امکان
امکان ، در یکی از کاربردهایش از مواد ثلاث، قسیم وجوب و امتناع ذاتی و به معنای سلب ضرورت وجود و عدم از ماهیت من حیث هی می‌باشد.
اگر امکان دارد دعاهای هنگام وضو گرفتن را برایم بفرستید.
وضو؛ علاوه بر این‌که مقدمه‌ای است برای یک امر عبادی دیگر، خود نیز وسیله‌ای برای تقرّب به خدا می‌باشد. براساس آنچه در روایات آمده مستحباتی در وضو وجود دارد که می‌تواند ارزش آن‌را بسیار بالا ببرد. گفتن «بسم الله» در وضو چنین نقشی دارد، تا آن‌جا که پیامبر اکرم(ص) در مواردی که «بسم الله» گفته نشده، توصیه به وضوی مجدّد کرد؛ امام صادق(ع) در این‌باره می‌فرماید: «همانا مردی وضو گرفت و نماز خواند، پیامبر(ص) [که او را می‌دید] به او فرمود: وضو و نمازت را إعاده کن، دو مرتبه دیگر این شخص وضو گرفت و نماز خواند ولی پیامبر به او فرمود: وضو و نمازت را دوباره بخوان. این شخص نزد امام علی(ع) گلایه کرد. امام به او فرمود: هنگام وضو بسم الله گفتی؟ شخص گفت: نه، امام(ع) فرمود: در وضوی خود بسم الله بگو. بعد از انجام این کار بود که دیگر پیامبر(ص) توصیه به اعاده وضو نکرد».[1] همچنین در روایات، دعاهایی برای وضو نقل شده است که تعدادی از آنها را ذکر می‌کنیم: الف. یکی از این روایات؛ به این جهت که شامل همه اعمال وضو می‌شود به شهرت رسیده است. این دعای معروف، برای هر یک از اعمال مستحب و واجب وضو،ذکری را گفته که براساس روایتی از امام صادق(ع) است: روزی امام علی(ع) به همراه محمد حنفیّه نشسته بود که به او فرمود: «ای محمد! از برای من ظرف آبیبیاور که برای نماز، وضو بگیرم»؛ محمّد ظرفی را که آب در آن بود حاضر ساخت، و حضرت علی(ع) اجزای وضو را به ترتیب به همراه دعای آن، چنین انجام دادند: 1. با دست راست، آب بر دست چپ ریخت. و این ذکر را فرمود: «بِسْمِ اللَّه وَ باللَّه و الْحَمْدُ للَّهِ الذی جَعَلَ الْماءَ طَهُوراً وَ لَمْ یَجْعلْه نَجِساً»؛ به نام خدا و به ذات خدا؛ ستایش خدای را که آب را پاک و پاک‌کننده قرار داد، و آن‌را ناپاک و پلید نگردانید. 2. استنجا کرد و فرمود: «اللَّهُمّ حَصِّنْ فَرْجی و أعِفّهُ وَ َ اسْتُر عَوْرتی و حَرّمنی عَلی النّار»؛ خدایا! مرا پاکدامن قرار ده و عورت مرا بپوشان، و آتش دوزخ را بر من حرام کن. 3. آب را در دهان گردانید و گفت: «اللَّهُمّ لَقّنّی حُجّتی یومَ ألقاک و أطلِقْ لِسانی بذکرک وَ شُکْرِک»؛ خدایا! روزی‏ که ملاقاتت می‌کنم دلیل محکم را به من تلقین فرما، و زبانم را به یاد و سپاس از خودت گویا کن. 4. استنشاق فرمود و این دعا را خواند: «اللَّهُمّ لا تُحَرِّمنی ریحَ طیّبات الجنة وَ اجْعَلْنی مِمّن یَشُمُّ ریحَها وَ رَوحَها و ریحانَها وَ طیبَها»؛ خدایا! بوی نعمت‌های بهشتی‏ را بر من حرام مکن، و از کسانی قرارم ده که بو و نسیم و عطر آن‌را [با شامّه خود] حسّ می‌کنند. 5. صورت را شست و فرمود: «اللَّهُمّ بَیّض وَجهی یوم تَسْوَدُّ فیه الوُجُوه و لا تُسَوِّد وَجهی یوم تبیضُّ فیه الوُجُوه»؛ خدایا! روزی که چهره‌ها [از بدکرداران] در آن روز سیاه می‌شود چهره مرا سفید گردان‏، و روزی که روی‌ها (مؤمنان و صالحان) در آن روز سفید می‌گردد روی مرا سیاه مگردان. 