فرق بین دو اصطلاح (تصور و تصدیق) با (مبادی تصوریه و تصدیقیه) چیست؟ لطفاً با مثال توضیح بدهید.
اصطلاح «تصور و تصدیق» و اصطلاح «مبادی تصوری و تصدیقی»، هر دو از اصطلاحات منطقی‌‌اند، ولی با این تفاوت که اصطلاح «تصور و تصدیق» در نظر اهل منطق مربوط به انواع علوم است؛ یعنی علم به معنای مصدری،[1] دانستن و حصول صورتی از شیء در ذهن، دو گونه است: یا تصور است که به معنای حضور صورت شیء بدون حکم نزد عقل است، و یا تصدیق است که به معنای حضور صورت شیء نزد عقل همراه با حکم است.[2] اما اصطلاح «مبادی تصوری و تصدیقی» در نظر عالمان منطقی مربوط به اجزای علوم مدوّن است؛ یعنی عالمان منطقی بر این باورند که علم به معنای مدوّن؛ یعنی مجموعه مسائل منسجم، مرتبط با هم، دارای سه جزء است، که عبارت‌اند از: موضوع، مسائل و مبادی؛ مبادی نیز دو قسم است: 1. مبادی تصوری، 2. مبادی تصدیقی. مقصود از مبادی تصوری اموری است که تصور موضوع علم یا موضوع مسائل به آن وابسته است؛ مانند: تعریف موضوع علم، تعریف اجزای موضوع و تعریف عوارض و حالات موضوع علم. منظور از مبادی تصدیقی، مسائلی است که تصدیق به مسائل علم متوقف بر آنها است؛ مانند قضایای بدیهی که در اثبات مسائل علم به کار برده می‌‌شوند. به بیان دیگر مراد از مبادی تصدیقی، تصدیقات بدیهی است که موجب کشف تصدیقات مجهول می‌‌شود.[3] با توجه به مطالب گذشته آشکار شد که اصطلاح «تصور و تصدیق» با اصطلاح «مبادی تصوری و تصدیقی» دو وادی جداگانه و دو مطلب کاملاً جدا هستند؛ زیرا اصطلاح تصور و تصدیق مربوط به تقسیم علم به معنای مصدری و حالت نفسانی است، در حالی‌که اصطلاح «مبادی تصوری و تصدیقی» مربوط به بحث اجزای علوم مدوّن و متعارف است.   [1] . برای اطلاع بیشتر رجوع شود به پاسخ: 111. [2] . برای اطلاع بیشتر رجوع شود به پاسخ: 37749. [3] . ر.ک: یزدی، ملا عبدالله بن شهاب الدین حسین، الحاشیة علی تهذیب المنطق، ص 114 - 116، قم، مؤسسة النشر الاسلامی، چاپ دوم، 1412ق؛ سجادی، سید جعفر، فرهنگ معارف اسلامی، ج 3، ص 1667، تهران، دانشگاه تهران، چاپ سوم، 1373ش.
عنوان سوال:

فرق بین دو اصطلاح (تصور و تصدیق) با (مبادی تصوریه و تصدیقیه) چیست؟ لطفاً با مثال توضیح بدهید.


پاسخ:

اصطلاح «تصور و تصدیق» و اصطلاح «مبادی تصوری و تصدیقی»، هر دو از اصطلاحات منطقی‌‌اند، ولی با این تفاوت که اصطلاح «تصور و تصدیق» در نظر اهل منطق مربوط به انواع علوم است؛ یعنی علم به معنای مصدری،[1] دانستن و حصول صورتی از شیء در ذهن، دو گونه است: یا تصور است که به معنای حضور صورت شیء بدون حکم نزد عقل است، و یا تصدیق است که به معنای حضور صورت شیء نزد عقل همراه با حکم است.[2]
اما اصطلاح «مبادی تصوری و تصدیقی» در نظر عالمان منطقی مربوط به اجزای علوم مدوّن است؛ یعنی عالمان منطقی بر این باورند که علم به معنای مدوّن؛ یعنی مجموعه مسائل منسجم، مرتبط با هم، دارای سه جزء است، که عبارت‌اند از: موضوع، مسائل و مبادی؛ مبادی نیز دو قسم است: 1. مبادی تصوری، 2. مبادی تصدیقی.
مقصود از مبادی تصوری اموری است که تصور موضوع علم یا موضوع مسائل به آن وابسته است؛ مانند: تعریف موضوع علم، تعریف اجزای موضوع و تعریف عوارض و حالات موضوع علم.
منظور از مبادی تصدیقی، مسائلی است که تصدیق به مسائل علم متوقف بر آنها است؛ مانند قضایای بدیهی که در اثبات مسائل علم به کار برده می‌‌شوند. به بیان دیگر مراد از مبادی تصدیقی، تصدیقات بدیهی است که موجب کشف تصدیقات مجهول می‌‌شود.[3]
با توجه به مطالب گذشته آشکار شد که اصطلاح «تصور و تصدیق» با اصطلاح «مبادی تصوری و تصدیقی» دو وادی جداگانه و دو مطلب کاملاً جدا هستند؛ زیرا اصطلاح تصور و تصدیق مربوط به تقسیم علم به معنای مصدری و حالت نفسانی است، در حالی‌که اصطلاح «مبادی تصوری و تصدیقی» مربوط به بحث اجزای علوم مدوّن و متعارف است.   [1] . برای اطلاع بیشتر رجوع شود به پاسخ: 111. [2] . برای اطلاع بیشتر رجوع شود به پاسخ: 37749. [3] . ر.ک: یزدی، ملا عبدالله بن شهاب الدین حسین، الحاشیة علی تهذیب المنطق، ص 114 - 116، قم، مؤسسة النشر الاسلامی، چاپ دوم، 1412ق؛ سجادی، سید جعفر، فرهنگ معارف اسلامی، ج 3، ص 1667، تهران، دانشگاه تهران، چاپ سوم، 1373ش.





1396@ - موتور جستجوی پرسش و پاسخ امین