پاسخ به این سؤال در نکات زیر بیان می‌شود: 1. برخی از عالمان بزرگ شیعه در کتاب‌های خود، نمازی را با عنوان نماز امام زمان(عج) نقل کرده‌اند که در این‌جا تعدادی از آنها اشاره می‌شود: الف. قطب الدین راوندی(متوفای 573ق‏) می‌گوید: نماز امام زمان(عج)؛ دو رکعت است. در هر رکعت، سوره حمد یک‌بار خوانده می‌شود، نمازگزار وقتی به آیه «إِیَّاکَ‏ نَعْبُدُ وَ إِیَّاکَ‏ نَسْتَعِینُ‏» رسید، آن‌را صد بار تکرار می‌کند. بعد از نماز صد مرتبه صلوات بفرستد و سپس حاجت خود را بخواهد.[1] ب. سید ابن طاووس(متوفای 664ق‏): نماز امام زمان؛ دو رکعت است که در هر رکعت یک‌بار سوره حمد - البته آیه «إِیَّاکَ‏ نَعْبُدُ وَ إِیَّاکَ‏ نَسْتَعِینُ‏»، صد مرتبه ‌خوانده می‌شود- و سپس بعد از آن سوره اخلاص(قل هو الله احد...) را می‌خوانند و پس از نماز این دعا را ‌خوانده می‌شود: «اللَّهُمَّ عَظُمَ الْبَلَاءُ وَ بَرِحَ الْخَفَاءُ وَ انْکَشَفَ الْغِطَاءُ وَ ضَاقَتِ الْأَرْضُ بِمَا وَسِعَتِ السَّمَاءُ وَ إِلَیْکَ یَا رَبِّ الْمُشْتَکَی وَ عَلَیْکَ الْمُعَوَّلُ فِی الشِّدَّةِ وَ الرَّخَاءِ اللَّهُمَّ صَلِّ عَلَی مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ الَّذِینَ أَمَرْتَنَا بِطَاعَتِهِمْ وَ عَجِّلِ اللَّهُمَّ فَرَجَهُمْ بِقَائِمِهِمْ وَ أَظْهِرْ إِعْزَازَهُ یَا مُحَمَّدُ یَا عَلِیُّ یَا عَلِیُّ یَا مُحَمَّدُ اکْفِیَانِی فَإِنَّکُمَا کَافِیَایَ یَا مُحَمَّدُ یَا عَلِیُّ یَا عَلِیُّ یَا مُحَمَّدُ انْصُرَانِی فَإِنَّکُمَا نَاصِرَایَ یَا مُحَمَّدُ یَا عَلِیُّ یَا عَلِیُّ یَا مُحَمَّدُ احْفَظَانِی فَإِنَّکُمَا حَافِظَایَ یَا مَوْلَایَ یَا صَاحِبَ الزَّمَانِ ثَلَاثَ مَرَّاتٍ الْغَوْثَ الْغَوْثَ الْغَوْثَ أَدْرِکْنِی أَدْرِکْنِی أَدْرِکْنِی الْأَمَانَ الْأَمَانَ الْأَمَان».‏[2] ج. عاملی کفعمی(متوفای 905ق‏): نماز امام زمان؛ دو رکعت است، دارای یک حمد که آیه «إِیَّاکَ‏ نَعْبُدُ وَ إِیَّاکَ‏ نَسْتَعِینُ» را صد مرتبه می‌خوانند، سپس سلام داده و صد مرتبه بر پیامبر صلوات می‌فرستند.[3] د. شیخ حُرّ عاملی(متوفای 1104ق):‏ نماز مهدی(عج): دو رکعت است؛ نمازگزار در هر رکعت سوره حمد تا آیه «إِیَّاکَ‏ نَعْبُدُ وَ إِیَّاکَ‏ نَسْتَعِینُ‏» را می‌خواند، پس از آن این آیه را صد مرتبه خوانده، سپس سوره حمد را تمام می‌کند و بعد از آن سوره اخلاص را یک‌بار می‌خواند.[4] 2. هیچ‌یک از منابع کهن در دست‌رس، این نماز را به عنوان روایت نقل نکرده‌اند؛ یعنی در این کتاب‌ها نماز امام زمان(عج) از هیچ امامی نه به صورت مسند و نه به صورت مرسل نقل نشده است. البته، در کتاب‌های متأخر -به نقل از برخی منابع کهنی که اصل آن در دست‌رس ما نیست- به بنای مسجد جمکران به توصیه امام زمان(عج) به طور مفصل پرداخته شده و در ضمن آن، بدین نماز اشاره شده است. به هر حال، با توجه به این‌که تکرار یک آیه در نوافل به صحت آن اشکالی وارد نمی‌کند، می‌توان نماز با این کیفیت ویژه را