نگاه کردن
دریافتن چیزی با چشم را دیدن (رؤیت؛ مشاهده) گویند. از احکام آن در بابهای طهارت، صلات، صوم، حج، تجارت، نکاح و شهادات سخن گفته‌اند.
سلام؛ آیا نگاه کردن به چهره عالم عبادت است؟ آیا حدیث یا روایتی در این زمینه وجود دارد؟
روایات متعددی از پیامبر اسلام(ص) و امامان معصوم(ع) در منابع روایی و حدیثی وجود دارد که آن بزرگواران به مناسبت‌های مختلف، ضمن بیان فضیلت علم و دانش و استفاده از محضر عالمان، حتی نگاه کردن به چهره عالم را عبادت معرفی کردند. در این فرصت به چند نمونه از احادیث اشاره می‌شود. 1. «... عَنْ عَلِیِّ بْنِ أَبِی طَالِبٍ (ع) قَالَ قَالَ رَسُولُ اللَّهِ (ص) النَّظَرُ إِلَی وَجْهِ الْعَالِمِ حُبّاً لَهُ عِبَادَةٌ»؛[1] راوی از امام علی(ع) نقل می‌کند که پیامبر اسلام(ص) فرمود: نگاه به چهره عالم از روی علاقه و محبت عبادت است. 2. «رُوِیَ‏ أَنَّ النَّظَرَ إِلَی الْکَعْبَةِ عِبَادَةٌ وَ النَّظَرَ إِلَی الْوَالِدَیْنِ عِبَادَةٌ وَ النَّظَرَ فِی الْمُصْحَفِ مِنْ غَیْرِ قِرَاءَةٍ عِبَادَةٌ وَ النَّظَرَ إِلَی وَجْهِ‏ الْعَالِمِ‏ عِبَادَةٌ وَ النَّظَرَ إِلَی آلِ مُحَمَّدٍ ع عِبَادَةٌ»؛[2] از امام صادق(ع) روایت شده است؛ نگاه به کعبه عبادت است؛ نگاه به پدر و مادر عبادت است؛ نگاه به قرآن حتی بدون قرائت عبادت است؛ نگاه به چهره عالم عبادت است و نگاه به اهل بیت(ع) عبادت است. 3. «عَنْ عَلِیِّ بْنِ أَبِی طَالِبٍ (ع) قَالَ بَیْنَمَا أَنَا جَالِسٌ فِی مَسْجِدِ النَّبِیِّ (ص) إِذْ دَخَلَ أَبُو ذَرٍّ فَقَالَ یَا رَسُولَ اللَّهِ جَنَازَةُ الْعَابِدِ أَحَبُّ إِلَیْکَ أَمْ مَجْلِسُ الْعَالِمِ فَقَالَ رَسُولُ اللَّهِ ص یَا أَبَا ذَرٍّ الْجُلُوسُ سَاعَةً عِنْدَ مُذَاکَرَةِ الْعَالِمِ أَحَبُّ إِلَی اللَّهِ مِنْ أَلْفِ جَنَازَةٍ مِنْ جَنَازَةِ الشُّهَدَاء... یَا أَبَا ذَرٍّ وَ الْجُلُوسُ سَاعَةً عِنْدَ مُذَاکَرَةِ الْعِلْمِ خَیْرٌ لَکَ مِنْ عِبَادَةِ سَنَةٍ صِیَامٍ نَهَارُهَا وَ قِیَامٍ لَیْلُهَا وَ النَّظَرُ إِلَی وَجْهِ‏ الْعَالِمِ‏ خَیْرٌ لَکَ مِنْ عِتْقِ أَلْفِ رَقَبَةٍ...»