چرا در سوره ملک آیه 23 (گوش) به صورت مفرد و (چشم و دل) به صورت جمع، آمده است؟

خداوند در سوره ملک می‌فرماید: «بگو: او کسی است که شما را آفرید و برای شما گوش و چشم‌ها و قلب‌ها قرار داد امّا کمتر سپاس‌گزاری می‌کنید».[1]
در آیه فوق مانند بسیاری دیگر از آیات قرآن، «قلب» و «بصر» به صورت جمع «قلوب» و «ابصار» آمده ولی «سمع» همه جا در قرآن به صورت مفرد ذکر شده است. البته باید توجه داشت، با این‌که کلمه «سمع» در قرآن همه جا به صورت مفرد آمده و به صورت «اسماع» نیامده، ولی قلب و بصر در برخی از مواضع، به صورت جمع مانند آیه فوق و گاهی به صورت مفرد مانند این آیه: «وَ خَتَمَ عَلی‏ سَمْعِهِ وَ قَلْبِهِ وَ جَعَلَ عَلی‏ بَصَرِهِ غِشاوَةً».[2]
برخی گفته‌اند: هرچند که ظاهر کلمه «سمع» این است که مفرد است، ولی چون از آن اراده معنای «جنس» شده، در معنا جمع است. همچنین احتمال داده شده که از واژه «سمع»، اراده مصدر شده باشد که هم دلالت بر کم می‌کند و هم بر زیاد(هم برای جمع استفاده می‌شود و هم مفرد).[3]
برخی دیگر گفته‌اند: می‌توان کلمه‌ای را در تقدیر گرفته که آن کلمه جمع باشد؛ مثل «حواس». از سیبویه نیز نقل شده است: هرچند که «سمع» مفرد است ولی جمع آوردن قلب‌ها و چشم‌ها، قرینه بر این است که از کل این عبارت(که شامل گوش هم می‌شود) معنای جمع اراده شده است.[4]
علاوه بر این؛ می‌‏توان وجه ذوقی و علمی دیگری برای این تفاوت گفت و آن این‌که: تنوع ادراکات قلبی و مشاهدات با چشم نسبت به «مسموعات» فوق العاده بیشتر است و به خاطر همین تفاوت، قلوب و ابصار به صورت جمع ذکر شده ولی «سمع» به صورت مفرد آمده است. در فیزیک جدید نیز می‌‏خوانیم امواج صوتی قابل استماع، تعداد نسبتاً محدودی است و از چندین ده هزار مورد تجاوز نمی‌‏کند. در حالی‌که امواج نورها و رنگ‌هایی که قابل رؤیت هستند از میلیون‌ها مورد می‌‏گذرد.[5]   [1] . «قُلْ هُوَ الَّذِی أَنْشَأَکُمْ وَ جَعَلَ لَکُمُ السَّمْعَ وَ الْأَبْصَارَ وَ الْأَفْئِدَةَ قَلِیلًا مَا تَشْکُرُونَ»؛ ملک، 23. [2] . مکارم شیرازی، ناصر، تفسیر نمونه، ج 1، ص 89، تهران، دار الکتب الإسلامیة، چاپ اول، 1374ش. [3] . شیخ طوسی، محمد بن حسن، التبیان فی تفسیر القرآن، ج 1، ص 64، بیروت، دار احیاء التراث العربی، بی‌تا. [4] . فخر رازی، محمد بن عمر، مفاتیح الغیب، ج 2، ص 296، بیروت، دار احیاء التراث العربی، چاپ سوم، 1420ق. [5] . تفسیر نمونه، ج 1، ص 90.