، 1366ش؛ و نیز ر.ک: «انتقال اعمال+کارهای خیر نواصب برای شیعیان و کارهای بد مؤمن در پرونده اعمال نواصب»، سؤال 26770؛ «آثار وضعی گناهان در زندگی بشر»، سؤال 13258. [7] . شرح آقا جمال خوانساری بر غرر الحکم و درر الکلم، ج 2، ص 482. [8] . مجلسی، محمد باقر، بحار الانوار، ج ‏65، ص 167، بیروت، دار إحیاء التراث العربی، چاپ دوم، 1403ق. [9] . شرح بر غرر الحکم و درر الکلم، ج ‏2، ص 481 – 482.
عنوان سوال:
آیا جمله (حب علی حسنة لا تضر معها سیئة)، حدیث است؟ مقصود از آن چیست؟
پاسخ:
درباره محبت و دوستی نسبت به امام علی(ع) چنین نقل شده است: پیامبر اکرم(ص) فرمود: «حُبُّ عَلِیٍّ عَلَیْهِ السَّلَامُ حَسَنَةٌ، لَا یَضُرُّ مَعَهَا سَیِّئَةٌ، وَ بُغْضُهُ سَیِّئَةٌ لَا تَنْفَعُ مَعَهَا حَسَنَة»؛[1] دوستی علی(ع) کار نیکی است که با داشتن آن، گناه زیانی نمی‌رساند و دشمنی علی گناهی است که با وجود آن کار نیک سودی ندارد.
این روایت با سندهای متعدد از عبد الله بن عباس،[2] معاذ بن جبل،[3] انس بن مالک[4] و ابن عمر[5] نقل شده است، بر فرض پذیرش آن از جهت سندی، متن آن نیاز به بررسی و توضیح دارد:
الف. بخش «حُبُّ عَلِیٍّ عَلَیْهِ السَّلَامُ حَسَنَةٌ، لَا یَضُرُّ مَعَهَا سَیِّئَةٌ» اشکال دارد؛ زیرا برخی از گناهان موجب از بین رفتن کارهای نیک می‌شود و سبب استحقاق داخل شدن در جهنّم می‌شود، هر چند شخص گناه‌کار از دوستداران ائمّه اطهار(ع) باشد، مگر این که توبه کند.[6]
با این حال، در تأویل آن می‌توان گفت:
1. مراد از «ضرر»، ضرری است که باعث خلود در جهنّم باشد؛ که دوستی و محبت به امام علی و سایر ائمّه اطهار(ع)، هر چند از سوی شخص گنه‌کار باشد همیشه در جهنّم نمی‌ماند و عذاب او قطع می‌گردد.
2. دوست حقیقی، کسی است که رعایت دوست خود کند و کاری را که باعث خشم و غضب او باشد انجام ندهد. کسی که در حقیقت با حضرت علی(ع) دوست باشد و دوستی او محض محبّت ظاهری نباشد مرتکب گناهان نخواهد شد و از آثار بد و زیان‌آور گناه به دور است.
3. کسی که دوستی حقیقی با آن‌حضرت داشته باشد توفیق توبه بیابد و گناهان او محو می‌شود. و یا به شفاعت آن‌حضرت عفو شود.[7]
4. حب کامل امیر المؤمنین(ع) ایمان کامل است و با ایمان کامل گناهان ضرر نمی‌رساند؛ زیرا خدا سیئات او را به جهت اکرام به حضرت علی(ع) می‌آمرزد، نه این‌که سیئات و معاصی او عقاب و بازخواست ندارد بلکه به احترام آن‌حضرت، خدا او را خواهد آمرزید.