به قصد رجاء(به امید رسیدن به ثواب) خواند. و تکرار «ایاک نعبد و ایاک نستعین» هم شاید به همان دلیلی باشد که برای تکرار صد تکبیر در ابتدای زیارت جامعه بیان شده است، و آن این‌که تکرار چنین کلماتی که پرستش را تنها ویژه پروردگار می‌داند، از ایجاد توهمات شرک‌آمیز نسبت به پیشوایان دینی جلوگیری خواهد کرد. [1] . قطب الدین راوندی، سعید بن هبة الله، الدعوات(سلوة الحزین)، ص 89، قم، انتشارات مدرسه امام مهدی(عج)، چاپ اول، 1407ق. [2] . سید ابن طاووس، رضی الدین علی، جمال الأسبوع بکمال العمل المشروع، ص 280، قم، دار الرضی، چاپ اول، بی‌تا. [3] . کفعمی، ابراهیم بن علی، البلد الأمین و الدرع الحصین، ص 164، بیروت، مؤسسة الأعلمی للمطبوعات، چاپ اول، 1418ق. [4] . شیخ حرّ عاملی، هدایة الامة إلی أحکام الأئمة، ج 3، ص 319، مشهد، مجمع البحوث الإسلامیة، چاپ اول، 1412ق.
آیا نماز امام زمان(عج) سند دارد؟ چگونه خوانده میشود؟ چرا در این نماز، صد بار (ایاک نعبد و ایاک نستعین) میگوییم؟
پاسخ به این سؤال در نکات زیر بیان میشود:
1. برخی از عالمان بزرگ شیعه در کتابهای خود، نمازی را با عنوان نماز امام زمان(عج) نقل کردهاند که در اینجا تعدادی از آنها اشاره میشود:
الف. قطب الدین راوندی(متوفای 573ق) میگوید: نماز امام زمان(عج)؛ دو رکعت است. در هر رکعت، سوره حمد یکبار خوانده میشود، نمازگزار وقتی به آیه «إِیَّاکَ نَعْبُدُ وَ إِیَّاکَ نَسْتَعِینُ» رسید، آنرا صد بار تکرار میکند. بعد از نماز صد مرتبه صلوات بفرستد و سپس حاجت خود را بخواهد.[1]
ب. سید ابن طاووس(متوفای 664ق): نماز امام زمان؛ دو رکعت است که در هر رکعت یکبار سوره حمد - البته آیه «إِیَّاکَ نَعْبُدُ وَ إِیَّاکَ نَسْتَعِینُ»، صد مرتبه خوانده میشود- و سپس بعد از آن سوره اخلاص(قل هو الله احد...) را میخوانند و پس از نماز این دعا را خوانده میشود: «اللَّهُمَّ عَظُمَ الْبَلَاءُ وَ بَرِحَ الْخَفَاءُ وَ انْکَشَفَ الْغِطَاءُ وَ ضَاقَتِ الْأَرْضُ بِمَا وَسِعَتِ السَّمَاءُ وَ إِلَیْکَ یَا رَبِّ الْمُشْتَکَی وَ عَلَیْکَ الْمُعَوَّلُ فِی الشِّدَّةِ وَ الرَّخَاءِ اللَّهُمَّ صَلِّ عَلَی مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ الَّذِینَ أَمَرْتَنَا بِطَاعَتِهِمْ وَ عَجِّلِ اللَّهُمَّ فَرَجَهُمْ بِقَائِمِهِمْ وَ أَظْهِرْ إِعْزَازَهُ یَا مُحَمَّدُ یَا عَلِیُّ یَا عَلِیُّ یَا مُحَمَّدُ اکْفِیَانِی فَإِنَّکُمَا کَافِیَایَ یَا مُحَمَّدُ یَا عَلِیُّ یَا عَلِیُّ یَا مُحَمَّدُ انْصُرَانِی فَإِنَّکُمَا نَاصِرَایَ یَا مُحَمَّدُ یَا عَلِیُّ یَا عَلِیُّ یَا مُحَمَّدُ احْفَظَانِی فَإِنَّکُمَا حَافِظَایَ یَا مَوْلَایَ یَا صَاحِبَ الزَّمَانِ ثَلَاثَ مَرَّاتٍ الْغَوْثَ الْغَوْثَ الْغَوْثَ أَدْرِکْنِی أَدْرِکْنِی أَدْرِکْنِی الْأَمَانَ الْأَمَانَ الْأَمَان».[2]
ج. عاملی کفعمی(متوفای 905ق): نماز امام زمان؛ دو رکعت است، دارای یک حمد که آیه «إِیَّاکَ نَعْبُدُ وَ إِیَّاکَ نَسْتَعِینُ» را صد مرتبه میخوانند، سپس سلام داده و صد مرتبه بر پیامبر صلوات میفرستند.[3]
