مذاهب اهل سنت
مجموعه مذاهب فقهی از اهل سنت که در میان گروه زیادى از مسلمانان باقى مانده و تا به امروز مورد عمل قرار مى گیرد. این مذاهب عبارتند از: حنفی، مالکی، شافعی و حنبلی.
با سلام؛ دیه از بین بردن موی سر، ابرو و ریش، طبق نظر شیعه و مذاهب اهل سنت چیست؟
در دین مبین اسلام، آسیب رساندن و از بین بردن موی سر و صورت دیگران، جُرم محسوب شده و موجب دیه و پرداخت خسارت خواهد شد، که مقدار آن در مذاهب مختلف، به صورت متفاوت و به شرح ذیل بیان شده است: 1. مذهب اهل بیت الف. موی سر؛ از بین بردن دائمی موی سر مرد یا زن موجب دیه کامل شده و در صورتی که این امر دائمی نباشد، برای مرد موجب ثبوت ارش و پرداخت خسارت و برای زن موجب پرداخت ما به التفاوت مهریه وی و مهریه زنان سالم می‌گردد. ب. ریش؛ از بین بردن دائمی ریش موجب دیه کامل شده و در صورتی که این امر دائمی نباشد، یک سوم دیه کامل واجب می‌گردد. ج. ابرو؛ از بین بردن دائمی هر یک از ابروها موجب ثبوت یک چهارم دیه شده و در صورتی که این امر دائمی نباشد، موجب ثبوت ارش و پرداخت خسارت می‌شود. د. مژه؛ از بین بردن مژه‌، موجب ثبوت ارش و پرداخت خسارت است و اگر به نحوی باشد که موجب نروییدن دائمی هر چهار مژه شود، احتیاط در پرداخت دیه کامل است. [1] 2. مذهب حنفیه از بین بردن دائمی هر کدام از موی سر، دو ابرو، ریش و سِبیل، طبق نظر مذهب حنفی، موجب ثبوت دیه کامل بوده و در صورتی که این امر دائمی نباشد، دیه‌ای بر عهده فرد نیست و مُجرم طبق نظر دستگاه قضایی، به نحوی تأدیب می‌شود. ضمن اینکه جهت تشخیص دائمی یا غیر دائمی بودن نروییدن مو، پرداخت دیه تا یک سال به تأخیر می‌افتد، پس اگر در این مدت مویی نرویید، دیه از جانی اخذ می‌شود.[2] 3. مذاهب شافعیه، مالکیه و حنابله این مذاهب درباره از بین بردن دائمی موی سر و صورت، صرفاً پرداخت خسارت (که مقدار آن از طرف حاکم و دستگاه قضایی تعیین می‌شود) را لازم می‌دانند. و چنانچه این امر موجب از بین رفتن دائمی موها نشود، اگر عمدی باشد، فرد مُجرم تأدیب می‌شود و الا چیزی بر عهده وی نخواهد بود.[3] [1] . ر.ک: امام خمینی، سید روح اللّٰه، تحریر الوسیلة، ج‌2، ص 570 - 571، مؤسسه مطبوعات دار العلم، قم - ایران، اول، بی‌تا. [2] . ر.ک: جزیری، عبد الرحمن - غروی، سید محمد - یاسر مازح، الفقه علی المذاهب الأربعة و مذهب أهل البیت علیهم السلام، ج‌5، ص 501 - 503، دار الثقلین، بیروت، چاپ اول، 1419 ه‍ ق. [3] . همان، ص 503.
