اهل سنت
توحيد ایمان به ملائکه ایمان به کتاب‌های آسمانی ایمان به انبیاء ایمان به روز رستاخیز ایمان به قضا و قدر عدالت صحابه
چه تفاوتهایی میان وضوی شیعه و سنی وجود دارد و از نظر اهل سنت چه مواردی باعث بطلان وضو می‌شود؟
چه تفاوتهایی میان وضوی شیعه و سنی وجود دارد و از نظر اهل سنت چه مواردی باعث بطلان وضو می‌شود؟ پاسخ در دو قسمت ارائه می‌گردد: الف. به جهت شباهت کیفیت وضو، نزد شیعه و اهل سنت، صرفاً موارد اختلاف آنها را ذکر می‌کنیم: 1. شیعه می‌گوید: در وضو واجب است شستن دست‌ها از بالا به پایین صورت گرفته و دست راست بر دست چپ مقدم شود. ولی اهل سنت شستن دست‌ها (از آرنج تا سر انگشتان) را به هر کیفیتی صحیح می‌دانند. 2. در مسح سر، شیعه مسح قسمتی از جلوی سر (با رطوبت باقیمانده در دست) را واجب می‌داند، اما اهل سنت مسح هر قسمت از سر (آن هم با رطوبتی جدید) را صحیح دانسته و در این‌باره شستن سر را هم کافی می‌دانند. ضمن اینکه حنبلی‌ها مسح تمام سر و گوش‌ها را واجب دانسته‌اند. 3. در مسح پا، اهل سنت، پا را تا بالای برآمدگی آن می‌شویند، ولی شیعه مسح پا را (با رطوبت باقیمانده از آب وضو در دست) واجب می‌داند. 4. نسبت به ترتیب در وضو، حنفیه و مالکیه بر خلاف سایر مذاهب، آن‌را شرط صحت وضو ندانسته‌اند. و نسبت به موالات نیز حنفیه و شافعیه آن‌را بر خلاف سایر مذاهب، واجب نمی‌دانند.[1] ب. طهارتی که با وضو حاصل می‌شود، به روش‌های متفاوتی نقض می‌شود. در مذهب اهل بیت(ع) آنچه که به سبب آن وضو باطل می‌شود با موارد نقض وضو در مذاهب اهل سنت تفاوت اندکی دارد. اما مذاهب اهل سنت مواردی را برای نقض وضو بیان کردهاند که در ذیل می‌آید: 1. بول(ادرار)، غائط (مدفوع) و باد معده؛ 2. خروج منی؛ البته شافعیه آن را ناقض وضو نمی‌داند.[2] 3. خروج وذی و مذی؛[3] 4. آنچه که موجب زائل شدن (حتی موقتی و کوتاه) عقل شود؛ مانند جنون، صرع، بیهوشی، استفاده از مسکرات و خواب[4] 5. لمس با شهوت زن یا پسری که مو در صورت ندارد (امرد)[5] 6. دست کشیدن(مسّ) مرد به آلت تناسلی‌اش (تماس مستقیم و بدون حائل).[6] 7. خون یا چرکی که از بدن انسان خارج می شود و نجس است؛ موجب بطلان وضو می‌شود. 8. ارتداد( اگر مسلمانی که وضو داشته باشد، مرتد شود؛ وضویش باطل می شود، همچنین اگر مسلمانی بر اثر عصبانیت، کلمات کفر آمیز بگوید، بازهم وضویش باطل است.)[7] [1]. مغنیه، محمد جواد، الفقه علی المذاهب الخمسة، ج 1، ص 36 - 38، بیروت، دارالتیار الجدید، دار الجواد، چاپ دهم، 1421ق. [2]. همان، ج 1، ص 31. [3]. همان. [4]. بر خلاف مذهب اهل بیت که خواب را عامل مستقلی برای نقض وضو دانسته اند ولی در غالب مذاهب اهل سنت، خواب عامل مستقلی شمرده نشده بلکه از این جهت که موجب عدم هوشیاری است، ناقض وضو است. البته برخی از مذاهب اهل سنت مانند حنابله، خواب را عامل مستقل دانسته اند. نک: الفقه علی مذاهب الاربعه و مذهب اهل بیت (ع)، ج 1، ص 158. [5]. البته مذاهب چهار گانه اهل سنت دربارۀ جزئیات