اگر ماموریتی بر اساس قانون اسلام و شرع مقدّس باشد، آن مامور با توجه بر این‌که برای ماموریتش حجت شرعی دارد، معذور خواهد بود. امّا اگر ماموریتی غیر شرعی و بر خلاف مقرّرات و احکام اسلام باشد، این مامور معذور نخواهد بود؛ بر این اساس، هر ماموری معذور نخواهد بود و این عبارت در کلّیّت آن مورد پذیرش اسلام نیست. خداوند در قرآن کریم می‌فرماید: و مستضعفان به مستکبران می‌گویند: «وسوسه‌‏های فریب‌کارانه شما در شب و روز (مایه گمراهی ما شد)، هنگامی که به ما دستور می‌دادید که به خداوند کافر شویم و همتایانی برای او قرار دهیم»! و آنان هنگامی که عذاب [الهی] را می‌بینند پشیمانی خود را پنهان می‌کنند [تا بیشتر رسوا نشوند]! و ما غل و زنجیرها در گردن کافران می‌نهیم آیا جز آنچه عمل می‌کردند به آنها جزا داده می‌شود؟![1] اما برخی ماموران معذور هستند؛ به عنوان نمونه اگر فرماندهی در جنگ، به فردی ماموریت دهد که در گوشه‌ای کمین کرده و تنها به کنترل فعالیت‌های دشمن بپردازد و از هر درگیری خودداری کند، اگر فردی از دشمن از کنار او گذشته و به نیروهای خودی صدمه‌ای وارد سازد، آن مامور معذور خواهد بود. [1] . «وَ قالَ الَّذینَ اسْتُضْعِفُوا لِلَّذینَ اسْتَکْبَرُوا بَلْ مَکْرُ اللَّیْلِ وَ النَّهارِ اِذْ تَاْمُرُونَنا اَنْ نَکْفُرَ باللهِ وَ نَجْعَلَ لَهُ اَنْداداً وَ اَسَرُّوا النَّدامَهَ لَمَّا رَاَوُا الْعَذابَ وَ جَعَلْنَا الْاَغْلالَ فی‏ اَعْناقِ الَّذینَ کَفَرُوا هَلْ یُجْزَوْنَ اِلاَّ ما کانُوا یَعْمَلُون». سبا، 33.
از کودکی شنیدهام که میگویند من مامورم و معذور، آیا این استدلال صحیح است؟
اگر ماموریتی بر اساس قانون اسلام و شرع مقدّس باشد، آن مامور با توجه بر اینکه برای ماموریتش حجت شرعی دارد، معذور خواهد بود. امّا اگر ماموریتی غیر شرعی و بر خلاف مقرّرات و احکام اسلام باشد، این مامور معذور نخواهد بود؛ بر این اساس، هر ماموری معذور نخواهد بود و این عبارت در کلّیّت آن مورد پذیرش اسلام نیست.
خداوند در قرآن کریم میفرماید: و مستضعفان به مستکبران میگویند: «وسوسههای فریبکارانه شما در شب و روز (مایه گمراهی ما شد)، هنگامی که به ما دستور میدادید که به خداوند کافر شویم و همتایانی برای او قرار دهیم»! و آنان هنگامی که عذاب [الهی] را میبینند پشیمانی خود را پنهان میکنند [تا بیشتر رسوا نشوند]! و ما غل و زنجیرها در گردن کافران مینهیم آیا جز آنچه عمل میکردند به آنها جزا داده میشود؟![1]
اما برخی ماموران معذور هستند؛ به عنوان نمونه اگر فرماندهی در جنگ، به فردی ماموریت دهد که در گوشهای کمین کرده و تنها به کنترل فعالیتهای دشمن بپردازد و از هر درگیری خودداری کند، اگر فردی از دشمن از کنار او گذشته و به نیروهای خودی صدمهای وارد سازد، آن مامور معذور خواهد بود. [1] . «وَ قالَ الَّذینَ اسْتُضْعِفُوا لِلَّذینَ اسْتَکْبَرُوا بَلْ مَکْرُ اللَّیْلِ وَ النَّهارِ اِذْ تَاْمُرُونَنا اَنْ نَکْفُرَ باللهِ وَ نَجْعَلَ لَهُ اَنْداداً وَ اَسَرُّوا النَّدامَهَ لَمَّا رَاَوُا الْعَذابَ وَ جَعَلْنَا الْاَغْلالَ فی اَعْناقِ الَّذینَ کَفَرُوا هَلْ یُجْزَوْنَ اِلاَّ ما کانُوا یَعْمَلُون». سبا، 33.