؛[3] از امام علی(ع) نقل شده است؛ آن حضرت فرمود: در مسجد النبی نشسته بودیم که ابوذر داخل شد و از رسول خدا(ص) سؤال کرد، ای رسول خدا، شرکت در تشییع جنازه عابد بهتر است یا نشستن در جلسه درس عالم، رسول خدا(ص) فرمود ای اباذر، لحظه‌ای نشستن در جلسه مباحث علمی، در پیش‌گاه خداوند از شرکت در هزار تشییع جنازه، آن هم جنازه شهدا برتر و بالاتر است ... ای اباذر، لحظه‌ای نشستن در جلسه علم برای تو برتر از یک سال روزه در روز همراه با شب زنده‌داری است، و نگاه به چهره عالم برتر از آزادی هزار بنده است... . [1] . ابن اشعث، محمد بن محمد، الجعفریات (الأشعثیات)، ص 194، مکتبة النینوی الحدیثة، تهران، چاپ اول، بی‌تا. [2] . شیخ صدوق، من لا یحضره الفقیه، محقق، مصحح، غفاری، علی اکبر، ج ‏2، ص 205، دفتر انتشارات اسلامی، قم، چاپ دوم، 1413ق. [3] . شعیری، محمد بن محمد، جامع الأخبار، ص 38، مطبعة حیدریة، نجف، چاپ اول، بی‌تا.‏
روایات متعددی از پیامبر اسلام(ص) و امامان معصوم(ع) در منابع روایی و حدیثی وجود دارد که آن بزرگواران به مناسبت‌های مختلف، ضمن بیان فضیلت علم و دانش و استفاده از محضر عالمان، حتی نگاه کردن به چهره عالم را عبادت معرفی کردند. در این فرصت به چند نمونه از احادیث اشاره می‌شود. 1. «... عَنْ عَلِیِّ بْنِ أَبِی طَالِبٍ (ع) قَالَ قَالَ رَسُولُ اللَّهِ (ص) النَّظَرُ إِلَی وَجْهِ الْعَالِمِ حُبّاً لَهُ عِبَادَةٌ»؛[1] راوی از امام علی(ع) نقل می‌کند که پیامبر اسلام(ص) فرمود: نگاه به چهره عالم از روی علاقه و محبت عبادت است. 2. «رُوِیَ‏ أَنَّ النَّظَرَ إِلَی الْکَعْبَةِ عِبَادَةٌ وَ النَّظَرَ إِلَی الْوَالِدَیْنِ عِبَادَةٌ وَ النَّظَرَ فِی الْمُصْحَفِ مِنْ غَیْرِ قِرَاءَةٍ عِبَادَةٌ وَ النَّظَرَ إِلَی وَجْهِ‏ الْعَالِمِ‏ عِبَادَةٌ وَ النَّظَرَ إِلَی آلِ مُحَمَّدٍ ع عِبَادَةٌ»؛[2] از امام صادق(ع) روایت شده است؛ نگاه به کعبه عبادت است؛ نگاه به پدر و مادر عبادت است؛ نگاه به قرآن حتی بدون قرائت عبادت است؛ نگاه به چهره عالم عبادت است و نگاه به اهل بیت(ع) عبادت است. 3. «عَنْ عَلِیِّ بْنِ أَبِی طَالِبٍ (ع) قَالَ بَیْنَمَا أَنَا جَالِسٌ فِی مَسْجِدِ النَّبِیِّ (ص) إِذْ دَخَلَ أَبُو ذَرٍّ فَقَالَ یَا رَسُولَ اللَّهِ جَنَازَةُ الْعَابِدِ أَحَبُّ إِلَیْکَ أَمْ مَجْلِسُ الْعَالِمِ فَقَالَ رَسُولُ اللَّهِ ص یَا أَبَا ذَرٍّ الْجُلُوسُ سَاعَةً عِنْدَ مُذَاکَرَةِ الْعَالِمِ أَحَبُّ إِلَی اللَّهِ مِنْ أَلْفِ جَنَازَةٍ مِنْ جَنَازَةِ الشُّهَدَاء... یَا أَبَا ذَرٍّ وَ الْجُلُوسُ سَاعَةً عِنْدَ مُذَاکَرَةِ الْعِلْمِ خَیْرٌ لَکَ مِنْ عِبَادَةِ سَنَةٍ صِیَامٍ نَهَارُهَا وَ قِیَامٍ لَیْلُهَا وَ النَّظَرُ إِلَی وَجْهِ‏ الْعَالِمِ‏ خَیْرٌ لَکَ مِنْ عِتْقِ أَلْفِ رَقَبَةٍ...»