آن با هم اختلاف نظر زیادی دارند. نک: الفقه علی مذاهب الاربعه و مذهب اهل بیت (ع)، ص 160. [6]. در سه مذهب از مذاهب اهل سنت این مطلب مورد قبول است و تنها حنفیه با این نظریه مخالفت کرده اند. [7]. موارد دیگری از جمله قهقهه در نماز یا تغسیل میت یا شک در بطلان وضو و بالاخره خوردن گوشت گوسفند! بنابر نظر برخی از مذاهب اهل سنت، موجب بطلان وضو است. نک: الفقه علی مذاهب الاربعه و مذهب اهل بیت (ع)، ج 1، ص 165؛ الفقه علی المذاهب الخمسة، ج 1، ص 30 - 32. گردآوری و پاسخ: سید محمد مهدی حسین پور مدیر گروه وهابیت
چه تفاوتهایی میان وضوی شیعه و سنی وجود دارد و از نظر اهل سنت چه مواردی باعث بطلان وضو می‌شود؟ پاسخ در دو قسمت ارائه می‌گردد: الف. به جهت شباهت کیفیت وضو، نزد شیعه و اهل سنت، صرفاً موارد اختلاف آنها را ذکر می‌کنیم: 1. شیعه می‌گوید: در وضو واجب است شستن دست‌ها از بالا به پایین صورت گرفته و دست راست بر دست چپ مقدم شود. ولی اهل سنت شستن دست‌ها (از آرنج تا سر انگشتان) را به هر کیفیتی صحیح می‌دانند. 2. در مسح سر، شیعه مسح قسمتی از جلوی سر (با رطوبت باقیمانده در دست) را واجب می‌داند، اما اهل سنت مسح هر قسمت از سر (آن هم با رطوبتی جدید) را صحیح دانسته و در این‌باره شستن سر را هم کافی می‌دانند. ضمن اینکه حنبلی‌ها مسح تمام سر و گوش‌ها را واجب دانسته‌اند. 3. در مسح پا، اهل سنت، پا را تا بالای برآمدگی آن می‌شویند، ولی شیعه مسح پا را (با رطوبت باقیمانده از آب وضو در دست) واجب می‌داند. 4. نسبت به ترتیب در وضو، حنفیه و مالکیه بر خلاف سایر مذاهب، آن‌را شرط صحت وضو ندانسته‌اند. و نسبت به موالات نیز حنفیه و شافعیه آن‌را بر خلاف سایر مذاهب، واجب نمی‌دانند.[1] ب. طهارتی که با وضو حاصل می‌شود، به روش‌های متفاوتی نقض می‌شود. در مذهب اهل بیت(ع) آنچه که به سبب آن وضو باطل می‌شود با موارد نقض وضو در مذاهب اهل سنت تفاوت اندکی دارد. اما مذاهب اهل سنت مواردی را برای نقض وضو بیان کردهاند که در ذیل می‌آید: 1. بول(ادرار)، غائط (مدفوع) و باد معده؛ 2. خروج منی؛ البته شافعیه آن را ناقض وضو نمی‌داند.[2] 3. خروج وذی و مذی؛[3] 4. آنچه که موجب زائل شدن (حتی موقتی و کوتاه) عقل شود؛ مانند جنون، صرع، بیهوشی، استفاده از مسکرات و خواب[4] 5. لمس با شهوت زن یا پسری که مو در صورت ندارد (امرد)[5] 6. دست کشیدن(مسّ) مرد به آلت تناسلی‌اش (تماس مستقیم و بدون حائل).[6] 7. خون یا چرکی که از بدن انسان خارج می شود و نجس است؛ موجب بطلان وضو می‌شود. 8. ارتداد( اگر مسلمانی که وضو داشته باشد، مرتد شود؛ وضویش باطل می شود، همچنین اگر مسلمانی بر اثر عصبانیت، کلمات کفر آمیز بگوید، بازهم وضویش باطل است.)