به هر حال، مؤمن باید به این احتمالات تکیه نکند و دست از تقوا و پرهیزگاری بر ندارد. به بیان دیگر؛ دوستداران اهل بیت(ع) باید امیدوار باشند که گناهانشان بخشیده خواهد شد، اما گناهانی که به صورت اتفاقی و موردی پیش آمده باشد، نه آنکه فرد زندگی خود را بر اساس گناه تنظیم کند. محبت علی(ع) چنان‌چه با رفتارهای عملی دینی آمیخته گردد، صد البته آدمی را از جهنم دور نگه می‌دارد، ولی بدون عمل هرگز؛ زیرا محب حقیقی وقتی در محبت خویش صادق است که با عمل آن‌را اثبات کند. بارزترین علامت محبت به امام علی(ع) بروز و ظهور آن در مقام عمل است. امام صادق(ع) فرمودند: «شیعیان ما اهل ورع و پرهیزگاری هستند و وفاء و امانت دارند، و دارای زهد و عبادت میباشند».[8]
ب. درباره «بُغْضُهُ سَیِّئَةٌ لَا تَنْفَعُ مَعَهَا حَسَنَة» باید گفت: با وجود دشمنی نسبت به حضرت علی(ع) هیچ حسنه و کار نیکی دارای نفع و ثواب نیست؛ و سبب افتادن در جهنّم می‌شود و هیچ کار نیکی چنین شخصی را از آن نجات نمی‌دهد، مگر این‌که قدری تخفیف در عذاب او بدهند. بنابر این، شرط قبولی هر حسنه و کار نیکی دوستی با آن‌حضرت است یا این‌که حداقل با آن‌حضرت دشمنی نشود.
یا این‌که بگوییم: اگر کسی با امام علی(ع) دشمنی کند، به جهت اثر تکوینی این دشمنی، توفیق انجام کار نیک را پیدا نمی‌کند.[9] [1] . ابن شاذان قمی، أبو الفضل سدیدالدین، الروضة فی فضائل أمیر المؤمنین علی بن أبی‌طالب(علیهما السلام)، محقق، مصحح، شکرچی، علی، ص 28، قم، مکتبة الأمین، چاپ اول، 1423ق؛ علامه حلی، حسن بن یوسف، نهج الحقّ و کشف الصدق، ص 259، بیروت، دار الکتاب اللبنانی، چاپ اول، 1982م؛ أبو شجاع دیلمی همدانی، شیرویه بن شهردار، الفردوس بمأثور الخطاب، ج 2، ص 142، بیروت، دار الکتب العلمیة، چاپ اول، 1406ق. [2] . الروضة فی فضائل أمیر المؤمنین علی بن أبی‌طالب(علیهما السلام)، ص 28. [3] . الفردوس بمأثور الخطاب، ج 2، ص 142؛ سیوطی، عبد الرحمن بن أبی‌بکر، الحاوی للفتاوی، ج 2، ص 53، بیروت، دار الفکر للطباعة و النشر، 1424ق. [4] . شافعی إیجی، احمد بن جلال الدین، فضائل الثقلین من کتاب توضیح الدلائل علی ترجیح الفضائل، ص 227، تهران، المجمع العالمی للتقریب بین المذاهب الإسلامیة، المعاونیة الثقافیة، چاپ اول، 1428ق. [5] . ابن شهر آشوب مازندرانی، مناقب آل أبی طالب (علیهم السلام)، ج 3، ص 197، قم، انتشارات علامه، چاپ اول، 1379ق. [6] . آقا جمال خوانساری، محمد، شرح آقا جمال خوانساری بر غرر الحکم و درر الکلم، محقق، مصحح، حسینی ارموی محدث، جلال‌الدین، ج 2، ص 482، دانشگاه تهران، چاپ چهارم، 1366ش؛ و نیز ر.ک: «انتقال اعمال+کارهای خیر نواصب برای شیعیان و کارهای بد مؤمن در پرونده اعمال نواصب»، سؤال 26770؛ «آثار وضعی گناهان در زندگی بشر»، سؤال 13258. [7] . شرح آقا جمال خوانساری بر غرر الحکم و درر الکلم، ج 2، ص 482. [8] . مجلسی، محمد باقر، بحار الانوار، ج 65، ص 167، بیروت، دار إحیاء التراث العربی، چاپ دوم، 1403ق. [9] . شرح بر غرر الحکم و درر الکلم، ج 2، ص 481 – 482.