؛[3] از امام علی(ع) نقل شده است؛ آن حضرت فرمود: در مسجد النبی نشسته بودیم که ابوذر داخل شد و از رسول خدا(ص) سؤال کرد، ای رسول خدا، شرکت در تشییع جنازه عابد بهتر است یا نشستن در جلسه درس عالم، رسول خدا(ص) فرمود ای اباذر، لحظه‌ای نشستن در جلسه مباحث علمی، در پیش‌گاه خداوند از شرکت در هزار تشییع جنازه، آن هم جنازه شهدا برتر و بالاتر است ... ای اباذر، لحظه‌ای نشستن در جلسه علم برای تو برتر از یک سال روزه در روز همراه با شب زنده‌داری است، و نگاه به چهره عالم برتر از آزادی هزار بنده است... . [1] . ابن اشعث، محمد بن محمد، الجعفریات (الأشعثیات)، ص 194، مکتبة النینوی الحدیثة، تهران، چاپ اول، بی‌تا. [2] . شیخ صدوق، من لا یحضره الفقیه، محقق، مصحح، غفاری، علی اکبر، ج ‏2، ص 205، دفتر انتشارات اسلامی، قم، چاپ دوم، 1413ق. [3] . شعیری، محمد بن محمد، جامع الأخبار، ص 38، مطبعة حیدریة، نجف، چاپ اول، بی‌تا.‏
پاسخ:
روایات متعددی از پیامبر اسلام(ص) و امامان معصوم(ع) در منابع روایی و حدیثی وجود دارد که آن بزرگواران به مناسبت‌های مختلف، ضمن بیان فضیلت علم و دانش و استفاده از محضر عالمان، حتی نگاه کردن به چهره عالم را عبادت معرفی کردند. در این فرصت به چند نمونه از احادیث اشاره می‌شود.
1. «... عَنْ عَلِیِّ بْنِ أَبِی طَالِبٍ (ع) قَالَ قَالَ رَسُولُ اللَّهِ (ص) النَّظَرُ إِلَی وَجْهِ الْعَالِمِ حُبّاً لَهُ عِبَادَةٌ»؛[1] راوی از امام علی(ع) نقل می‌کند که پیامبر اسلام(ص) فرمود: نگاه به چهره عالم از روی علاقه و محبت عبادت است.
2. «رُوِیَ أَنَّ النَّظَرَ إِلَی الْکَعْبَةِ عِبَادَةٌ وَ النَّظَرَ إِلَی الْوَالِدَیْنِ عِبَادَةٌ وَ النَّظَرَ فِی الْمُصْحَفِ مِنْ غَیْرِ قِرَاءَةٍ عِبَادَةٌ وَ النَّظَرَ إِلَی وَجْهِ الْعَالِمِ عِبَادَةٌ وَ النَّظَرَ إِلَی آلِ مُحَمَّدٍ ع عِبَادَةٌ»؛[2] از امام صادق(ع) روایت شده است؛ نگاه به کعبه عبادت است؛ نگاه به پدر و مادر عبادت است؛ نگاه به قرآن حتی بدون قرائت عبادت است؛ نگاه به چهره عالم عبادت است و نگاه به اهل بیت(ع) عبادت است.