د. شیخ حُرّ عاملی(متوفای 1104ق): نماز مهدی(عج): دو رکعت است؛ نمازگزار در هر رکعت سوره حمد تا آیه «إِیَّاکَ نَعْبُدُ وَ إِیَّاکَ نَسْتَعِینُ» را میخواند، پس از آن این آیه را صد مرتبه خوانده، سپس سوره حمد را تمام میکند و بعد از آن سوره اخلاص را یکبار میخواند.[4]
2. هیچیک از منابع کهن در دسترس، این نماز را به عنوان روایت نقل نکردهاند؛ یعنی در این کتابها نماز امام زمان(عج) از هیچ امامی نه به صورت مسند و نه به صورت مرسل نقل نشده است.
البته، در کتابهای متأخر -به نقل از برخی منابع کهنی که اصل آن در دسترس ما نیست- به بنای مسجد جمکران به توصیه امام زمان(عج) به طور مفصل پرداخته شده و در ضمن آن، بدین نماز اشاره شده است.
به هر حال، با توجه به اینکه تکرار یک آیه در نوافل به صحت آن اشکالی وارد نمیکند، میتوان نماز با این کیفیت ویژه را به قصد رجاء(به امید رسیدن به ثواب) خواند. و تکرار «ایاک نعبد و ایاک نستعین» هم شاید به همان دلیلی باشد که برای تکرار صد تکبیر در ابتدای زیارت جامعه بیان شده است، و آن اینکه تکرار چنین کلماتی که پرستش را تنها ویژه پروردگار میداند، از ایجاد توهمات شرکآمیز نسبت به پیشوایان دینی جلوگیری خواهد کرد. [1] . قطب الدین راوندی، سعید بن هبة الله، الدعوات(سلوة الحزین)، ص 89، قم، انتشارات مدرسه امام مهدی(عج)، چاپ اول، 1407ق. [2] . سید ابن طاووس، رضی الدین علی، جمال الأسبوع بکمال العمل المشروع، ص 280، قم، دار الرضی، چاپ اول، بیتا. [3] . کفعمی، ابراهیم بن علی، البلد الأمین و الدرع الحصین، ص 164، بیروت، مؤسسة الأعلمی للمطبوعات، چاپ اول، 1418ق. [4] . شیخ حرّ عاملی، هدایة الامة إلی أحکام الأئمة، ج 3، ص 319، مشهد، مجمع البحوث الإسلامیة، چاپ اول، 1412ق.
- [سایر] چرا در نماز امام زمان (عج)، آیه ایاک نعبد و ایاک نستعین در هر رکعت صدبار خوانده میشود؟
- [سایر] چرا به امام زمان (عج) شریک القرآن میگوییم؟
- [آیت الله بهجت] شکّ در عدد "ایّاک نعبد و ایّاک نستعین" در نماز حضرت بقیّة اللّه عجّل اللّه تعالی فرجه الشّریف و یا شکّ در تسبیحات نماز حضرت جعفر و امثال آن، چه حکمی دارد؟ خصوصا در صورت نذر و اجاره؟
- [سایر] آیا مقام امام زمان(عج) در شهر (نعمانیه) دارای سند است؟
- [سایر] دیدگاه اهل سنّت در مورد امام مهدی(عج) چیست؟ آیا ظهور مهدی موعود، از مسائل اتفاقی بین مسلمین است؟
- [سایر] دیدگاه اهل سنّت در مورد امام مهدی(عج) چیست؟ آیا ظهور مهدی موعود، از مسائل اتفاقی بین مسلمین است؟
- [سایر] حضرت مهدی (عج) دارای چه خوصیاتی است؟
- [سایر] نقش امام زمان(عج) در هستی چیست؟
- [سایر] پرسش: امام زمان (عج) چند سال دارد ؟
- [سایر] آیا امام زمان(عج) آیین جدیدی میآورد؟
- [آیت الله نوری همدانی] در زمان غیبت ولّی عَصْر ( عج ) که نماز جمعه واجب تَعْیینی نیست ، خرید و فروش و سایر معاملات ، پس از اذان جمعه حرام نیست .