[7] [1]. مغنیه، محمد جواد، الفقه علی المذاهب الخمسة، ج 1، ص 36 - 38، بیروت، دارالتیار الجدید، دار الجواد، چاپ دهم، 1421ق. [2]. همان، ج 1، ص 31. [3]. همان. [4]. بر خلاف مذهب اهل بیت که خواب را عامل مستقلی برای نقض وضو دانسته اند ولی در غالب مذاهب اهل سنت، خواب عامل مستقلی شمرده نشده بلکه از این جهت که موجب عدم هوشیاری است، ناقض وضو است. البته برخی از مذاهب اهل سنت مانند حنابله، خواب را عامل مستقل دانسته اند. نک: الفقه علی مذاهب الاربعه و مذهب اهل بیت (ع)، ج 1، ص 158. [5]. البته مذاهب چهار گانه اهل سنت دربارۀ جزئیات آن با هم اختلاف نظر زیادی دارند. نک: الفقه علی مذاهب الاربعه و مذهب اهل بیت (ع)، ص 160. [6]. در سه مذهب از مذاهب اهل سنت این مطلب مورد قبول است و تنها حنفیه با این نظریه مخالفت کرده اند. [7]. موارد دیگری از جمله قهقهه در نماز یا تغسیل میت یا شک در بطلان وضو و بالاخره خوردن گوشت گوسفند! بنابر نظر برخی از مذاهب اهل سنت، موجب بطلان وضو است. نک: الفقه علی مذاهب الاربعه و مذهب اهل بیت (ع)، ج 1، ص 165؛ الفقه علی المذاهب الخمسة، ج 1، ص 30 - 32. گردآوری و پاسخ: سید محمد مهدی حسین پور مدیر گروه وهابیت
عنوان سوال:
چه تفاوتهایی میان وضوی شیعه و سنی وجود دارد و از نظر اهل سنت چه مواردی باعث بطلان وضو می‌شود؟
پاسخ:
چه تفاوتهایی میان وضوی شیعه و سنی وجود دارد و از نظر اهل سنت چه مواردی باعث بطلان وضو می‌شود؟
پاسخ در دو قسمت ارائه می‌گردد:
الف. به جهت شباهت کیفیت وضو، نزد شیعه و اهل سنت، صرفاً موارد اختلاف آنها را ذکر می‌کنیم:
1. شیعه می‌گوید: در وضو واجب است شستن دست‌ها از بالا به پایین صورت گرفته و دست راست بر دست چپ مقدم شود. ولی اهل سنت شستن دست‌ها (از آرنج تا سر انگشتان) را به هر کیفیتی صحیح می‌دانند.
2. در مسح سر، شیعه مسح قسمتی از جلوی سر (با رطوبت باقیمانده در دست) را واجب می‌داند، اما اهل سنت مسح هر قسمت از سر (آن هم با رطوبتی جدید) را صحیح دانسته و در این‌باره شستن سر را هم کافی می‌دانند. ضمن اینکه حنبلی‌ها مسح تمام سر و گوش‌ها را واجب دانسته‌اند.
3. در مسح پا، اهل سنت، پا را تا بالای برآمدگی آن می‌شویند، ولی شیعه مسح پا را (با رطوبت باقیمانده از آب وضو در دست) واجب می‌داند.
4. نسبت به ترتیب در وضو، حنفیه و مالکیه بر خلاف سایر مذاهب، آن‌را شرط صحت وضو ندانسته‌اند. و نسبت به موالات نیز حنفیه و شافعیه آن‌را بر خلاف سایر مذاهب، واجب نمی‌دانند.[1]
ب. طهارتی که با وضو حاصل می‌شود، به روش‌های متفاوتی نقض می‌شود. در مذهب اهل بیت(ع) آنچه که به سبب آن وضو باطل می‌شود با موارد نقض وضو در مذاهب اهل سنت تفاوت اندکی دارد.
اما مذاهب اهل سنت مواردی را برای نقض وضو بیان کردهاند که در ذیل می‌آید:
1. بول(ادرار)، غائط (مدفوع) و باد معده؛
2. خروج منی؛ البته شافعیه آن را ناقض وضو نمی‌داند.[2]
3. خروج وذی و مذی؛[3]
4. آنچه که موجب زائل شدن (حتی موقتی و کوتاه) عقل شود؛ مانند جنون، صرع، بیهوشی، استفاده از مسکرات و خواب[4]
5. لمس با شهوت زن یا پسری که مو در صورت ندارد (امرد)[5]
6. دست کشیدن(مسّ) مرد به آلت تناسلی‌اش (تماس مستقیم و بدون حائل).[6]
7. خون یا چرکی که از بدن انسان خارج می شود و نجس است؛ موجب بطلان وضو می‌شود.