3. «عَنْ عَلِیِّ بْنِ أَبِی طَالِبٍ (ع) قَالَ بَیْنَمَا أَنَا جَالِسٌ فِی مَسْجِدِ النَّبِیِّ (ص) إِذْ دَخَلَ أَبُو ذَرٍّ فَقَالَ یَا رَسُولَ اللَّهِ جَنَازَةُ الْعَابِدِ أَحَبُّ إِلَیْکَ أَمْ مَجْلِسُ الْعَالِمِ فَقَالَ رَسُولُ اللَّهِ ص یَا أَبَا ذَرٍّ الْجُلُوسُ سَاعَةً عِنْدَ مُذَاکَرَةِ الْعَالِمِ أَحَبُّ إِلَی اللَّهِ مِنْ أَلْفِ جَنَازَةٍ مِنْ جَنَازَةِ الشُّهَدَاء... یَا أَبَا ذَرٍّ وَ الْجُلُوسُ سَاعَةً عِنْدَ مُذَاکَرَةِ الْعِلْمِ خَیْرٌ لَکَ مِنْ عِبَادَةِ سَنَةٍ صِیَامٍ نَهَارُهَا وَ قِیَامٍ لَیْلُهَا وَ النَّظَرُ إِلَی وَجْهِ الْعَالِمِ خَیْرٌ لَکَ مِنْ عِتْقِ أَلْفِ رَقَبَةٍ...»؛[3] از امام علی(ع) نقل شده است؛ آن حضرت فرمود: در مسجد النبی نشسته بودیم که ابوذر داخل شد و از رسول خدا(ص) سؤال کرد، ای رسول خدا، شرکت در تشییع جنازه عابد بهتر است یا نشستن در جلسه درس عالم، رسول خدا(ص) فرمود ای اباذر، لحظه‌ای نشستن در جلسه مباحث علمی، در پیش‌گاه خداوند از شرکت در هزار تشییع جنازه، آن هم جنازه شهدا برتر و بالاتر است ... ای اباذر، لحظه‌ای نشستن در جلسه علم برای تو برتر از یک سال روزه در روز همراه با شب زنده‌داری است، و نگاه به چهره عالم برتر از آزادی هزار بنده است... . [1] . ابن اشعث، محمد بن محمد، الجعفریات (الأشعثیات)، ص 194، مکتبة النینوی الحدیثة، تهران، چاپ اول، بی‌تا. [2] . شیخ صدوق، من لا یحضره الفقیه، محقق، مصحح، غفاری، علی اکبر، ج 2، ص 205، دفتر انتشارات اسلامی، قم، چاپ دوم، 1413ق. [3] . شعیری، محمد بن محمد، جامع الأخبار، ص 38، مطبعة حیدریة، نجف، چاپ اول، بی‌تا.
- [سایر] نگاه به چهره کدام عالم عبادت است؟
- [سایر] با سلام و با تشکر؛ با وجود این همه حدیث و روایت، آیا حدیث یا روایتی درباره مهاجرت وجود دارد؟
- [سایر] نگاه مهرآمیز به چهره ی عالم چه اثری دارد؟
- [سایر] سلام؛ آیا روایتی داریم که اگر بعد از ظهور امام زمان زنی که تشت طلا برسر دارد بخواهد درشب از غرب عالم به شرق عالم برود کسی نگاه چپ به او نمیکند
- [سایر] آیا از معنای برخی روایات این شبهه به ذهن نمیرسد که در فضائل امام علی(ع) اغراق شده است؟ مثلاً در روایتی داریم ضربه شمشیر امیرالمؤمنین(ع) در جنگ خندق افضل از عبادت جن و انس است! اگر این روایت صحیح باشد، مستلزم این است که ضربه امام علی(ع) از اعمال و عبادات خود پیامبر اسلام(ص) هم افضل باشد!