- [آیت الله نوری همدانی] در زمان غیبت ولیّ عصر (عج ) نماز جمعه واجب تَخییری است ( یعنی مُکَلَّفْ می تواند روز جمعه بجای نماز ظهر نماز جمعه بخواند ) ولی جمعه اَفْضَلْ است وظهر اَحْوَط واحتیاط بیشتر در آن است که هر دو را بجا آورند .
- [آیت الله فاضل لنکرانی] در زمان غیبت ولی عصر (عج) نماز جمعه واجب تخییری است (یعنی مکلّف می تواند روز جمعه به جای نماز ظهر نماز جمعه بخواند) ولی جمعه افضل است و ظهر احوط و احتیاط بیشتر در آن است که هردو را بجا آورد.
- [آیت الله صافی گلپایگانی] . مسلمانان باید در مورد اشخاص مجهول که ملبس به لباس علما و طلاب هستند تحقیق نمایند اگر به مقامی دیگر غیر از مقام علما و مجتهدین که نواب حضرت ولی عصر عجل الله تعالی فرجه می باشند ارتباط داشته باشند از آنها کناره گرفته و از ضلالت و اضلال آن ها بپرهیزند.
- [آیت الله مکارم شیرازی] بسْم الله الرحْمن الرحیم: به نام خداوند بخشنده بخشایشگر الْحمْد لله رب الْعالمین: ستایش مخصوص خداوندی است که پروردگار جهانیان است. الرحْمن الرحیم: بخشنده و بخشایشگر است. مالک یوْم الدین: (خداوندی که) صاحب روز جزا است. ایاک نعْبد و ایاک نسْتعین: (پروردگارا) تنها تو را می پرستیم و تنها از تو یاری می جوییم. اهْدنا الصراط الْمسْتقیم: ما را به راه راست هدایت فرما! صراط الذین انْعمْت علیْهمْ: راه کسانی که آنان را مشمول نعمت خود ساختی، غیْر الْمغْضوب علیْهمْ و لا الضآلین: نه راه کسانی که بر آنان غضب کردی و نه گمراهان!
- [آیت الله جوادی آملی] .دریافت کننده خمس، امام ( ع)و در غیبت آن , فقیه جامع الشرایط و حاکم شرع است و مکلف , بدون اجازه از آنان نمی تواند آن را به موارد مصرف برساند . به تعبیر دیگر , همه خمس , اعم از سهم امام ( ع) و سهم سادات, در اختیار منصب امامت (شخصیت حقوقی) است. در زمان غیبت حضرت ولیّ عصر (عج) ،فقیه جامع الشرایط, جانشین شخصیت حقوقیِ امامت است، بنابراین در زمان غیبت باید تمام خمس را به فقیه جامع الشرای ط تحویل داد و هرگونه دخل و ت صرف در خمس (سهم امام( ع) و سهم سادات) باید با اجازه او باشد.
- [امام خمینی] - ترجمه سوره حمد (بسم الله الرحمن الرحیم ) یعنی ابتدا می کنم بنام خداوندی که در دنیا بر مؤمن و کافر رحم می کند و در آخرت بر مؤمن رحم می نماید. (الحمد لله رب العالمین ) یعنی ثنا مخصوص خداوندی است که پرورش دهنده همه موجودات است.(الرحمن الرحیم ) یعنی در دنیا بر مؤمن و کافر و در آخرت بر مؤمن رحم می کند.(مالک یوم الدین ) یعنی پادشاه و صاحب اختیار روز قیامت است. (ایاک نعبد و ایاک نستعین ) یعنی فقط تو را عبادت می کنیم و فقط از تو کمک می خواهیم. (اهدنا الصراط المستقیم ) یعنی هدایت کن ما را به راه راست که آن دین اسلام است. (صراط الذین انعمت علیهم ) یعنی به راه کسانی که به آنان نعمت دادی که آنان پیغمبران و جانشینان پیغمبران هستند. (غیر المغضوب علیهم و لا الضالین ) یعنی نه به راه کسانی که غضب کرده ای بر ایشان و نه آن کسانی که گمراهند.