6. دست راست را شست و فرمود: «أَللَّهُم أعْطِنی کِتابی بَیمینی وَ الخُلْدَ فی الجِنان بیَساری و حاسِبنی حِساباً یَسیراً»؛ خدایا پرونده‏ام را به دست راستم بده، و نامه جاوید بودن در بهشت را به دست چپم، و حسابم را آسان رسیدگی کن. 7. دست چپ را شست و دعا کرد: «اللَّهُمّ لا تُعطِنی کتابی بشِمالی و لا مِن وَراءِ ظَهْری و لا تَجْعَلها مَغْلُولةً إلی‏ عُنقی و أعوذ بک مِن مُقَطَّعات النّیران»؛ خدایا! نامه عمل مرا از سمت چپ و یا از پشت سر در اختیارم قرار مده، و آن‌را زنجیر بر گردنم مساز، و از پاره‌های آتش به تو پناه می‌آورم. 8. سپس مسح سر بجا آورد و فرمود: «اللَّهمّ غَشِّنی برحْمَتِک و بَرکاتِکَ و عَفوِکَ وَ عافیتِکَ»؛ خدایا! [جامه] رحمتت و برکات و بخشایشت را بر من بپوشان و مرا با آنها فراگیر. 9. پس مسح پا را انجام داد و فرمود: «اللَّهُمّ ثَبِّتْ قَدَمَیّ عَلی الصِّراط یَوم تَزِلُّ فیه الأقدام و اجعَلْ سَعْیی فیما یُرضیک عَنّی»؛ خدایا! قدم‌های مرا بر صراط ثابت و استوار بدار، در آن روز که‏ قدم‌ها می‌لغزد، و کوششم را در آنچه تو را از من خشنود می‌کند قرار ده. سپس امام علی(ع) سر برداشت و نگاه کرد و به محمّد حنفیه فرمود: «ای محمّد! هر که وضو بسازد مثل وضوی من و بگوید مثل گفته من، خداوند از هر قطره، فرشته‏ای که تسبیح و تقدیس و تکبیر خدا کنند، می‏آفریند و ثواب آن را برای او تا روز قیامت می‏نویسد».[2] ب. پیامبر اکرم(ص) فرمود: «ای علی! زمانی که وضو می‌گیری بگو: بِسْمِ اللَّهِ اللَّهُمَّ إِنِّی أَسْأَلُکَ تَمَامَ الْوُضُوءِ وَ تَمَامَ الصَّلَاةِ وَ تَمَامَ رِضْوَانِکَ وَ تَمَامَ مَغْفِرَتِکَ »؛[3] به نام خدا؛ خدایا! کمال وضو و کمال نماز و کمال خشنودی‌ات و بهشت را از تو می‌خواهم». ج. امیر المؤمنین(ع) هنگامی که وضو می‌گرفت، می‌فرمود: «بِسْمِ اللَّهِ وَ بِاللَّهِ وَ خَیْرُ الْأَسْمَاءِ لِلَّهِ وَ أَکْبَرُ الْأَسْمَاءِ لِلَّهِ وَ قَاهِرٌ لِمَنْ فِی السَّمَاءِ وَ قَاهِرٌ لِمَنْ فِی الْأَرْضِ اللَّهُ الْحَمْدُ لِلَّهِ الَّذِی جَعَلَ مِنَ الْمَاءِ کُلَّ شَیْ‏ءٍ حَیٍّ وَ أَحْیَا قَلْبِی بِالْإِیمَانِ اللَّهُمَّ تُبْ عَلَیَّ وَ طَهِّرْنِی وَ اقْضِ لِی بِالْحُسْنَی وَ أَرِنِی کُلَّ الَّذِی أُحِبُّ وَ افْتَحْ لِی بِالْخَیْرَاتِ مِنْ عِنْدِکَ یَا سَمِیعَ الدُّعَاء»؛[4] یاری می‌جویم از خداوندی که جمیع کمالات مخصوص اوست و به یاری و یاوری او شروع می‌کنم و نیکوترین نام‌ها از اوست و بزرگ‌ترین نام‌ها نام او است، او بر تمام موجودات آسمان‌ها و زمین چیره است. ستایش، مخصوص اوست که هر چیز زنده‌ای را از آب قرار داد، و قلب مرا با ایمان زنده ساخت. خدایا! مرا ببخش و پاک ساز و عاقبتم را به هر چه خوب و نیکوست مقدّر فرما و هر آنچه را که محبوب من است به من بنما (یعنی این حاجاتم را روا گردان) و درِ همه خوبی‌ها را از سوی خود بر من بگشا ای شنوا و پذیرنده دعا. د. امام باقر(ع) فرمود: «کسی که به دنبال وضوی خود آیة الکرسی بخواند، خداوند به او ثواب چهل سال عبادت خواهد داد و او را چهل درجه بالاتر می‌برد و چهل حوری بهشتی به او می‌دهد».[5] ه. امام صادق(ع) فرمود: «زمانی که وضو می‌گیری بگو: أَشْهَدُ أَنْ لَا إِلَهَ إِلَّا اللَّهُ اللَّهُمَّ اجْعَلْنِی مِنَ التَّوَّابِینَ وَ اجْعَلْنِی مِنَ الْمُتَطَهِّرِینَ وَ الْحَمْدُ لِلَّهِ رَبِّ الْعَالَمِین».