- [سایر] با سلام اینکه در قدیم اجسامی را بعنوان بت عبادت می‌کردند، آیا بعنوان تندیس و نمادی از یک قدرت ماورایی بوده و آن بت چهره خدای موردنظرشان را یادآوری میکرده؟ در اینصورت آنها سنگ و چوب را نمیپرستیدند، بلکه قدرتی متافیزیکی را عبادت می‌کردند. در این مورد راهنمایی فرمایید.
- [سایر] آیا حدیث یا روایتی درباره فواید و یا مضرات مصرف آب پنیر (ماء الجبن) وجود دارد؟
- [سایر] در روایتی از پیامبر (ص) آمده: من و علی پدران این امت هستیم، حدیث را مقداری توضیح دهید، آیا سند حدیث معتبر است؟
- [سایر] طبق روایات اهلبیت(ع) تفقه در عبادت به چه معنا است؟ چگونه آنرا به دست آوریم؟ چرا که امیرالمؤمنین(ع) فرمودند: در عبادت بیتفقه خیری نیست!
- [سایر] در روایتی آمده که یک چهارم قرآن درباره اهل بیت عصمت و طهارت(ع) است. معنای این روایت چیست؟
- [آیت الله علوی گرگانی] واجب نیست که نمازگزار جواب سلام را به قصد دعا بگوید یعنی از خداوند عالم برای کسی که سلام کرده سلامتی بخواهد اگرچه قصد دعا بهتر است.
- [آیت الله بروجردی] احتیاط واجب آن است که نمازگزار جواب سلام را به قصد دعا بگوید، یعنی از خداوند عالم برای کسی که سلام کرده، سلامتی بخواهد.
- [آیت الله شبیری زنجانی] جواب سلام را باید به قصد تحیت (یعنی قصد احترام) مخاطب بگوید و لازم نیست در جواب سلام قصد دعا هم داشته باشد؛ یعنی از خداوند عالم برای کسی که سلام کرده سلامتی بخواهد.
- [آیت الله سیستانی] واجب است نمازگزار جواب سلام را به قصد تحیت بگوید ، و مانعی ندارد که قصد دعا هم بکند ، یعنی از خداوند عالم برای کسی که سلام کرده سلامتی بخواهد .
- [آیت الله میرزا جواد تبریزی] واجب نیست که نمازگزار جواب سلام را به قصد دعا بگوید یعنی از خداوند عالم برای کسی که سلام کرده سلامتی بخواهد؛ بلکه به قصد تحیت نیز بگوید مانعی ندارد.
- [آیت الله خوئی] واجب نیست که نمازگزار جواب سلام را به قصد دعا بگوید، یعنی از خداوند عالم برای کسی که سلام کرده سلامتی بخواهد. بلکه به قصد تحیت نیز بگوید مانعی ندارد.
- [آیت الله سیستانی] سلام کردن مستحب است . و در روایت است که سواره به پیاده ، و ایستاده به نشسته ، و کوچکتر به بزرگتر ، سلام کند .
- [آیت الله مظاهری] سجده کردن برای غیر خداوند متعال به قصد عبادت حرام است، و بعضی از مردم که مقابل قبر امامانعلیهم السلام پیشانی را بر زمین میگذارند، چون برای تعظیم است نه عبادت، اشکال ندارد.
- [آیت الله مکارم شیرازی] سلام کردن از مستحبات مؤکد است و در قرآن مجید و روایات اسلامی روی آن تأکید فراوان شده است و سزاوار است که سواره به پیاده و ایستاده به نشسته و کوچکتر به بزرگتر سلام کند.
- [آیت الله بروجردی] هرگاه پسری را از روی شهوت ببوسد، حاکم شرع از سی تا نود هر قدر صلاح میداند تازیانه به او میزند و روایت شده که خداوند عالم دهانهای از آتش به دهان او میزند و ملائکة آسمان و زمین و ملائکة رحمت و غضب بر او لعنت میکنند و جهنم برای او مهیا خواهد بود، ولی اگر توبه کند توبهی او قبول می‌شود.