- [آیت الله صافی گلپایگانی] . "أَشْهَدُ أَنَّ عَلِیّاً وَلِیُّ الله"جزو اذان و اقامه نیست، ولی خوب است بعد از "أَشْهَدُ أَنَّ مُحَمَّداً رَسوُلُ الله"، به قصد قربت گفته شود. اللهُ أکْبَرُ خدای تعالی بزرگتر از آن است که او را وصف کنند. أَشْهَدُ أَنْ لا إِلَهَ إِلاَّ الله شهادت می دهم که نیست خدایی جز خدای یکتا و بی همتا. أَشْهَدُ أَنَّ مُحَمَّداً رَسوُلُ الله شهادت می دهم که حضرت محمد بن عبدالله صلی الله علیه و آله پیغمبر و فرستاده خداست. أَشْهَدُ أَنَّ عَلِیّاً أمِیرَ المُؤمِنینَ وَلِیُّ الله شهادت می دهم که حضرت علی علیه السلام أمیرالمؤمنین و ولی خدا بر همه خلق است. حَیَّ عَلَی الصَّلاَة بشتاب برای نماز. حَیَّ عَلَی الْفَلاَح بشتاب برای رستگاری. حَیَّ عَلی خَیْرِ الْعَمَل بشتاب برای بهترین کارها که نماز است. قَد قامَتِ الصَّلاَة به تحقیق نماز برپا شد. لا إلَهَ إِلاَّ الله نیست خدایی مگر خدای یکتا و بی همتا.
- [آیت الله بروجردی] (اَشْهَدُ اَنَّ عَلِیاً وَلِی اللهِ) جزء اذان و اقامه نیست، ولی خوب است بعد از (اَشْهَدُ اَنَّ مُحَمَّداً رسُولُ اللهِ) به قصد قربت گفته شود.ترجمهی اذان و اقامه(اللهُ اکبر): یعنی خدای تعالی بزرگتر از آن است که او را وصف کنند.(اَشْهَدُ اَنْ لا اِلهَ الا اللهُ): یعنی شهادت میدهم که غیر خدایی که یکتا و بیهمتاست خدای دیگری سزاوار پرستش نیست.(اَشْهَدُ اَنَّ مُحَمَّداً رسُولُ اللهِ): یعنی شهادت میدهم که حضرت محمّد بن عبدالله) ص) پیغمبر و فرستادة خدا است.(اَشْهَدُ اَنَّ عَلیا اَمیرَالمؤمنینَ وَلِی اللهِ): یعنی شهادت میدهم که حضرت علی (علیه الصلوة و السلام)، امیرالمؤمنین و ولی خدا بر همهی خلق است.(حَی عَلَی الصَّلوة): یعنی بشتاب برای نماز.(حَی عَلَی الفَلاحِ): یعنی بشتاب برای رستگاری.(حَی عَلَی خَیرِ العَمَلِ): یعنی بشتاب برای بهترین کارها که نماز است.(قَد قامَتِ الصَّلوة): یعنی به تحقیق نماز بر پا شد.(لا اِلهَ اِلاَّ الله): یعنی خدایی سزاوار پرستش نیست مگر خدایی که یکتا و بیهمتا است.
- [آیت الله شبیری زنجانی] هر گاه شک کند که آیه یا کلمهای را درست گفته یا نه، اگر به چیزی که بعد از آن است مشغول نشده، باید آن آیه یا کلمه را به طور صحیح بگوید و اگر در رکوع یا بعد از آن شک کند که فلان کلمه از حمد را درست گفته یا نه، باید به شک خود اعتنا نکند؛ و اگر پیش از رکوع باشد ولی به چیزی که بعد از آن است مشغول شده؛ مثلاً موقع خواندن سوره شک کند که حمد را صحیح خوانده یا نه، یا موقع خواندن (اهْدنا الصِّراطَ المُسْتَقیم) شک کند که (إیّاک نَعْبُدُ وإیاک نَسْتَعین) را صحیح خوانده، بنا بر احتیاط واجب باید قسمت خوانده شده را به طور صحیح به قصد قربت مطلقه تکرار کند و اگر چند مرتبه هم شک کند، وظیفهاش همین است؛ اما اگر به حد وسواس برسد نباید به شک خود اعتنا کند و چنانچه بتواند به وسواس خود عمل نکند و با این حال با علم به مسأله یا شک در آن، باز هم آن قسمت را تکرار کند نمازش را باید دوباره بخواند.