آیا این درست است که در یکی از کتاب‌های صحاح اهل سنت، روایتی - که به نظر مؤلف حسن و صحیح است - نقل شده که بر اساس آن، پیامبر خدا(ص) در سوره بیّنه عباراتی را به عنوان قرآن آموزش داده بود، اما بعدها این عبارات حذف شده است؟!
آنچه در پرسش آمده است؛ در سنن ترمذی(متوفای 279ق) که یکی از صحاح شش‌گانه اهل سنت به شمار می‌رود وجود دارد: حَدَّثَنا محمود بن غَیْلان قال: حَدَّثَنا أَبو داود قال: أَخْبَرَنَا شُعْبَةُ، عَن عاصِمٍ، قال: سَمِعْتُ زِرَّ بن حُبَیْشٍ، یُحَدِّثُ عَن أُبَیِّ بن کَعْبٍ، أَنَّ رَسولَ اللَّهِ(ص) قال لَهُ: «إِنَّ اللَّهَ أَمَرَنِی أَنْ أَقْرَأَ عَلَیْکَ القُرْآنَ»، فَقَرَأَ عَلَیْهِ «لَمْ یَکُنِ الَّذِینَ کَفَرُوا مِنْ أَهْلِ الْکِتابِ وَ الْمُشْرِکینَ مُنْفَکِّینَ حَتَّی تَأْتِیَهُمُ الْبَیِّنَة»[1] و قَرَأَ فیها: «إِنَّ ذاتَ الدِّینِ عِنْدَ اللَّهِ الحَنیفیَّةُ المُسْلِمَةُ لا الیَهُودیَّةُ و لا النَّصْرانیَّةُ و لا المَجُوسیَّةُ، مَنْ یَعْمَلْ خَیْرًا فَلَنْ یُکْفَرَهُ» و قَرَأَ عَلَیْه: «لَوْ أَنَّ لِابْنِ آدَمَ وَادیًا مِن مالٍ لَابْتَغَی إِلَیْهِ ثانِیًا، و لَوْ کانَ لَهُ ثانِیًا، لَابْتَغَی إِلَیْهِ ثالِثًا، و لا یَمْلَأُ جَوْفَ ابْنِ آدَمَ إِلَّا التُّرَابُ، و یَتُوبُ اللَّهُ عَلَی مَنْ تابَ».[2] «هَذَا حَدِیثٌ حَسَنٌ صَحِیحٌ». ابیّ بن کعب نقل می‌کند: رسول خدا(ص) فرمود: «خداوند به من دستور داده است تا آیاتی چند از قرآن را بر شما بخوانم» و سپس شروع کرد به قرائت این فقرات: «لَمْ یَکُنِ الَّذِینَ کَفَرُوا...»‏ و «همانا ذات دین نزد خدا، حنیفی مسلمان است، نه مشرک و نه یهود و نه نصرانی و نه مجوسی، و هر کس کار خوب انجام دهد از پاداش آن محروم نخواهد ماند» و «اگر آدمی دشتی از ثروت بخواهد و به وی عطا شود، دشت دیگری را خواهد خواست. و اگر دشت دوم به وی داده شود، آرزوی دشت سوّم را خواهد کرد. و جز خاک چیزی درون آدمی را پُر نخواهد کرد. و خداوند بر هر کس که توبه کند باز خواهد گشت و توبه او را خواهد پذیرفت». سپس ترمذی مؤلف کتاب نظرش را بیان می‌دارد: این حدیث حسن و صحیح است! گرچه عبارات موجود از لحاظ محتوا صحیح است، اما قرآنی بودن این عبارات در هیچ­کدام از منابع روایی شیعیان وجود ندارد تا پاسخگوی صحت و سقم آن باشند.   [1] . بیّنه، 1: «کافران از اهل کتاب و مشرکان [می‌گفتند:] دست از آیین خود برنمی‌دارند تا دلیل روشنی برای آنها بیاید». [2] . ترمذی، محمد بن عیسی، سنن الترمذی، تحقیق، تعلیق، شاکر، أحمد محمد، عبد الباقی، محمد فؤاد، ج 5، ص 711، مصر، شرکة مکتبة و مطبعة مصطفی البابی الحلبی، چاپ دوم، 1395ق.
عنوان سوال:

آیا این درست است که در یکی از کتاب‌های صحاح اهل سنت، روایتی - که به نظر مؤلف حسن و صحیح است - نقل شده که بر اساس آن، پیامبر خدا(ص) در سوره بیّنه عباراتی را به عنوان قرآن آموزش داده بود، اما بعدها این عبارات حذف شده است؟!