[6] [1] . «أَبِی عَبْدِ اللَّهِ(ع): إِنَّ رَجُلًا تَوَضَّأَ وَ صَلَّی فَقَالَ لَهُ رَسُولُ اللَّهِ- أَعِدْ وُضُوءَکَ وَ صَلَاتَکَ فَفَعَلَ فَتَوَضَّأَ وَ صَلَّی فَقَالَ لَهُ النَّبِیُّ أَعِدْ وُضُوءَکَ وَ صَلَاتَکَ فَفَعَلَ فَتَوَضَّأَ وَ صَلَّی فَقَالَ لَهُ النَّبِیُّ أَعِدْ وُضُوءَکَ وَ صَلَاتَکَ فَأَتَی أَمِیرَ الْمُؤْمِنِینَ فَشَکَا ذَلِکَ إِلَیْهِ فَقَالَ لَهُ هَلْ سَمَّیْتَ حَیْثُ تَوَضَّأْتَ قَالَ لَا قَالَ سَمِّ عَلَی وُضُوئِکَ فَسَمَّی وَ تَوَضَّأَ وَ صَلَّی فَأَتَی النَّبِیَّ فَلَمْ یَأْمُرْهُ أَنْ یُعِیدَ»؛ شیخ طوسی، الإستبصار فیما اختلف من الأخبار، محقق، مصحح، موسوی خرسان، حسن، ج 1، ص 68، تهران، دار الکتب الإسلامیة، چاپ اول، 1390ق. [2] . کلینی، محمد بن یعقوب، الکافی، محقق، مصحح، غفاری، علی اکبر، آخوندی، محمد، ج 3، ص 70، تهران، دار الکتب الإسلامیة، چاپ چهارم، 1407ق؛ برقی، احمد بن محمد بن خالد، المحاسن، محقق، مصحح، محدث، جلال الدین،‏ ج 1، ص 45، قم، دار الکتب الإسلامیة، چاپ دوم، 1371ق. [3] . شعیری، محمد بن محمد، جامع الاخبار، ص 64، نجف، مطبعة حیدریة، چاپ اول، بی تا. [4] . شیخ صدوق، من لا یحضره الفقیه، محقق، مصحح، غفاری، علی اکبر، ج 1، ص 43 – 44، قم، دفتر انتشارات اسلامی، چاپ دوم، 1413ق؛ شیخ طوسی، محمد بن حسن، مصباح المتهجد و سلاح المتعبّد، ج 1، ص 298، بیروت، مؤسسة فقه الشیعة، چاپ اول، 1411ق. [5] . شعیری، محمد بن محمد، جامع الاخبار، ص 45؛ مجلسی، محمد باقر، بحار الانوار، ج 77، ص 317، بیروت، دار إحیاء التراث العربی، چاپ دوم، 1403ق. [6] . شیخ طوسی، تهذیب الأحکام، محقق، مصحح، موسوی خرسان، حسن، ج 1، ص 25، تهران، دار الکتب الإسلامیة، چاپ چهارم، 1407ق؛ مجلسی، محمد باقر، ملاذ الأخیار فی فهم تهذیب الأخبار، محقق، مصحح، رجائی‌، مهدی، ج 1، ص 122، قم، کتابخانه آیة الله مرعشی نجفی، چاپ اول، 1406ق.
وضو؛ علاوه بر این‌که مقدمه‌ای است برای یک امر عبادی دیگر، خود نیز وسیله‌ای برای تقرّب به خدا می‌باشد. براساس آنچه در روایات آمده مستحباتی در وضو وجود دارد که می‌تواند ارزش آن‌را بسیار بالا ببرد. گفتن «بسم الله» در وضو چنین نقشی دارد، تا آن‌جا که پیامبر اکرم(ص) در مواردی که «بسم الله» گفته نشده، توصیه به وضوی مجدّد کرد؛ امام صادق(ع) در این‌باره می‌فرماید: «همانا مردی وضو گرفت و نماز خواند، پیامبر(ص) [که او را می‌دید] به او فرمود: وضو و نمازت را إعاده کن، دو مرتبه دیگر این شخص وضو گرفت و نماز خواند ولی پیامبر به او فرمود: وضو و نمازت را دوباره بخوان. این شخص نزد امام علی(ع) گلایه کرد. امام به او فرمود: هنگام وضو بسم الله گفتی؟ شخص گفت: نه، امام(ع) فرمود: در وضوی خود بسم الله بگو. بعد از انجام این کار بود که دیگر پیامبر(ص) توصیه به اعاده وضو نکرد».[1] همچنین در روایات، دعاهایی برای وضو نقل شده است که تعدادی از آنها را ذکر می‌کنیم: الف. یکی از این روایات؛ به این جهت که شامل همه اعمال وضو می‌شود به شهرت رسیده است. این دعای معروف، برای هر یک از اعمال مستحب و واجب وضو،ذکری را گفته که براساس روایتی از امام صادق(ع) است: روزی امام علی(ع) به همراه محمد حنفیّه نشسته بود که به او فرمود: «ای محمد! از برای من ظرف آبیبیاور که برای نماز، وضو بگیرم»؛ محمّد ظرفی را که آب در آن بود حاضر ساخت، و حضرت علی(ع) اجزای وضو را به ترتیب به همراه دعای آن، چنین انجام دادند: 1. با دست راست، آب بر دست چپ ریخت. و این ذکر را فرمود: «بِسْمِ اللَّه وَ باللَّه و الْحَمْدُ للَّهِ الذی جَعَلَ الْماءَ طَهُوراً وَ لَمْ یَجْعلْه نَجِساً»؛ به نام خدا و به ذات خدا؛ ستایش خدای را که آب را پاک و پاک‌کننده قرار داد، و آن‌را ناپاک و پلید نگردانید. 