در دین مبین اسلام، آسیب رساندن و از بین بردن موی سر و صورت دیگران، جُرم محسوب شده و موجب دیه و پرداخت خسارت خواهد شد، که مقدار آن در مذاهب مختلف، به صورت متفاوت و به شرح ذیل بیان شده است: 1. مذهب اهل بیت الف. موی سر؛ از بین بردن دائمی موی سر مرد یا زن موجب دیه کامل شده و در صورتی که این امر دائمی نباشد، برای مرد موجب ثبوت ارش و پرداخت خسارت و برای زن موجب پرداخت ما به التفاوت مهریه وی و مهریه زنان سالم می‌گردد. ب. ریش؛ از بین بردن دائمی ریش موجب دیه کامل شده و در صورتی که این امر دائمی نباشد، یک سوم دیه کامل واجب می‌گردد. ج. ابرو؛ از بین بردن دائمی هر یک از ابروها موجب ثبوت یک چهارم دیه شده و در صورتی که این امر دائمی نباشد، موجب ثبوت ارش و پرداخت خسارت می‌شود. د. مژه؛ از بین بردن مژه‌، موجب ثبوت ارش و پرداخت خسارت است و اگر به نحوی باشد که موجب نروییدن دائمی هر چهار مژه شود، احتیاط در پرداخت دیه کامل است. [1] 2. مذهب حنفیه از بین بردن دائمی هر کدام از موی سر، دو ابرو، ریش و سِبیل، طبق نظر مذهب حنفی، موجب ثبوت دیه کامل بوده و در صورتی که این امر دائمی نباشد، دیه‌ای بر عهده فرد نیست و مُجرم طبق نظر دستگاه قضایی، به نحوی تأدیب می‌شود. ضمن اینکه جهت تشخیص دائمی یا غیر دائمی بودن نروییدن مو، پرداخت دیه تا یک سال به تأخیر می‌افتد، پس اگر در این مدت مویی نرویید، دیه از جانی اخذ می‌شود.[2] 3. مذاهب شافعیه، مالکیه و حنابله این مذاهب درباره از بین بردن دائمی موی سر و صورت، صرفاً پرداخت خسارت (که مقدار آن از طرف حاکم و دستگاه قضایی تعیین می‌شود) را لازم می‌دانند. و چنانچه این امر موجب از بین رفتن دائمی موها نشود، اگر عمدی باشد، فرد مُجرم تأدیب می‌شود و الا چیزی بر عهده وی نخواهد بود.[3] [1] . ر.ک: امام خمینی، سید روح اللّٰه، تحریر الوسیلة، ج‌2، ص 570 - 571، مؤسسه مطبوعات دار العلم، قم - ایران، اول، بی‌تا. [2] . ر.ک: جزیری، عبد الرحمن - غروی، سید محمد - یاسر مازح، الفقه علی المذاهب الأربعة و مذهب أهل البیت علیهم السلام، ج‌5، ص 501 - 503، دار الثقلین، بیروت، چاپ اول، 1419 ه‍ ق. [3] . همان، ص 503.
پاسخ:
در دین مبین اسلام، آسیب رساندن و از بین بردن موی سر و صورت دیگران، جُرم محسوب شده و موجب دیه و پرداخت خسارت خواهد شد، که مقدار آن در مذاهب مختلف، به صورت متفاوت و به شرح ذیل بیان شده است:
1. مذهب اهل بیت
الف. موی سر؛ از بین بردن دائمی موی سر مرد یا زن موجب دیه کامل شده و در صورتی که این امر دائمی نباشد، برای مرد موجب ثبوت ارش و پرداخت خسارت و برای زن موجب پرداخت ما به التفاوت مهریه وی و مهریه زنان سالم می‌گردد.
ب. ریش؛ از بین بردن دائمی ریش موجب دیه کامل شده و در صورتی که این امر دائمی نباشد، یک سوم دیه کامل واجب می‌گردد.
ج. ابرو؛ از بین بردن دائمی هر یک از ابروها موجب ثبوت یک چهارم دیه شده و در صورتی که این امر دائمی نباشد، موجب ثبوت ارش و پرداخت خسارت می‌شود.
د. مژه؛ از بین بردن مژه، موجب ثبوت ارش و پرداخت خسارت است و اگر به نحوی باشد که موجب نروییدن دائمی هر چهار مژه شود، احتیاط در پرداخت دیه کامل است. [1]
2. مذهب حنفیه
از بین بردن دائمی هر کدام از موی سر، دو ابرو، ریش و سِبیل، طبق نظر مذهب حنفی، موجب ثبوت دیه کامل بوده و در صورتی که این امر دائمی نباشد، دیه‌ای بر عهده فرد نیست و مُجرم طبق نظر دستگاه قضایی، به نحوی تأدیب می‌شود. ضمن اینکه جهت تشخیص دائمی یا غیر دائمی بودن نروییدن مو، پرداخت دیه تا یک سال به تأخیر می‌افتد، پس اگر در این مدت مویی نرویید، دیه از جانی اخذ می‌شود.[2]
3. مذاهب شافعیه، مالکیه و حنابله
این مذاهب درباره از بین بردن دائمی موی سر و صورت، صرفاً پرداخت خسارت (که مقدار آن از طرف حاکم و دستگاه قضایی تعیین می‌شود) را لازم می‌دانند. و چنانچه این امر موجب از بین رفتن دائمی موها نشود، اگر عمدی باشد، فرد مُجرم تأدیب می‌شود و الا چیزی بر عهده وی نخواهد بود.[3] [1] . ر.ک: امام خمینی، سید روح اللّٰه، تحریر الوسیلة، ج2، ص 570 - 571، مؤسسه مطبوعات دار العلم، قم - ایران، اول، بی‌تا. [2] . ر.ک: جزیری، عبد الرحمن - غروی، سید محمد - یاسر مازح، الفقه علی المذاهب الأربعة و مذهب أهل البیت علیهم السلام، ج5، ص 501 - 503، دار الثقلین، بیروت، چاپ اول، 1419 ه ق. [3] . همان، ص 503.