8. ارتداد( اگر مسلمانی که وضو داشته باشد، مرتد شود؛ وضویش باطل می شود، همچنین اگر مسلمانی بر اثر عصبانیت، کلمات کفر آمیز بگوید، بازهم وضویش باطل است.)[7]
[1]. مغنیه، محمد جواد، الفقه علی المذاهب الخمسة، ج 1، ص 36 - 38، بیروت، دارالتیار الجدید، دار الجواد، چاپ دهم، 1421ق.
[2]. همان، ج 1، ص 31.
[3]. همان.
[4]. بر خلاف مذهب اهل بیت که خواب را عامل مستقلی برای نقض وضو دانسته اند ولی در غالب مذاهب اهل سنت، خواب عامل مستقلی شمرده نشده بلکه از این جهت که موجب عدم هوشیاری است، ناقض وضو است. البته برخی از مذاهب اهل سنت مانند حنابله، خواب را عامل مستقل دانسته اند.
نک: الفقه علی مذاهب الاربعه و مذهب اهل بیت (ع)، ج 1، ص 158.
[5]. البته مذاهب چهار گانه اهل سنت دربارۀ جزئیات آن با هم اختلاف نظر زیادی دارند. نک: الفقه علی مذاهب الاربعه و مذهب اهل بیت (ع)، ص 160.
[6]. در سه مذهب از مذاهب اهل سنت این مطلب مورد قبول است و تنها حنفیه با این نظریه مخالفت کرده اند.
[7]. موارد دیگری از جمله قهقهه در نماز یا تغسیل میت یا شک در بطلان وضو و بالاخره خوردن گوشت گوسفند! بنابر نظر برخی از مذاهب اهل سنت، موجب بطلان وضو است.
نک: الفقه علی مذاهب الاربعه و مذهب اهل بیت (ع)، ج 1، ص 165؛ الفقه علی المذاهب الخمسة، ج 1، ص 30 - 32.
گردآوری و پاسخ:
سید محمد مهدی حسین پور
مدیر گروه وهابیت
- [سایر] از نظر اهل سنت چه مواردی باعث بطلان وضو می‌شود؟
- [سایر] چه تفاوتهایی میان غسل شیعه و سنی وجود دارد؟
- [سایر] چه تفاوتهایی میان نماز شیعیان و اهل تسنن وجود دارد؟ لطفا با جزئیات بیان فرمایید:
- [سایر] تاریخچه نماز تراویح و دلیل بر بطلان آن به جماعت خواندن چیست؟ سند شیعی و اهل سنت.
- [سایر] نظر شیعیان در مورد ائمه اربعه اهل سنت چیست؟
- [سایر] تفاوت وضو گرفتن در شیعه و سنی چیست؟ و پیامبر(ص) وضو گرفتنشان به چه سبکی بوده و وضو گرفتن کدامیک از شیعه و سنی شبیه پیامبر(ص) است؟
- [سایر] چرا شیعیان به هنگام سجده از مهر استفاده می‌کنند؟ تفاوت نظر اهل سنت و تشیع چیست؟
- [سایر] چرا اهل تسنن پا را می شویند ولی شیعه مسح می کند؟ باوجود این که دستور وضو و کیفیت وضو در قرآن بیان شده است ، پس این همه اختلافی که بین شیعه و سنی وجود دارد به چه دلیل است؟
- [آیت الله مکارم شیرازی] کدام یک از موارد زیر صحیح است؟ الف) شهادت اهل سنّت علیه اهل تشیّع در دعاوی مالی یا کیفری (چنان چه خواهان سنّی مذهب، و خوانده شیعه باشد). ب) شهادت اهل سنّت علیه اهل سنّت در دعاوی مالی یا کیفری (چنانچه خواهان و خوانده هر دو سنی باشند.) ج) شهادت اهل سنّت در دعاوی مالی یا کیفری (چنانچه خواهان و خوانده هر دو شیعه باشند; لیکن شهودشان سنّی باشد.) د) شهادت اهل سنّت به نفع اهل تشیّع (چنانچه خواهان شیعه، و خوانده سنّی مذهب باشد.) ه) شهادت اهل کتاب له یا علیه مسلمانان.