2. استنجا کرد و فرمود: «اللَّهُمّ حَصِّنْ فَرْجی و أعِفّهُ وَ َ اسْتُر عَوْرتی و حَرّمنی عَلی النّار»؛ خدایا! مرا پاکدامن قرار ده و عورت مرا بپوشان، و آتش دوزخ را بر من حرام کن. 3. آب را در دهان گردانید و گفت: «اللَّهُمّ لَقّنّی حُجّتی یومَ ألقاک و أطلِقْ لِسانی بذکرک وَ شُکْرِک»؛ خدایا! روزی‏ که ملاقاتت می‌کنم دلیل محکم را به من تلقین فرما، و زبانم را به یاد و سپاس از خودت گویا کن. 4. استنشاق فرمود و این دعا را خواند: «اللَّهُمّ لا تُحَرِّمنی ریحَ طیّبات الجنة وَ اجْعَلْنی مِمّن یَشُمُّ ریحَها وَ رَوحَها و ریحانَها وَ طیبَها»؛ خدایا! بوی نعمت‌های بهشتی‏ را بر من حرام مکن، و از کسانی قرارم ده که بو و نسیم و عطر آن‌را [با شامّه خود] حسّ می‌کنند. 5. صورت را شست و فرمود: «اللَّهُمّ بَیّض وَجهی یوم تَسْوَدُّ فیه الوُجُوه و لا تُسَوِّد وَجهی یوم تبیضُّ فیه الوُجُوه»؛ خدایا! روزی که چهره‌ها [از بدکرداران] در آن روز سیاه می‌شود چهره مرا سفید گردان‏، و روزی که روی‌ها (مؤمنان و صالحان) در آن روز سفید می‌گردد روی مرا سیاه مگردان. 6. دست راست را شست و فرمود: «أَللَّهُم أعْطِنی کِتابی بَیمینی وَ الخُلْدَ فی الجِنان بیَساری و حاسِبنی حِساباً یَسیراً»؛ خدایا پرونده‏ام را به دست راستم بده، و نامه جاوید بودن در بهشت را به دست چپم، و حسابم را آسان رسیدگی کن. 7. دست چپ را شست و دعا کرد: «اللَّهُمّ لا تُعطِنی کتابی بشِمالی و لا مِن وَراءِ ظَهْری و لا تَجْعَلها مَغْلُولةً إلی‏ عُنقی و أعوذ بک مِن مُقَطَّعات النّیران»؛ خدایا! نامه عمل مرا از سمت چپ و یا از پشت سر در اختیارم قرار مده، و آن‌را زنجیر بر گردنم مساز، و از پاره‌های آتش به تو پناه می‌آورم. 8. سپس مسح سر بجا آورد و فرمود: «اللَّهمّ غَشِّنی برحْمَتِک و بَرکاتِکَ و عَفوِکَ وَ عافیتِکَ»؛ خدایا! [جامه] رحمتت و برکات و بخشایشت را بر من بپوشان و مرا با آنها فراگیر. 9. پس مسح پا را انجام داد و فرمود: «اللَّهُمّ ثَبِّتْ قَدَمَیّ عَلی الصِّراط یَوم تَزِلُّ فیه الأقدام و اجعَلْ سَعْیی فیما یُرضیک عَنّی»؛ خدایا! قدم‌های مرا بر صراط ثابت و استوار بدار، در آن روز که‏ قدم‌ها می‌لغزد، و کوششم را در آنچه تو را از من خشنود می‌کند قرار ده. سپس امام علی(ع) سر برداشت و نگاه کرد و به محمّد حنفیه فرمود: «ای محمّد! هر که وضو بسازد مثل وضوی من و بگوید مثل گفته من، خداوند از هر قطره، فرشته‏ای که تسبیح و تقدیس و تکبیر خدا کنند، می‏آفریند و ثواب آن را برای او تا روز قیامت می‏نویسد».[2] ب. پیامبر اکرم(ص) فرمود: «ای علی! زمانی که وضو می‌گیری بگو: بِسْمِ اللَّهِ اللَّهُمَّ إِنِّی أَسْأَلُکَ تَمَامَ الْوُضُوءِ وَ تَمَامَ الصَّلَاةِ وَ تَمَامَ رِضْوَانِکَ وَ تَمَامَ مَغْفِرَتِکَ »؛[3] به نام خدا؛ خدایا! کمال وضو و کمال نماز و کمال خشنودی‌ات و بهشت را از تو می‌خواهم». ج. امیر المؤمنین(ع) هنگامی که وضو می‌گرفت، می‌فرمود: «بِسْمِ اللَّهِ وَ بِاللَّهِ وَ خَیْرُ الْأَسْمَاءِ لِلَّهِ وَ أَکْبَرُ الْأَسْمَاءِ لِلَّهِ وَ قَاهِرٌ لِمَنْ فِی