- [سایر] آیا (علی مع القرآن و القرآن مع علی) حدیث است؟ مقصود از آن چیست؟
- [سایر] حدیث: (احْفَظْ لِسَانَکَ تَسْلَمْ وَ لَا تَحْمِلِ النَّاسَ عَلَی رِقَابِنَا) را توضیح دهید.
- [سایر] آیا دشمنان حضرت علی علیه السّلام با توجه به حدیث پیامبر گرامی «لا یحبک الا مؤمن و لا یبغضک الّا کافر» کافر میباشند؟
- [سایر] آیا دشمنان حضرت علی علیه السّلام با توجه به حدیث پیامبر گرامی «لا یحبک الا مؤمن و لا یبغضک الّا کافر» کافر میباشند؟
- [سایر] آیا درست است که می گویند تا کسی حب حضرت علی (علیه السلام) را نداشته باشد وارد بهشت نمی شود؟
- [سایر] معنای حدیث زیر چیست؟ و عن علی بن إبراهیم، عن أبیه، عن ابن أبیعمیر، عن إبراهیم بن عبد الحمید، عن مصعب بن عبد الله النوفلی، عمن رفعه قال: قَدِمَ أعرابی بِإبل له علی عهد رسول الله(ص) ... فقال: فَاسْتَهْدِنِی یا رسول الله، قال: لا، قال: بَلی یا رسول الله فَلَم یَزَل یُکَلّمُه حتّی قال: أَهْدِ لَنَا نَاقَةً وَ لَا تَجْعَلْهَا وَلْهَی.
- [سایر] مقصود از " ثُمَّ اسْتَوی عَلَی الْعَرْشِ " چیست؟
- [سایر] مقصود از علی بن الحسین در زیارت عاشورا علی اکبر است یا امام سجاد ؟ اگر مقصود علی اکبر است، چرا از ایشان به عنوان ولی الله ذکر شده است ؟
- [سایر] مقصود از علی بن الحسین در زیارت عاشورا علی اکبر است یا امام سجاد ؟ اگر مقصود علی اکبر است، چرا از ایشان به عنوان ولی الله ذکر شده است ؟
- [آیت الله بروجردی] إذا وقعت معاملهی بین رجلین علی النوت (الدینار) العراقی مثلاً، بأن باع أحدهما دینارین علی الثانی بثلاثة دنانیر علی أن یکون الثمن و المُثمن کاغذاً و لم تکن المعاملهی علی النقدین الّتی قیمة الدینارین بقیمة الثلاثة دنانیر و عند التسلیم یدفع الکاغد ثمناً. وبالجملة، أن المعاملهی تقع علی نفس الکاغذ لا علی ما یسوی من النقود، فهل یلحقهاأحکام الصرف؟ وهل المعاملهی ربویّة أم لا؟ و علی الأوّل؛ لو باع عشرین دیناراً کاغداً بثلاثین دیناراً دراهم، أی المثمن کاغذ والثمن سکّهی من الفضّة فهل یلحقها أحکام الربا أم لا؟
- [آیت الله شبیری زنجانی] اذان هیجده جمله دارد: (اللَّهُ أکبَر) چهار مرتبه، (أَشْهَدُ أَنْ لا إلهَ إلّا اللَّهُ)، (أَشْهَدُ أَنَّ مُحَمَّداً رَسُولُ اللَّه)، (حَیَّ علی الصَّلاةِ)، (حَیَّ علی الفَلاحِ)، (حَیَّ علی خَیْرِ العَمَلِ)، (اللَّه أکبَر)، (لا إلهَ إلّا اللَّهُ) هر یک دو مرتبه. و اقامه هفده جمله است؛ یعنی دو مرتبه (اللَّه أکبَر) از اول اذان و یک مرتبه (لا إلهَ إلّا اللَّهُ) از آخر آن کم می‌شود و بعد از گفتن (حَیَّ علی خَیْرِ العَمَلِ) باید دو مرتبه (قَدْ قامَتِ الصّلاة) اضافه نمود.