- [آیت الله علوی گرگانی] در چه مواردی قضات سنّی مأذون میتوانند برای اهل سنّت قضاوت کنند؟ (حدود، قصاص، دیات، تعزیرات، احوال شخصیه)
- [آیت الله سیستانی] از نظر اهل سنّت، زن از همه تَرَکه شوهر اعمّ از منقول و غیرمنقول مانند زمین و غیره، ارث میبرد. حال آنکه از نظر مذهب امامیه، زن از اصل زمین یا قیمت آن ارث نمیبرد و تنها از قیمت بنا و درختان ارث میبرد، نه اصل آنها. بنابراین اگر مذهب اهل سنّت بر شیعه نافذ باشد به گونهای که زن سنّی مذهب از زمین و اصل بنا و درختان ارث ببرد، در صورتی که دیگر ورثه امامی مذهب باشند، زن امامی مذهب نیز میتواند میراثی را که از زمین و اصل بنا و درختان به او میرسد، بگیرد که سایر ورثه اهل سنت باشند.
- [آیت الله فاضل لنکرانی] چنانچه یکی از اولاد از نظر سنّی بزرگتر و دیگری از جهت بلوغ بزرگتر باشد قضاء نماز بر اولّی واجب است.
- [آیت الله سیستانی] نظر اهل سنّت آن است که مازاد سهمالارث میراث بر آن، به عَصَبه میت مانند برادر او داده می‌شود. لکن نظر مذهب امامیه خلاف آن است، مثلاً اگر مردی بمیرد و تنها دختری و برادری داشته باشد، از نظر امامیه باید نیمی از ارث را به دختر به عنوان سهمالارث و نیم دیگر را به عنوان ردّ به او بپردازند و به برادر میت سهمی تعلّق نمیگیرد. لکن نظر اهل سنّت آن است که در این فرض نیمی از ارث میت به برادر پرداخت می‌شود، چون که از عصبه میت به شمار می‌رود. حال اگر مذهب اهل سنّت بر وارث امامی مذهب نافذ باشد و مازاد سهمالارث به او پرداخت نشود، عصبه میت اگر امامی مذهب باشند، میتوانند از باب قاعده مقاصّه نوعی، مازاد سهمالارث وارثِ سنّی مذهب را بگیرند.
- [آیت الله وحید خراسانی] اگر فراموش کند اب غصبی است و با ان وضو بگیرد وضوی او صحیح است ولی کسی که خودش اب را غصب کرده اگر غصبی بودن ان را فراموش کند و وضو بگیرد در صورتی که از غصب توبه نکرده باشد وضوی او باطل است و در صورتی که توبه کرده باشد بطلان وضو محل اشکال است
- [آیت الله سیستانی] بر طبق مذهب امامیه، زن مطلقه یائسه و صغیره اگر چه با آنها نزدیکی شده باشد عدّه ندارند. لیکن بر طبق مذاهب اهلسنّت با اختلافی که در شروط عدّه برای صغیره دارند عدّه بر آنان واجب است. حال اگر شوهر از اهلسنّت باشد، و زن یائسه یا صغیرهاش را با اعتقاد به لزوم عدّه برای صغیره طلاق دهد، ملزم به رعایت قواعد مذهب خود مانند فساد عقد خواهر مطلقه، و نکاح زنانی که جمع آنها با زن در دوران عدّه حرام است، می‌شود، بنابراین مرد شیعی میتواند با خواهر این مطلقه ازدواج کند هرچند آن مرد سنی با او عقد بسته باشد. و احتیاط واجب برای مرد شیعی نیز آن است که با این زن مطلقه پیش از تمام شدن عدهاش ازدواج نکند، و آن زن نیز اگر شیعه باشد و یا شیعه بشود تا پایان عدّه، ازدواج نکند. همچنین احوط آن است که در ایام عدّه از شوهر نفقه نگیرد، گر چه طبق مذهب شوهر واجبالنفقه او باشد، مگر آنکه از باب اجرای قاعده مقاصّه نوعی در صورت بودن شرایط آن، بتوان نفقه گرفت.