پاسخ:

آنچه در پرسش آمده است؛ در سنن ترمذی(متوفای 279ق) که یکی از صحاح شش‌گانه اهل سنت به شمار می‌رود وجود دارد:
حَدَّثَنا محمود بن غَیْلان قال: حَدَّثَنا أَبو داود قال: أَخْبَرَنَا شُعْبَةُ، عَن عاصِمٍ، قال: سَمِعْتُ زِرَّ بن حُبَیْشٍ، یُحَدِّثُ عَن أُبَیِّ بن کَعْبٍ، أَنَّ رَسولَ اللَّهِ(ص) قال لَهُ: «إِنَّ اللَّهَ أَمَرَنِی أَنْ أَقْرَأَ عَلَیْکَ القُرْآنَ»، فَقَرَأَ عَلَیْهِ «لَمْ یَکُنِ الَّذِینَ کَفَرُوا مِنْ أَهْلِ الْکِتابِ وَ الْمُشْرِکینَ مُنْفَکِّینَ حَتَّی تَأْتِیَهُمُ الْبَیِّنَة»[1] و قَرَأَ فیها: «إِنَّ ذاتَ الدِّینِ عِنْدَ اللَّهِ الحَنیفیَّةُ المُسْلِمَةُ لا الیَهُودیَّةُ و لا النَّصْرانیَّةُ و لا المَجُوسیَّةُ، مَنْ یَعْمَلْ خَیْرًا فَلَنْ یُکْفَرَهُ» و قَرَأَ عَلَیْه: «لَوْ أَنَّ لِابْنِ آدَمَ وَادیًا مِن مالٍ لَابْتَغَی إِلَیْهِ ثانِیًا، و لَوْ کانَ لَهُ ثانِیًا، لَابْتَغَی إِلَیْهِ ثالِثًا، و لا یَمْلَأُ جَوْفَ ابْنِ آدَمَ إِلَّا التُّرَابُ، و یَتُوبُ اللَّهُ عَلَی مَنْ تابَ».[2] «هَذَا حَدِیثٌ حَسَنٌ صَحِیحٌ».
ابیّ بن کعب نقل می‌کند: رسول خدا(ص) فرمود: «خداوند به من دستور داده است تا آیاتی چند از قرآن را بر شما بخوانم» و سپس شروع کرد به قرائت این فقرات: «لَمْ یَکُنِ الَّذِینَ کَفَرُوا...»‏ و «همانا ذات دین نزد خدا، حنیفی مسلمان است، نه مشرک و نه یهود و نه نصرانی و نه مجوسی، و هر کس کار خوب انجام دهد از پاداش آن محروم نخواهد ماند» و «اگر آدمی دشتی از ثروت بخواهد و به وی عطا شود، دشت دیگری را خواهد خواست. و اگر دشت دوم به وی داده شود، آرزوی دشت سوّم را خواهد کرد. و جز خاک چیزی درون آدمی را پُر نخواهد کرد. و خداوند بر هر کس که توبه کند باز خواهد گشت و توبه او را خواهد پذیرفت».
سپس ترمذی مؤلف کتاب نظرش را بیان می‌دارد: این حدیث حسن و صحیح است!
گرچه عبارات موجود از لحاظ محتوا صحیح است، اما قرآنی بودن این عبارات در هیچ­کدام از منابع روایی شیعیان وجود ندارد تا پاسخگوی صحت و سقم آن باشند.   [1] . بیّنه، 1: «کافران از اهل کتاب و مشرکان [می‌گفتند:] دست از آیین خود برنمی‌دارند تا دلیل روشنی برای آنها بیاید». [2] . ترمذی، محمد بن عیسی، سنن الترمذی، تحقیق، تعلیق، شاکر، أحمد محمد، عبد الباقی، محمد فؤاد، ج 5، ص 711، مصر، شرکة مکتبة و مطبعة مصطفی البابی الحلبی، چاپ دوم، 1395ق.





1396@ - موتور جستجوی پرسش و پاسخ امین