- [آیت الله وحید خراسانی] اذان هیجده جمله است الله اکبر چهار مرتبه اشهد ان لا اله الا الله اشهد ان محمدا رسول الله حی علی الصلاه حی علی الفلاح حی علی خیر العمل الله اکبر لا اله الا الله هر یک دو مرتبه و اقامه هفده جمله است یعنی دو مرتبه الله اکبر از اول اذان و یک مرتبه لا اله الا الله از اخر ان کم می شود و بعد از گفتن حی علی خیر العمل باید دو مرتبه قد قامت الصلاه اضافه نمود
- [آیت الله سیستانی] اذان هیجده جمله است : (اللّه اکبر) چهار مرتبه ، (أَشْهَدُ أن لا إِلَه إِلاّ اللّهُ) ، (أَشْهَدُ أنَّ مُحَمَّداً رَسُولُ اللّهَ) ، (حَیَّ عَلَی الصَلاةِ) ، (حَیَّ عَلی الفَلاحِ) ، (حَیَّ عَلی خَیْرُ الْعَمَل) ، (اَللّهُ أَکْبَرُ) ، (لا الهَ إلاَّ اللّهُ) هر یک دو مرتبه . و اقامه هفده جمله است ، یعنی دو مرتبه (اَللّهُ أَکْبَرُ) از اول اذان ، و یک مرتبه (لا إِلهَ إلاَّ اللّهُ) از آخر آن کم می‌شود ، و بعد از گفتن (حَیَّ عَلَی خَیْرِ العَمَل) باید دو مرتبه (قَدْ قَامَتِ الصَّلاَةُ) اضافه نمود .
- [آیت الله بروجردی] اذان هیجده جمله است:(اَللهُ اَکبرُ)؛ چهار مرتبه.(اَشهّدُ اَنْ لا اِلهَ اِلا اللهُ - اَشْهَدُ اَنَّ مُحَمَّداً رَسُولُ اللهِ حَی عَلَی الصَّلوة حَی عَلَی الفَلاحِ حَی عَلَی خَیرِ العَمَلِ اَللهُ اَکبرُ لا اِلَهَ اِلا اللهُ)؛ هر یک دو مرتبه.و اقامه هفده جمله است:یعنی دو مرتبه (اَللهُ اَکبرُ) از اوّل اذان و یک مرتبه (لا اِلهَ اِلا اللهُ) از آخر آن کم می‌شود و بعد از گفتن (حَی عَلَی خَیرِ العَمَلِ) باید دو مرتبه (قَد قامَتِ الصَّلوة) اضافه نمود.
- [آیت الله نوری همدانی] اذان هیجده جمله است : اللهً اکبرُ چهار مرتبه اشهدً ان لا الهَ الا اللهً ، اشهدً انّ محّمداً رسولً اللهِ ، حیّ علی الصلاهِ، حیَّ علی الفلاحِ ، حیّ علی خیرِ العملِ ، الله اکبرُ ، لا الهَ الا اللهً هر یک دو مرتبه ، و اقامه هفده جمله است یعنی دو مرتبه الله اکبرُ از اول اذان و یک مرتبه لا اِلَه الّا اللهً از آخر آن کم می شود و بعد از گفتن حیّ علی خیرِ العملِ باید دو مرتبه قد قامتِ الصلاهً اضافه نمود .