- [سایر] شنیدهام که میگویند سفر کردن در روز دوشنبه خوب نمیباشد. آیا این حرف درست است و روایتی در این مورد داریم؟
- [سایر] میگویند شمر و امام حسین(ع) در کودکی با همبازی میکردند و خانه آنها در یک محل بود! آیا صحیح است؟
- [سایر] شنیدهام که خوردن خوراکی بر سر مزارها و قبرستانها مکروه است، آیا صحیح است؟
- [سایر] برخورد صحیح با کودکی که دزدی می کند چیست؟
- [سایر] بنا بر آیات قرآن، آیا امامت حضرت مهدی(عج) در کودکی صحیح است؟
- [سایر] بنا بر آیات قرآن، آیا امامت حضرت مهدی (عج) در کودکی صحیح است؟
- [آیت الله سبحانی] کسی که معذور است و نیاز به نیابت دارد، اگر خودش با عسر و حرج غسل و وضو را انجام دهد، آیا کار او صحیح است؟
- [آیت الله فاضل لنکرانی] نایب پس از عقد اجاره بلافاصله از انجام بعض اعمال معذور شد، آیا نیابت او صحیح است؟ و از مصادیق عذر طاری است یا خیر؟
- [آیت الله وحید خراسانی] در مناسک امده است که معذور نمی تواند نایب شود معذور به چه کسی گفته می شود لطفا حد ان را معین کنید مثلا کسی که نمی تواند نماز طواف را صحیح بخواند یا نمی تواند خودش رمی جمرات کند و یا نمی تواند قربانی نماید و یا نمی تواند یکی دیگر از واجبات حج را اعم از ارکان و غیر ارکان انجام دهد معذور است یا خیر
- [آیت الله نوری همدانی] آیا اعتکاف کودک ممیز یعنی کودکی که هنوز به حد بلوغ نرسیده است ولی وظیفه خود را میشناسد صحیح است؟
- [آیت الله وحید خراسانی] اگر اول نماز یا اثنای حمد و سوره اقتدا کند و پیش از ان که به رکوع رود امام سر از رکوع بردارد در صورتی که در تاخیر معذور باشد نماز و جماعت او صحیح است
- [آیت الله مظاهری] رعایت کردن آنچه را که علمای تجوید میگویند نظیر مدّهای واجب، مراعات مخارج حروف، وقف به حرکت، وصل به سکون و مانند اینها واجب نیست بلکه اگر طوری بخواند که بگویند عربی صحیح است، کفایت میکند.
- [آیت الله شبیری زنجانی] اگر چند نفر در مزدی که از کار خودشان میگیرند با یکدیگر شرکت کنند، مثلاً چند دلّاک با هم قرار بگذارند هر قدر مزد میگیرند با هم قسمت کنند، شرکت آنان صحیح نیست و به این شرکت، (شرکت ابدان) میگویند.
- [آیت الله بهجت] شخص معذور، مثل محبوس در مکان غصبی و یا مضطرّ، اگر امید تمکن و برطرف شدن عذر را تا آخر وقت دارد، بنابر احوط باید نماز را تأخیر بیندازد؛ و در صورتی که تمکن بیرون رفتن از آن مکان را ندارد، نماز در آنجا صحیح است.
- [آیت الله شبیری زنجانی] بعد از مرگ انسان میشود نماز و عبادتهای دیگری را که او در زندگی بجا نیاورده، شخص دیگری به جا آورد که به او (نایب) میگویند و عمل او را نیابت مینامند و به کسی که از طرف او عمل را انجام میدهند (منوب عنه) میگویند و در حال حیات انسان تنها در حج و زیارت، نیابت مشروع است به تفصیلی که در جای خود ذکر شده است. و همچنان که نیابت تبرعی و بدون مزد صحیح است، نیابت با اجاره یا جعاله یا شرط ضمن عقد و مانند اینها نیز صحیح میباشد.
- [آیت الله جوادی آملی] .اگر کسی بر اثر یقین، طمأنینه، گزارش دو مرد عادل یا گمان قوی برای معذور، شروع به نماز کرد و در بین نماز بفهمد که هنوز وقت داخل نشده، یا بعد از نماز بفهمد که تمام نماز او پیش از وقت انجام شده، نم از او باطل است؛ ولی چنانچه در بین نماز یا پس از آن بفهمد که در بین نماز (قبل از تمام شدن آن, هرچند هنگام سلام باشد) وقت داخل شده، نماز او صحیح است.
- [امام خمینی] قیام در موقع گفتن تکبیرةالاحرام و قیام پیش از رکوع که آن را قیام متصل به رکوع میگویند رکن است، ولی قیام در موقع خواندن حمد و سوره و قیام بعد از رکوع رکن نیست و اگر کسی آن را از روی فراموشی ترک کند، نمازش صحیح است.
- [آیت الله بروجردی] قیام در موقع گفتن تکبیرة الاحرام و قیام پیش از رکوع که آن را قیام متصل به رکوع میگویند رکن است، ولی قیام در موقع خواندن حمد و سوره و قیام بعد از رکوع رکن نیست و اگر کسی آن را از روی فراموشی ترک کند، نمازش صحیح است.
- [آیت الله خوئی] قیام در موقع گفتن تکبیرة الاحرام و قیام پیش از رکوع که آن را قیام متصل به رکوع میگویند رکن است، ولی قیام در موقع خواندن حمد و سوره و قیام بعد از رکوع رکن نیست، و اگر کسی آن را از روی فراموشی ترک کند، نمازش صحیح است.
- [آیت الله سیستانی] قیام در موقع گفتن تکبیرة الاحرام ، و قیام پیش از رکوع که آن را قیام متّصل به رکوع میگویند ، رکن است ، ولی قیام در موقع خواندن حمد و سوره و قیام بعد از رکوع ، رکن نیست و اگر کسی آن را از روی فراموشی ترک کند ، نمازش صحیح است .