السَّمَاءِ وَ قَاهِرٌ لِمَنْ فِی الْأَرْضِ اللَّهُ الْحَمْدُ لِلَّهِ الَّذِی جَعَلَ مِنَ الْمَاءِ کُلَّ شَیْ‏ءٍ حَیٍّ وَ أَحْیَا قَلْبِی بِالْإِیمَانِ اللَّهُمَّ تُبْ عَلَیَّ وَ طَهِّرْنِی وَ اقْضِ لِی بِالْحُسْنَی وَ أَرِنِی کُلَّ الَّذِی أُحِبُّ وَ افْتَحْ لِی بِالْخَیْرَاتِ مِنْ عِنْدِکَ یَا سَمِیعَ الدُّعَاء»؛[4] یاری می‌جویم از خداوندی که جمیع کمالات مخصوص اوست و به یاری و یاوری او شروع می‌کنم و نیکوترین نام‌ها از اوست و بزرگ‌ترین نام‌ها نام او است، او بر تمام موجودات آسمان‌ها و زمین چیره است. ستایش، مخصوص اوست که هر چیز زنده‌ای را از آب قرار داد، و قلب مرا با ایمان زنده ساخت. خدایا! مرا ببخش و پاک ساز و عاقبتم را به هر چه خوب و نیکوست مقدّر فرما و هر آنچه را که محبوب من است به من بنما (یعنی این حاجاتم را روا گردان) و درِ همه خوبی‌ها را از سوی خود بر من بگشا ای شنوا و پذیرنده دعا. د. امام باقر(ع) فرمود: «کسی که به دنبال وضوی خود آیة الکرسی بخواند، خداوند به او ثواب چهل سال عبادت خواهد داد و او را چهل درجه بالاتر می‌برد و چهل حوری بهشتی به او می‌دهد».[5] ه. امام صادق(ع) فرمود: «زمانی که وضو می‌گیری بگو: أَشْهَدُ أَنْ لَا إِلَهَ إِلَّا اللَّهُ اللَّهُمَّ اجْعَلْنِی مِنَ التَّوَّابِینَ وَ اجْعَلْنِی مِنَ الْمُتَطَهِّرِینَ وَ الْحَمْدُ لِلَّهِ رَبِّ الْعَالَمِین».[6] [1] . «أَبِی عَبْدِ اللَّهِ(ع): إِنَّ رَجُلًا تَوَضَّأَ وَ صَلَّی فَقَالَ لَهُ رَسُولُ اللَّهِ- أَعِدْ وُضُوءَکَ وَ صَلَاتَکَ فَفَعَلَ فَتَوَضَّأَ وَ صَلَّی فَقَالَ لَهُ النَّبِیُّ أَعِدْ وُضُوءَکَ وَ صَلَاتَکَ فَفَعَلَ فَتَوَضَّأَ وَ صَلَّی فَقَالَ لَهُ النَّبِیُّ أَعِدْ وُضُوءَکَ وَ صَلَاتَکَ فَأَتَی أَمِیرَ الْمُؤْمِنِینَ فَشَکَا ذَلِکَ إِلَیْهِ فَقَالَ لَهُ هَلْ سَمَّیْتَ حَیْثُ تَوَضَّأْتَ قَالَ لَا قَالَ سَمِّ عَلَی وُضُوئِکَ فَسَمَّی وَ تَوَضَّأَ وَ صَلَّی فَأَتَی النَّبِیَّ فَلَمْ یَأْمُرْهُ أَنْ یُعِیدَ»؛ شیخ طوسی، الإستبصار فیما اختلف من الأخبار، محقق، مصحح، موسوی خرسان، حسن، ج 1، ص 68، تهران، دار الکتب الإسلامیة، چاپ اول، 1390ق. [2] . کلینی، محمد بن یعقوب، الکافی، محقق، مصحح، غفاری، علی اکبر، آخوندی، محمد، ج 3، ص 70، تهران، دار الکتب الإسلامیة، چاپ چهارم، 1407ق؛ برقی، احمد بن محمد بن خالد، المحاسن، محقق، مصحح، محدث، جلال الدین،‏ ج 1، ص 45، قم، دار الکتب الإسلامیة، چاپ دوم، 1371ق. [3] . شعیری، محمد بن محمد، جامع الاخبار، ص 64، نجف، مطبعة حیدریة، چاپ اول، بی تا. [4] . شیخ صدوق، من لا یحضره الفقیه، محقق، مصحح، غفاری، علی اکبر، ج 1، ص 43 – 44، قم، دفتر انتشارات اسلامی، چاپ دوم، 1413ق؛ شیخ طوسی، محمد بن حسن، مصباح المتهجد و سلاح المتعبّد، ج 1، ص 298، بیروت، مؤسسة فقه الشیعة، چاپ اول، 1411ق. [5] . شعیری، محمد بن محمد، جامع الاخبار، ص 45؛ مجلسی، محمد باقر، بحار الانوار، ج 77، ص 317، بیروت، دار إحیاء التراث العربی، چاپ دوم، 1403ق. [6] . شیخ طوسی، تهذیب الأحکام، محقق، مصحح، موسوی خرسان، حسن، ج 1، ص 25، تهران، دار الکتب الإسلامیة، چاپ چهارم، 1407ق؛ مجلسی، محمد باقر، ملاذ الأخیار فی فهم تهذیب الأخبار، محقق، مصحح، رجائی‌، مهدی، ج 1، ص 122، قم، کتابخانه آیة الله مرعشی نجفی، چاپ اول، 1406ق.