- [آیت الله جوادی آملی] .اذان, هجده جمله است : (االله اکبر ) چهار مرتبه، (أشهد أن لا إله الاّ االله )، (أشهد أنّ محمداً رسول االله )، (حیّ علی الصلاة )، (حیّ علی الفلاح)، (حیّ علی خیر العمل )، (االله اکبر )، (لا إله الاّ االله )، هر کدام دو مرتبه، و اقامه , هفده جمله است : دو مرتبه (االله اکبر )، از اول اذان و یک مرتبه (لا إله الاّ االله ) از آخر آن , کم می شود و دو مرتبه (قد قامت الصلاة ) بعد از (حیّ علی خیر العمل) افزوده می‌شود.
- [آیت الله سبحانی] اذان هیجده جمله است: اللّهُ أَکْبَر چهار مرتبه. أَشْهَدُ أَنْ لا اِلَهَ اِلاَّ اللّهُ، أَشْهَدُ أَنَّ مُحَمَّداً رَسُولُ اللّهِ، حَیَّ عَلَی الصَّلاَةِ، حَیَّ عَلَی الفَلاَح، حَیَّ عَلَی خَیْرِ العَمَلِ، اللّهُ أَکْبَر، لاَ اِلهَ اِلاَّ اللّهُ هر یک دو مرتبه. و اقامه هفده جمله است یعنی دو مرتبه اللّهُ أَکْبَر از اول اذان و یک مرتبه لاَ اِلهَ اِلاَّ اللّهُ از آخر آن کم می شود و بعد از گفتن حَیَّ عَلَی خَیْرِ العَمَلِ باید دو مرتبه قَدْ قامَتِ الصَّلاةُ اضافه نمود.
- [آیت الله صافی گلپایگانی] . اذان هیجده جمله است: "اللهُ أکْبَرُ" چهار مرتبه؛ "أَشْهَدُ أَنْ لا إِلَهَ إِلاَّ اللهُ" "أَشْهَدُ أَنَّ مُحَمَّداً رَسوُلُ الله" "حَیَّ عَلی الصّلاة" "حَیَّ عَلَی الْفَلاَح" "حَیَّ عَلی خَیْرِ الْعَمَل" "اللهُ أَکْبَرُ" "لاَ إِلَهَ إِلاَّ الله" هر یک دو مرتبه. اقامه هفده جمله است یعنی: دو مرتبه "اللهُ أکْبَرُ" از اول اذان و یک مرتبه "لا إِلَهَ إِلاَّ الله" از آخر آن کم می شود وبعد از گفتن "حَیَّ عَلی خَیْرِ الْعَمَل"باید دو مرتبه "قَدْ قامَتِ الصَّلاة" اضافه نمود.
- [آیت الله خوئی] اذان هیجده جمله است:" الله اکبر" چهار مرتبه،" اشهد ان لا اله الا الله، أشهد ان محمداً رسول الله، حی علی الصلاة، حی علی الفلاح، حی علی خیر العمل، الله اکبر، لا اله الا الله"، هر یک دو مرتبه، و اقامه هفده جمله است یعنی دو مرتبه" الله اکبر" از اوّل اذان، و یک مرتبه" لا اله الا الله" از آخر آن کم می‌شود، و بعداز گفتن" حی علی خیر العمل" باید دو مرتبه" قد قامت الصلاه" اضافه نمود.
- [امام خمینی] اذان هیجده جمله است: "الله اکبر" چهار مرتبه، "اشهد ان لا اله الا الله،اشهد ان محمدا رسول الله، حی علی الصلاه، حی علی الفلاح، حی علی خیر العمل، الله اکبر، لا اله الا الله"، هر یک دو مرتبه. و اقامه هفده جمله است یعنی دو مرتبه"الله اکبر" از اول اذان، و یک مرتبه "لا اله الا الله" از آخر آن کم می شود، و بعداز گفتن "حی علی خیر العمل" باید دو مرتبه "قد قامت الصلاه" اضاضه نمود.