- [آیت الله مکارم شیرازی] با توجّه به این که از بین بردن موی سر و صورت و ابرو دیه معیّن دارد، چنانچه جراحتی مثل متلاحمه یا موضحه سبب از بین رفتن قسمتی از موی سر، یا صورت، یا ابرو شود; به گونه ای که دیگر نروید، به علاوه نقص زیبایی ایجاد شود. آیا هم دیه جراحت، و هم دیه مو، و هم ارش زیبایی گرفته می شود؟
- [آیت الله مکارم شیرازی] با توجّه به این که از بین بردن موی سر و صورت و ابرو دیه معیّن دارد، چنانچه جراحتی مثل متلاحمه یا موضحه سبب از بین رفتن قسمتی از موی سر، یا صورت، یا ابرو شود; به گونه ای که دیگر نروید، به علاوه نقص زیبایی ایجاد شود. آیا هم دیه جراحت، و هم دیه مو، و هم ارش زیبایی گرفته می شود؟
- [سایر] مذاهب اهل سنت به ترتیب تاریخی کدام است؟
- [سایر] چه تفاوتهایی میان وضوی شیعه و سنی وجود دارد و از نظر اهل سنت چه مواردی باعث بطلان وضو می‌شود؟
- [سایر] چرا مذاهب چهارگانه اهل سنت که در مکتب یکی از امامان مذهب تشیع آموزش دیده اند ترویج دهندة مذهب آن امام نشدند ؟
- [سایر] نظر شیعیان در مورد ائمه اربعه اهل سنت چیست؟
- [سایر] چرا شیعیان به هنگام سجده از مهر استفاده می‌کنند؟ تفاوت نظر اهل سنت و تشیع چیست؟
- [سایر] چرا اهل تسنن نسبت به اهل تشیع در برپا داشتن نماز سر وقت کوشاتر می باشند؟
- [آیت الله مکارم شیرازی] کدام یک از موارد زیر صحیح است؟ الف) شهادت اهل سنّت علیه اهل تشیّع در دعاوی مالی یا کیفری (چنان چه خواهان سنّی مذهب، و خوانده شیعه باشد). ب) شهادت اهل سنّت علیه اهل سنّت در دعاوی مالی یا کیفری (چنانچه خواهان و خوانده هر دو سنی باشند.) ج) شهادت اهل سنّت در دعاوی مالی یا کیفری (چنانچه خواهان و خوانده هر دو شیعه باشند; لیکن شهودشان سنّی باشد.) د) شهادت اهل سنّت به نفع اهل تشیّع (چنانچه خواهان شیعه، و خوانده سنّی مذهب باشد.) ه) شهادت اهل کتاب له یا علیه مسلمانان.
- [سایر] مذاهب اربعه اهل سنت چگونه پیدا شدند و چگونه باب اجتهاد مسدود شد؟ و به دست چه کسانی از اهل سنت، باب اجتهاد باز و مفتوح شد؟
- [آیت الله سیستانی] از نظر اهل سنّت، زن از همه تَرَکه شوهر اعمّ از منقول و غیرمنقول مانند زمین و غیره، ارث میبرد. حال آنکه از نظر مذهب امامیه، زن از اصل زمین یا قیمت آن ارث نمیبرد و تنها از قیمت بنا و درختان ارث میبرد، نه اصل آنها. بنابراین اگر مذهب اهل سنّت بر شیعه نافذ باشد به گونهای که زن سنّی مذهب از زمین و اصل بنا و درختان ارث ببرد، در صورتی که دیگر ورثه امامی مذهب باشند، زن امامی مذهب نیز می‌تواند میراثی را که از زمین و اصل بنا و درختان به او می‌رسد، بگیرد که سایر ورثه اهل سنت باشند.
- [آیت الله بهجت] اگر رطوبت کف دست فقط به اندازه مسح سر باشد، احتیاط واجب آن است که سر را با همان رطوبت مسح کند، و برای مسح پاها از اعضای دیگر وضو رطوبت بگیرد ؛ و بنا بر احتیاط واجب باید اول از تری موی ریش و ابرو کمک بگیرد و اگر در آنها تری نبود از دست ها رطوبت بگیرد .
- [آیت الله علوی گرگانی] اگر رطوبتکفدست فقط به اندازه مسح سر باشد احتیاط واجب آن است که سر را با همان رطوبت مسح کند، و برای مسح پاها از صورت یا ابرو و مژگان و ریش رطوبت بگیرد.