پاسخ:
وضو؛ علاوه بر اینکه مقدمه‌ای است برای یک امر عبادی دیگر، خود نیز وسیله‌ای برای تقرّب به خدا می‌باشد. براساس آنچه در روایات آمده مستحباتی در وضو وجود دارد که می‌تواند ارزش آن‌را بسیار بالا ببرد. گفتن «بسم الله» در وضو چنین نقشی دارد، تا آنجا که پیامبر اکرم(ص) در مواردی که «بسم الله» گفته نشده، توصیه به وضوی مجدّد کرد؛ امام صادق(ع) در این‌باره می‌فرماید: «همانا مردی وضو گرفت و نماز خواند، پیامبر(ص) [که او را می‌دید] به او فرمود: وضو و نمازت را إعاده کن، دو مرتبه دیگر این شخص وضو گرفت و نماز خواند ولی پیامبر به او فرمود: وضو و نمازت را دوباره بخوان. این شخص نزد امام علی(ع) گلایه کرد. امام به او فرمود: هنگام وضو بسم الله گفتی؟ شخص گفت: نه، امام(ع) فرمود: در وضوی خود بسم الله بگو. بعد از انجام این کار بود که دیگر پیامبر(ص) توصیه به اعاده وضو نکرد».[1]
همچنین در روایات، دعاهایی برای وضو نقل شده است که تعدادی از آنها را ذکر می‌کنیم:
الف. یکی از این روایات؛ به این جهت که شامل همه اعمال وضو می‌شود به شهرت رسیده است. این دعای معروف، برای هر یک از اعمال مستحب و واجب وضو،ذکری را گفته که براساس روایتی از امام صادق(ع) است: روزی امام علی(ع) به همراه محمد حنفیّه نشسته بود که به او فرمود: «ای محمد! از برای من ظرف آبیبیاور که برای نماز، وضو بگیرم»؛ محمّد ظرفی را که آب در آن بود حاضر ساخت، و حضرت علی(ع) اجزای وضو را به ترتیب به همراه دعای آن، چنین انجام دادند:
1. با دست راست، آب بر دست چپ ریخت. و این ذکر را فرمود: «بِسْمِ اللَّه وَ باللَّه و الْحَمْدُ للَّهِ الذی جَعَلَ الْماءَ طَهُوراً وَ لَمْ یَجْعلْه نَجِساً»؛ به نام خدا و به ذات خدا؛ ستایش خدای را که آب را پاک و پاک‌کننده قرار داد، و آن‌را ناپاک و پلید نگردانید.
2. استنجا کرد و فرمود: «اللَّهُمّ حَصِّنْ فَرْجی و أعِفّهُ وَ َ اسْتُر عَوْرتی و حَرّمنی عَلی النّار»؛ خدایا! مرا پاکدامن قرار ده و عورت مرا بپوشان، و آتش دوزخ را بر من حرام کن.
3. آب را در دهان گردانید و گفت: «اللَّهُمّ لَقّنّی حُجّتی یومَ ألقاک و أطلِقْ لِسانی بذکرک وَ شُکْرِک»؛ خدایا! روزی که ملاقاتت می‌کنم دلیل محکم را به من تلقین فرما، و زبانم را به یاد و سپاس از خودت گویا کن.
4. استنشاق فرمود و این دعا را خواند: «اللَّهُمّ لا تُحَرِّمنی ریحَ طیّبات الجنة وَ اجْعَلْنی مِمّن یَشُمُّ ریحَها وَ رَوحَها و ریحانَها وَ طیبَها»؛ خدایا! بوی نعمت‌های بهشتی را بر من حرام مکن، و از کسانی قرارم ده که بو و نسیم و عطر آن‌را [با شامّه خود] حسّ می‌کنند.
5. صورت را شست و فرمود: «اللَّهُمّ بَیّض وَجهی یوم تَسْوَدُّ فیه الوُجُوه و لا تُسَوِّد وَجهی یوم تبیضُّ فیه الوُجُوه»؛ خدایا! روزی که چهره‌ها [از بدکرداران] در آن روز سیاه می‌شود چهره مرا سفید گردان، و روزی که روی‌ها (مؤمنان و صالحان) در آن روز سفید می‌گردد روی مرا سیاه مگردان.
6. دست راست را شست و فرمود: «أَللَّهُم أعْطِنی کِتابی بَیمینی وَ الخُلْدَ فی الجِنان بیَساری و حاسِبنی حِساباً یَسیراً»؛ خدایا پروندهام را به دست راستم بده، و نامه جاوید بودن در بهشت را به دست چپم، و حسابم را آسان رسیدگی کن.
7. دست چپ را شست و دعا کرد: «اللَّهُمّ لا تُعطِنی کتابی بشِمالی و لا مِن وَراءِ ظَهْری و لا تَجْعَلها مَغْلُولةً إلی عُنقی و أعوذ بک مِن مُقَطَّعات النّیران»؛ خدایا! نامه عمل مرا از سمت چپ و یا از پشت سر در اختیارم قرار مده، و آن‌را زنجیر بر گردنم مساز، و از پاره‌های آتش به تو پناه می‌آورم.
8. سپس مسح سر بجا آورد و فرمود: «اللَّهمّ غَشِّنی برحْمَتِک و بَرکاتِکَ و عَفوِکَ وَ عافیتِکَ»؛ خدایا! [جامه] رحمتت و برکات و بخشایشت را بر من بپوشان و مرا با آنها فراگیر.
9. پس مسح پا را انجام داد و فرمود: «اللَّهُمّ ثَبِّتْ قَدَمَیّ عَلی الصِّراط یَوم تَزِلُّ فیه الأقدام و اجعَلْ سَعْیی فیما یُرضیک عَنّی»؛ خدایا! قدم‌های مرا بر صراط ثابت و استوار بدار، در آن روز که قدم‌ها می‌لغزد، و کوششم را در آنچه تو را از من خشنود می‌کند قرار ده.
سپس امام علی(ع) سر برداشت و نگاه کرد و به محمّد حنفیه فرمود: «ای محمّد! هر که وضو بسازد مثل وضوی من و بگوید مثل گفته من، خداوند از هر قطره، فرشتهای که تسبیح و تقدیس و تکبیر خدا کنند، میآفریند و ثواب آن را برای او تا روز قیامت مینویسد».[2]
ب. پیامبر اکرم(ص) فرمود: «ای علی! زمانی که وضو می‌گیری بگو: بِسْمِ اللَّهِ اللَّهُمَّ إِنِّی أَسْأَلُکَ تَمَامَ الْوُضُوءِ وَ تَمَامَ الصَّلَاةِ وَ تَمَامَ رِضْوَانِکَ وَ تَمَامَ مَغْفِرَتِکَ »؛[3] به نام خدا؛ خدایا! کمال وضو و کمال نماز و کمال خشنودی‌ات و بهشت را از تو می‌خواهم».
