با توجه به عرف موجود، تصرفاتی مانند عبور و مرور از مشاعات، نیازمند به اجازه نیست. ولی اگر قصد نوعی از تصرف را داشته باشند که عرفاً با رضایت همه مالکان صورت می‌گیرد، چنین تصرفی را تنها با اجازه مجتهد جامع الشرایط می‌توان انجام داد. ضمائم: پاسخ مراجع عظام تقلید نسبت به این سؤال، چنین است:[1] حضرت آیت الله العظمی خامنه‌ای (مد ظله العالی): تصرفات متعارف اشکال ندارد. حضرت آیت الله العظمی سیستانی (مد ظله العالی): مجاز هستند. حضرت آیت الله العظمی صافی گلپایگانی (مد ظله العالی): تصرف در مال یتیم، گرچه مشاع باشد جایز نیست، مگر در مواردی که همه شرکا از ابتدا حق تصرف دارند، مثل رفت آمد و استفاده از بالابر و امثال آن. حضرت آیت الله العظمی مکارم شیرازی (مد ظله العالی): استفاده از مشاعات مانعی ندارد. حضرت آیت الله العظمی نوری همدانی(مد ظله العالی): تا قبل از تعیین قیم و اذن وی تصرفات جائز نیست. حضرت آیت الله هادوی تهرانی (دامت برکاته): تصرفاتی مانند عبور و مرور از مشاعات با توجه به عرف موجود نیازمند به اجازه نیست. ولی اگر قصد تصرف معتنا‌بهی باشد که معمولاً با رضایت همه مالکین صورت می‌گیرد، چنین تصرفی را تنها با اذن مجتهد جامع الشرایط می‌توان انجام داد. لینک به سایت استفتائات [1] . استفتا از دفاتر آیات عظام: خامنه‌ای، سیستانی، مکارم شیرازی، صافی گلپایگانی، نوری همدانی (مد ظلهم العالی) توسط سایت اسلام کوئست.
اگر مالک یکی از واحدهای آپارتمانی بمیرد و ورثه صغیر داشته باشد و هنوز قیّم تعیین نشده باشد، آیا جایز است مالکین دیگر در مشاعات تصرف نمایند؟ ( خصوصاً بعضی مشاعات که مسیر رفت و آمد آنها باشد).
با توجه به عرف موجود، تصرفاتی مانند عبور و مرور از مشاعات، نیازمند به اجازه نیست.
ولی اگر قصد نوعی از تصرف را داشته باشند که عرفاً با رضایت همه مالکان صورت میگیرد، چنین تصرفی را تنها با اجازه مجتهد جامع الشرایط میتوان انجام داد.
ضمائم:
پاسخ مراجع عظام تقلید نسبت به این سؤال، چنین است:[1]
حضرت آیت الله العظمی خامنهای (مد ظله العالی):
تصرفات متعارف اشکال ندارد.
حضرت آیت الله العظمی سیستانی (مد ظله العالی):
مجاز هستند.
حضرت آیت الله العظمی صافی گلپایگانی (مد ظله العالی):
تصرف در مال یتیم، گرچه مشاع باشد جایز نیست، مگر در مواردی که همه شرکا از ابتدا حق تصرف دارند، مثل رفت آمد و استفاده از بالابر و امثال آن.
حضرت آیت الله العظمی مکارم شیرازی (مد ظله العالی):
استفاده از مشاعات مانعی ندارد.
حضرت آیت الله العظمی نوری همدانی(مد ظله العالی):
تا قبل از تعیین قیم و اذن وی تصرفات جائز نیست.
حضرت آیت الله هادوی تهرانی (دامت برکاته):
تصرفاتی مانند عبور و مرور از مشاعات با توجه به عرف موجود نیازمند به اجازه نیست. ولی اگر قصد تصرف معتنابهی باشد که معمولاً با رضایت همه مالکین صورت میگیرد، چنین تصرفی را تنها با اذن مجتهد جامع الشرایط میتوان انجام داد. لینک به سایت استفتائات [1] . استفتا از دفاتر آیات عظام: خامنهای، سیستانی، مکارم شیرازی، صافی گلپایگانی، نوری همدانی (مد ظلهم العالی) توسط سایت اسلام کوئست.