- [آیت الله اردبیلی] اگر رطوبت کف دست فقط به اندازه مسح سر باشد، می‌تواند سر را با همان رطوبت مسح کند و برای مسح پاها از ریش و ابرو و مژگانی که داخل در حدّ صورتند، رطوبت بگیرد.
- [آیت الله فاضل لنکرانی] چنانچه یکی از اولاد از نظر سنّی بزرگتر و دیگری از جهت بلوغ بزرگتر باشد قضاء نماز بر اولّی واجب است.
- [آیت الله سیستانی] نظر اهل سنّت آن است که مازاد سهمالارث میراث بر آن، به عَصَبه میت مانند برادر او داده می‌شود. لکن نظر مذهب امامیه خلاف آن است، مثلاً اگر مردی بمیرد و تنها دختری و برادری داشته باشد، از نظر امامیه باید نیمی از ارث را به دختر به عنوان سهمالارث و نیم دیگر را به عنوان ردّ به او بپردازند و به برادر میت سهمی تعلّق نمیگیرد. لکن نظر اهل سنّت آن است که در این فرض نیمی از ارث میت به برادر پرداخت می‌شود، چون که از عصبه میت به شمار می‌رود. حال اگر مذهب اهل سنّت بر وارث امامی مذهب نافذ باشد و مازاد سهمالارث به او پرداخت نشود، عصبه میت اگر امامی مذهب باشند، می‌توانند از باب قاعده مقاصّه نوعی، مازاد سهمالارث وارثِ سنّی مذهب را بگیرند.
- [آیت الله بهجت] اگر برای مسح، رطوبتی در کف دست نمانده باشد، نمی تواند دست را با آب خارج، تر کند. بلکه باید از اعضای دیگر وضو، رطوبت بگیرد و با آن مسح نماید ؛ و بهتر است اول از تری موی ریش و ابرو کمک بگیرد و اگر در آنها تری نبود از دست ها رطوبت می گیرد.
- [آیت الله سیستانی] بر طبق مذهب امامیه، زن مطلقه یائسه و صغیره اگر چه با آنها نزدیکی شده باشد عدّه ندارند. لیکن بر طبق مذاهب اهلسنّت با اختلافی که در شروط عدّه برای صغیره دارند عدّه بر آنان واجب است. حال اگر شوهر از اهلسنّت باشد، و زن یائسه یا صغیرهاش را با اعتقاد به لزوم عدّه برای صغیره طلاق دهد، ملزم به رعایت قواعد مذهب خود مانند فساد عقد خواهر مطلقه، و نکاح زنانی که جمع آنها با زن در دوران عدّه حرام است، می‌شود، بنابراین مرد شیعی می‌تواند با خواهر این مطلقه ازدواج کند هرچند آن مرد سنی با او عقد بسته باشد. و احتیاط واجب برای مرد شیعی نیز آن است که با این زن مطلقه پیش از تمام شدن عدهاش ازدواج نکند، و آن زن نیز اگر شیعه باشد و یا شیعه بشود تا پایان عدّه، ازدواج نکند. همچنین احوط آن است که در ایام عدّه از شوهر نفقه نگیرد، گر چه طبق مذهب شوهر واجبالنفقه او باشد، مگر آنکه از باب اجرای قاعده مقاصّه نوعی در صورت بودن شرایط آن، بتوان نفقه گرفت.
- [آیت الله شبیری زنجانی] اگر دمل یا زخم تمام پیشانی را فرا گرفته باشد باید به یکی از دو طرف پیشانی سجده کند و بنا بر احتیاط مستحب طرف راست را مقدم بدارد و اگر نتواند، بر ابرو سجده کند و بنا بر احتیاط واجب ابروی راست را مقدم بدارد و اگر نمیتواند، به چانه سجده نماید و موی ریش حائل محسوب نمیشود و اگر ممکن نیست، باید برای سجده کردن اشاره کند.
- [آیت الله مظاهری] اگر پشت کسی را طوری بشکنند که دیگر خوب نشود و به هیچ وجه نتواند بنشیند، یا طوری به کسی آسیب برسانند که عقل او از بین برود و دیگر برنگردد، و یا دو لب کسی را ببرند، یا بر کسی صدمهای وارد کنند که تمام موی ریش یا سر او بریزد و دیگر نروید، یا بر کسی صدمهای وارد کنند که انزال نشود یا به هیچ وجه نتواند جلوی ادرار یا مدفوع خود را بگیرد، یا مرد اجنبی زنی را افضا نماید یعنی مخرج بول و حیض او را یکی کند، دیه آن دیه قتل است.