ج. امیر المؤمنین(ع) هنگامی که وضو می‌گرفت، می‌فرمود: «بِسْمِ اللَّهِ وَ بِاللَّهِ وَ خَیْرُ الْأَسْمَاءِ لِلَّهِ وَ أَکْبَرُ الْأَسْمَاءِ لِلَّهِ وَ قَاهِرٌ لِمَنْ فِی السَّمَاءِ وَ قَاهِرٌ لِمَنْ فِی الْأَرْضِ اللَّهُ الْحَمْدُ لِلَّهِ الَّذِی جَعَلَ مِنَ الْمَاءِ کُلَّ شَیْءٍ حَیٍّ وَ أَحْیَا قَلْبِی بِالْإِیمَانِ اللَّهُمَّ تُبْ عَلَیَّ وَ طَهِّرْنِی وَ اقْضِ لِی بِالْحُسْنَی وَ أَرِنِی کُلَّ الَّذِی أُحِبُّ وَ افْتَحْ لِی بِالْخَیْرَاتِ مِنْ عِنْدِکَ یَا سَمِیعَ الدُّعَاء»؛[4] یاری می‌جویم از خداوندی که جمیع کمالات مخصوص اوست و به یاری و یاوری او شروع می‌کنم و نیکوترین نام‌ها از اوست و بزرگترین نام‌ها نام او است، او بر تمام موجودات آسمان‌ها و زمین چیره است. ستایش، مخصوص اوست که هر چیز زنده‌ای را از آب قرار داد، و قلب مرا با ایمان زنده ساخت. خدایا! مرا ببخش و پاک ساز و عاقبتم را به هر چه خوب و نیکوست مقدّر فرما و هر آنچه را که محبوب من است به من بنما (یعنی این حاجاتم را روا گردان) و درِ همه خوبی‌ها را از سوی خود بر من بگشا ای شنوا و پذیرنده دعا.
د. امام باقر(ع) فرمود: «کسی که به دنبال وضوی خود آیة الکرسی بخواند، خداوند به او ثواب چهل سال عبادت خواهد داد و او را چهل درجه بالاتر می‌برد و چهل حوری بهشتی به او می‌دهد».[5]
ه. امام صادق(ع) فرمود: «زمانی که وضو می‌گیری بگو: أَشْهَدُ أَنْ لَا إِلَهَ إِلَّا اللَّهُ اللَّهُمَّ اجْعَلْنِی مِنَ التَّوَّابِینَ وَ اجْعَلْنِی مِنَ الْمُتَطَهِّرِینَ وَ الْحَمْدُ لِلَّهِ رَبِّ الْعَالَمِین».[6] [1] . «أَبِی عَبْدِ اللَّهِ(ع): إِنَّ رَجُلًا تَوَضَّأَ وَ صَلَّی فَقَالَ لَهُ رَسُولُ اللَّهِ- أَعِدْ وُضُوءَکَ وَ صَلَاتَکَ فَفَعَلَ فَتَوَضَّأَ وَ صَلَّی فَقَالَ لَهُ النَّبِیُّ أَعِدْ وُضُوءَکَ وَ صَلَاتَکَ فَفَعَلَ فَتَوَضَّأَ وَ صَلَّی فَقَالَ لَهُ النَّبِیُّ أَعِدْ وُضُوءَکَ وَ صَلَاتَکَ فَأَتَی أَمِیرَ الْمُؤْمِنِینَ فَشَکَا ذَلِکَ إِلَیْهِ فَقَالَ لَهُ هَلْ سَمَّیْتَ حَیْثُ تَوَضَّأْتَ قَالَ لَا قَالَ سَمِّ عَلَی وُضُوئِکَ فَسَمَّی وَ تَوَضَّأَ وَ صَلَّی فَأَتَی النَّبِیَّ فَلَمْ یَأْمُرْهُ أَنْ یُعِیدَ»؛ شیخ طوسی، الإستبصار فیما اختلف من الأخبار، محقق، مصحح، موسوی خرسان، حسن، ج 1، ص 68، تهران، دار الکتب الإسلامیة، چاپ اول، 1390ق. [2] . کلینی، محمد بن یعقوب، الکافی، محقق، مصحح، غفاری، علی اکبر، آخوندی، محمد، ج 3، ص 70، تهران، دار الکتب الإسلامیة، چاپ چهارم، 1407ق؛ برقی، احمد بن محمد بن خالد، المحاسن، محقق، مصحح، محدث، جلال الدین، ج 1، ص 45، قم، دار الکتب الإسلامیة، چاپ دوم، 1371ق. [3] . شعیری، محمد بن محمد، جامع الاخبار، ص 64، نجف، مطبعة حیدریة، چاپ اول، بی تا. [4] . شیخ صدوق، من لا یحضره الفقیه، محقق، مصحح، غفاری، علی اکبر، ج 1، ص 43 – 44، قم، دفتر انتشارات اسلامی، چاپ دوم، 1413ق؛ شیخ طوسی، محمد بن حسن، مصباح المتهجد و سلاح المتعبّد، ج 1، ص 298، بیروت، مؤسسة فقه الشیعة، چاپ اول، 1411ق. [5] . شعیری، محمد بن محمد، جامع الاخبار، ص 45؛ مجلسی، محمد باقر، بحار الانوار، ج 77، ص 317، بیروت، دار إحیاء التراث العربی، چاپ دوم، 1403ق. [6] . شیخ طوسی، تهذیب الأحکام، محقق، مصحح، موسوی خرسان، حسن، ج 1، ص 25، تهران، دار الکتب الإسلامیة، چاپ چهارم، 1407ق؛ مجلسی، محمد باقر، ملاذ الأخیار فی فهم تهذیب الأخبار، محقق، مصحح، رجائی، مهدی، ج 1، ص 122، قم، کتابخانه آیة الله مرعشی نجفی، چاپ اول، 1406ق.