- [سایر] با توجه به اینکه در ساختمانهای آپارتمانی قسمتهایی به صورت مشاع، ملک کل مالکین است (مانند راه پله، آسانسور و حیاط) و قسمتهایی به صورت اختصاصی، ملک هر مالک است (مثل هر یک از واحدهای آپارتمانی و انبار)، آیا در هنگام فروش یک واحد آپارتمانی توسط یکی از مالکین، حق شفعه برای مالکین دیگر وجود دارد؟
- [سایر] چند سؤال درباره قسمت پارکینگ آپارتمانها دارم: الف. اگر سازنده، بخشی از مشاعات را برای پارکینگ تعیین کند و آن بخش را برای واحدهای آپارتمانی تقسیم کند ولی عرصهای بر آن بنا نکند و فقط صرف خط کشی باشد. در این صورت آیا هر یک از خریداران، مالک آن قسمت خواهند شد یا فقط حق انتفاع دارند؟ ب. در فرض فوق، در صورت اثبات حق انتفاع، آیا جایز است یکی از مالکین بدون اذن دیگران بنایی (همچون انباری) بر آن قسمت بسازد؟ ج. آیا جایز است یکی از مالکین حق خود را در قالب بیع یا اجاره به دیگری واگذار نماید. (حتی به افراد خارج از آن آپارتمان).
- [سایر] اگر اکثر مالکین ساختمان آپارتمانی جهت ایجاد امکانات جدید، راضی به تصرف در مشترکات باشند، آیا این تصرف بدون اذن سایرین، جایز است؟
- [آیت الله مکارم شیرازی] برخی از اولیای میّت صغیر و برخی کبیرند. ورثه کبیر خواهان قصاص قاتل هستند، که در این صورت باید سهم صغار را از دیه بپردازند. آیا ورثه کبیر می توانند نوع دیه را از نظر جنس و قیمت تعیین نمایند؟ یا برای رعایت غبطه صغار، قیّم آنها، یا دادگاه، باید سهم الدیّه صغار را از جنس گرانتر (مانند گاو و گوسفند) تعیین کند؟
- [سایر] اگر اکثر مالکین ساختمان آپارتمانی برای رفع نواقص ساختمان، برای تصرف در مشترکات اذن دهند، آیا این تصرف بدون اذن دیگران، جایز است؟ (در صورتی که در قرارداد خرید واحدها در این زمینه چیزی شرط نشده باشد).
- [آیت الله خامنه ای] آیا جایز است بعضی از ورثه یا وکیل آنان بدون موافقت ورثه دیگر تصرّف خارجی یا معاملی در ملک مشاع نمایند؟
- [آیت الله سبحانی] شهرداری در مورد عملیات شهرسازی در برخی از مواقع، طرحی را ارائه می نماید که مالکین باید چند متر از ملک خود را جهت احداث کوچه رها نمایند و از قسمتی دیگر از کوچه عمومی تصرف نمایند آیا این تصرف جایز است؟
- [آیت الله خامنه ای] شوهرم در یک حادثه رانندگی که یکی از دوستانش راننده ماشین بود کشته شد و من قیّم شرعی و قانونی فرزندان صغیرم شدم.اولاً: آیا من باید از راننده، مطالبه دیه و یا پیگیری مسأله دریافت حق بیمه را بکنم؟ ثانیاً: آیا جایز است در مال مخصوص فرزندان برای برگزاری مراسم عزاداری پدرشان تصرّف کنم؟ ثالثاً: آیا برای من جایز است از حق کودکان صغیر نسبت به دیه کوتاه بیایم؟ رابعاً: اگر از حق آنان کوتاه بیایم و آنان بعد از بلوغ به آن راضی نشوند، آیا من ضامن دیه هستم؟
- [آیت الله خامنه ای] بر اساس قانون زمین شهری: 1 زمین های بایر جزء انفال محسوب و تحت تصرّف حکومت اسلامی است. 2 زمین های بایر و غیر آن در شهرها اگر مالک خصوصی داشته باشد، در صورت نیاز دولت و شهرداری ها به آن می توانند آن را به قیمت متعارف در آن منطقه از مالکین استملاک نمایند. سؤال این است: 1 اگر شخصی زمین بایری را که سند آن به نام او بوده، ولی بر اثر قانون زمین شهری از اعتبار ساقط شده است به عنوان سهم امام(علیه السلام) و سهم سادات بدهد، چه حکمی دارد؟ 2 اگر شخصی زمینی اعم از بایر یا دایر داشته باشد و از طرف دولت یا شهرداری بر اساس قانون مجبور به فروش آن شود، ولی او آن را به عنوان سهم امام و سادات بدهد، چه حکمی دارد؟
- [آیت الله صافی گلپایگانی] . اگر کسی بمیرد، ورثه بالغ او می توانند از سهم خودشان خرج عزاداری میت نمایند، ولی از سهم صغیر نمی شود چیزی برداشت.