- [آیت الله بهجت] اگر امام جماعت بهواسطه عذری با تیمم یا با وضوی جبیره‌ای نماز میخواند، کسی که وظیفهاش وضو بوده، میتواند به او اقتدا کند، ولی اگر امام با لباس نجس نماز میخواند، بنابر احتیاط واجب نباید به او اقتدا کرد.
- [آیت الله سیستانی] از نظر اهل سنّت جمع میان عمه و برادرزادهاش یا خاله و خواهرزادهاش جایز نیست، بدین معنا که اگر هر دو را همزمان عقد کنند، هر دو عقد باطل است، و در صورتی که عقد یکی پس از دیگری باشد، عقد دومی باطل است. لکن از نظر فقه امامیه، عقد عمه پس از برادرزادهاش و خاله پس از خواهرزادهاش مطلقاً جایز است. همچنین عقد برادرزاده پس از عقد عمه و عقد خواهرزاده پس از عقد خاله، مشروط بر آنکه پیش از عقد عمه و خاله رضایت داده باشند و یا بعد از عقد رضایت بدهند جایز است. بنابراین اگر پیرو اهل سنّت، در نکاح میان عمه و برادرزادهاش و یا میان خاله و خواهرزادهاش جمع کند، پس اگر عقد آنها متقارن باشد چون به مذهب آنها عقد هر دو باطل است، برای پیرو مذهب امامیه جایز است بر هر یک از آنها و در صورت رضایت عمه یا خاله بر هر دو عقد کند. و اگر عقد مرد سنّی متقارن نباشد، عقد زن دوّم در فرض مذکور به مذهب آنها باطل است و مرد شیعی میتواند با او ازدواج کند. این حکم در مورد هر یک از آن دو زن در صورتی که امامی باشند، نیز جاری است.
- [آیت الله شبیری زنجانی] وضو گرفتن در حوضی که مثلاً یک آجر یا یک سنگ آن غصبی است، در صورتی که برداشتن آب به نظر عرف، تصرف در آن آجر یا سنگ نباشد اشکالی ندارد و در صورتی که تصرف باشد، وضوی ارتماسی او بنا بر احتیاط مستحب باطل است؛ و وضوی ترتیبی او بیاشکال صحیح می‌باشد و در هر دو صورت مرتکب کار حرامی شده است.
- [آیت الله علوی گرگانی] مستحبّ است انسان برای نماز میّت وزیارت اهل قبور و رفتن به مسجد وحرم امامان: وضو بگیرد، و همچنین برای همراه داشتن قرآن وخواندن ونوشتن آن و نیز برای مسّ حاشیه قرآن وبرای خوابیدن و نیز مستحبّ است کسیکه وضو دارد دوباره وضو بگیرد، و اگر برای یکی از این کارها وضو بگیرد هرکاری را که باید با وضو انجام داد میتواند بجا آورد، مثلاً میتواند با آن وضو نماز بخواند.
- [آیت الله سیستانی] ابوحنیفه و شافعی برای مغبون قائل به خیار غبن نیستند، حال آنکه در مذهب ما این خیار ثابت است، و ظاهراً بحث ثبوت یا عدم ثبوت این خیار شامل موردی که بنای شخص مغبون بر بیتوجّهی به قیمت و خرید و فروش کالا به هر قیمتی باشد، نمیشود، در این فرض ظاهراً خیار غبن ثابت نیست. همچنین شامل جایی که بنای طرفین معامله نقلوانتقال طبق قیمت بازار است نه بیشتر و شخص مغبون بر ادّعای غابن مبنی بر بالا نبودن قیمت اعتماد کرده، نمیشود؛ زیرا ظاهراً از نظر همگان در اینجا خیار ثابت است، از جهت فریب دادن بایع. همچنین این خیار شامل جایی که بنا به شرط ارتکازی در عرف خاص، جز حقّ فسخ، حقّ دیگری مانند حقّ مطالبه مابهالتفاوت وجود دارد، نمیشود. در هر حال، هر جا که از نظر مذهب امامیه خیار غبن ثابت باشد و مذهب اهل سنّت، آن را منکر باشد، برای شخص امامی مذهب از باب مقاصّه نوعی جایز است که پیرو اهل سنّت را به نبود خیار غبن ملزم کند. این در جایی است که مذهب اهل سنّت بر همگان، از جمله شخص امامی مذهب نافذ و جاری باشد.