- [سایر] با سلام. آیا امکان دارد اطلاعات کاملی از سوره آل عمران برایم بفرستید؟
- [سایر] با سلام. آیا امکان دارد اطلاعات کاملی از سوره مائده برایم بفرستید؟
- [سایر] آیا امکان دارد متن نامه و سیمای مدیریتی و اداری کارکنان دولت از دیدگاه امام علی (ع) را برایم بفرستید؟
- [سایر] آیاتی پیرامون گناه وگناه نخستین لطفا برایم بفرستید
- [سایر] لطفاً ارکان و اصول دین را صحیح و کامل برایم بفرستید.
- [سایر] روایاتی از ائمه علیهم السلام در رابطه با بهار و طبیعت برایم بفرستید.
- [سایر] لطفا متن و ترجمه زیارت نامه حضرت صدیقه کبرا فاطمه زهرا(سلام الله علیها) را برایم بفرستید ؟
- [سایر] من یک زرتشتی هستم و می خواهم به دین اسلام روی آورم از شما می خواهم مواردی را که باید مطالعه کنم برایم بفرستید.
- [سایر] اگر ممکن است لطف کنید و آن آیه ای که در قرآن پنج ویژگی امام را ذکر کرده است را برایم بفرستید؟
- [سایر] لطف کنید تفسیر آیات دربارۀ سامری در قرآن را از تفاسیر معتبر شیعه برایم بفرستید. آیا خاک قدم مرکب جبرئیل تأثیر خاصی داشت یا خیر؟
- [آیت الله مظاهری] مستحاضه قلیله بعد از وضو و مستحاضه کثیره و متوسّطه بعد از غسل و وضو باید فوراً مشغول نماز شود، ولی گفتن اذان و اقامه و خواندن دعاهای قبل از نماز اشکال ندارد، و در نماز هم می‌تواند کارهای مستحب مثل قنوت و غیر آن را به جا آورد. و همچنین انجام تعقیبات متعارفه برای نمازهای بعد اشکال ندارد.
- [آیت الله سبحانی] مستحاضه قلیله بعد از وضو، و مستحاضه کثیره و متوسطه بعد از غسل و وضو، باید فوراً مشغول نماز شود ولی گفتن اذان و اقامه و خواندن دعاهای قبل از نماز اشکال ندارد، و در نماز هم می تواند کارهای مستحب مثل قنوت و غیر آن را بجا آورد.
- [آیت الله صافی گلپایگانی] . مستحاضه قلیله بعد از وضو و مستحاضه کثیره و متوسطه بعد از غسل و وضو، باید فوراً مشغول نماز شود ولی گفتن اذان و اقامه و خواندن دعاهای قبل از نماز اشکال ندارد و در نماز هم می تواند کارهای مستحب مثل قنوت و غیر آن را به جا آورد.
- [آیت الله فاضل لنکرانی] مستحاضه قلیله بعد از وضو، و مستحاضه کثیره و متوسطه بعد از غسل و وضو، باید فوراً مشغول نماز شود، ولی گفتن اذان و اقامه و خواندن دعاهای قبل از نماز اشکال ندارد و در نماز هم می تواند کارهای مستحب مثل قنوت، و غیر آن را بجا آورد.
- [امام خمینی] مستحاضه قلیله بعداز وضو، و مستحاضه کثیره و متوسطه بعد از غسل و وضو باید فورا مشغول نماز شود، ولی گفتن اذان و اقامه و خواندن دعاهای قبل از نماز اشکال ندارد. و در نماز هم می تواند کارهای مستحب مثل قنوت و غیر آن را بجاآورد.
- [آیت الله اردبیلی] مستحاضه قلیله بعد از وضو و مستحاضه متوسطه بعد از غسل و وضو و مستحاضه کثیره بعد از غسل، باید فورا مشغول نماز شوند، ولی گفتن اذان و اقامه و خواندن دعاهای قبل از نماز اشکال ندارد و در نماز نیز میتوانند اعمال مستحب مثل قنوت و غیر آن را بجا آورند.
- [آیت الله شبیری زنجانی] کسی که نماز میت را به جماعت میخواند، باید تکبیرها و دعاهای آن را هم بخواند.
- [امام خمینی] کسی که نماز میت را به جماعت میخواند باید تکبیرها و دعاهای آن را هم بخواند.
- [آیت الله اردبیلی] کسی که نماز میّت را به جماعت میخواند نیز باید تکبیرها و دعاهای آن را بخواند.
- [آیت الله بهجت] کسی که نماز میّت را به جماعت میخواند باید تکبیرها و دعاهای آن را هم بخواند.