- [آیت الله میرزا جواد تبریزی] اگر کسی بمیرد؛ ورثه بالغ او می توانند از سهم خودشان خرج عزاداری میت نمایند؛ ولی از سهم صغیر نمی شود چیزی برداشت.
- [آیت الله شبیری زنجانی] کسی که نشانههای مرگ را در خود میبیند، اگر مالی پیش کسی دارد یا در جایی پنهان کرده است که ورثه نمیدانند، چنانچه به واسطه ندانستن، حقّشان از بین برود، باید به آنان اطّلاع دهد و لازم نیست برای بچههای صغیر خود قیّم و سرپرست معیّن کند، ولی در صورتی که بدون تعیین قیّم مالشان از بین میرود یا خودشان ضایع میشوند، باید برای آنان قیّم امینی معیّن نماید.
- [آیت الله فاضل لنکرانی] اگر میّت قرض نداشته باشد ولی بعضی از ورثه او صغیر یا دیوانه یا غائب باشند، فقط به مقدار مصارف متعارف (کفن و دفن) که اگر انجام نشود جنازه روی زمین می ماند می توان در اموال او تصرف کرد. ولی سایر تصرفات در آن اموال حرام و نماز خواندن در خانه او باطل است مگر بعد از تعیین قیم و عمل بر طبق صلاحدید وی.
- [آیت الله سیستانی] وضو گرفتن از نهرهایی که بنای عقلاء بر جواز تصرف در آنهاست بدون اجازه مالک چه بزرگ باشد چه کوچک اگر چه انسان نداند که صاحب آنها راضی است ، اشکال ندارد . بلکه اگر صاحب آنها از وضو گرفتن نهی کند ، یا اینکه انسان بداند که مالک راضی نیست ، یا اینکه مالک صغیر یا مجنون باشد ، باز هم تصرف جایز است .
- [آیت الله سیستانی] اگر بعضی از ورثه میّت صغیر یا دیوانه یا غائب باشند ، تصرّف در ملک او بدون اجازه ولیّ آنها حرام است و نماز در آن جایز نیست ، ولی تصرفات معمولی که مقدمه تجهیز میت است اشکال ندارد .
- [آیت الله فاضل لنکرانی] تصرّف در زمین غصبی که فعلاً مالک مشخّصی ندارد جایز نیست و نماز خواندن در آن باطل است و برای تعیین تکلیف آن باید به مجتهد جامع الشّرائط رجوع شود. همچنین تصرف در ساختمانی که با مصالحی ساخته شده که مالک آن معلوم نیست حکم تصرف در مال غصبی را دارد و جایز نیست اما نماز در این ساختمان اگر نماز بر روی زمین مباح باشد که با مصالح مذکور فرش نشده باشد باطل نیست.
- [آیت الله سیستانی] نماز خواندن در زمینهای بسیار وسیع جایز است هر چند که مالک آنها صغیر و یا مجنون باشد و یا آنکه راضی به نماز خواندن در آنها باشد ، و همچنین در باغها و زمینهایی که در و دیوار ندارند بی اجازه مالک میشود نماز خواند ولی در این صورت اگر بداند مالک راضی نیست نباید تصرف کند . و اگر مالک صغیر و یا مجنون باشد و یا آنکه گمان به راضی نبودن او داشته باشند ، احتیاط لازم آن است که در آنها تصرف نکنند و نماز خوانده نشود .
- [آیت الله نوری همدانی] تصرف در ملک میتی که خمس یا زکات بدهکار است ، حرام و نماز در آن باطل است ، ولی اگر بدهی او را بدهند یا ضامن شوند که ادا نمایند به نحوی که از عهدة میت ساقط شود جائز است و اگر عین مالی که خمس یا زکوت به آن تعلق گرفته معلوم باشد ، فقط تصرف و نماز در آن عین قبل از اداء جائز نیست ولی تصرف و نماز در غیر آن با رضایت ورثه یا ولی آنها در صورتی که صغیر باشند ، اشکال ندارد .
- [آیت الله میرزا جواد تبریزی] وضو گرفتن در نهرهای بزرگ اگرچه انسان نداند که صاحب آنها راضی است؛ اشکال ندارد و بعید نیست اگر صاحب آنها از وضو گرفتن نهی کند یا اینکه انسان بداند که مالک راضی نیست یا اینکه مالک؛ صغیر یا مجنون باشد یا اینکه آن نهرها در تصرف غاصب باشند؛ در تمام این چند صورت وضو گرفتن با آب آنها باز جایز باشد.