نهج البلاغه
«کار ما کاری است سخت، و تحمّل آن دشوار؛ کسی آن را برنتابد جز مرد دیندار، که خدا او را آزموده و ایمانش در دل بوده. و حدیث ما را فرانگیرد جز سینه‌های امانتدار، و خردهای بردبار.»
آیا می‌توان تاریخ دقیق تمام خطبه‌ها، نامه‌ها و حکمت‌های نهج البلاغه را مشخص کرد؟
همان‌گونه که می‌دانید، نهج البلاغه مجموعه‌ای از سخنان و نامه‌های امام علی(ع) است که در طول حیات و زندگی آن‌حضرت از ایشان ثبت شده است. با توجه به مطالب مندرج در برخی سخنان و نامه‌ها و نیز با توجه به قرائن و شواهد پیرامونی، مشخص می‌شود که این سخن و یا این نامه در فلان واقعه تاریخی و در ارتباط با فلان فرد و یا گروه خاص صادر شده است. به عنوان نمونه خطبه 66(فیض الاسلام) در ارتباط با پاسخ‌های امام علی(ع) به سخنان و استدلال‌های نادرست برخی انصار و قریش می‌باشد. از چنین محتوایی فهمیده می‌شود که زمان این خطبه مصادف با تاریخ انتخاب خلفا است. زمان تقریبی برخی خطبه‌ها نیز مشخص است که مثلاً در یکی از سال‌های دوران خلافتشان صادر شده است. اما برای بسیاری از مطالب نهج البلاغه نمی‌توان تاریخ دقیقی - و یا حتی نسبی - مشخص نمود؛ چرا که مثلاً علی(ع) به اتفاق چند نفر از دوستان در جایی نشسته بودند، همام از وی راجع به اوصاف متقین پرسید و آن‌حضرت مطالبی را بیان کرد. تمام منابع و مصادری که این خطبه را نقل کرده‌اند، تاریخی از آن نقل نکرده‌اند. یا در موردی مشابه، امام در سخنی به بیان عظمت خلقت و آفرینش آسمان‌ها و زمین می‌پردازد. بدیهی است که در این‌گونه موارد نمی‌توان تاریخ دقیقی ارائه کرد. بنابراین، به طور کلی نمی‌توان تاریخ دقیق بیشتر خطبه‌ها، نامه‌ها و حکمت‌های نهج البلاغه را مشخص کرد، به جز موارد معدودی که قرائن و شواهدی بر این امر وجود دارد. همان‌گونه که شأن نزول و تاریخ تمام آیات قرآن و سخنان پیامبر(ص) برای ما مشخص نیست. اساساً ثبت دقیق سخنان این بزرگواران در زمانی که ابزار و وسایل پیشرفته نوشت افزاری وجود نداشت، توقعی نابجا است. علاوه براین‌که جامعه‌ای اسلامی در برهه‌ای از زمان با منع نوشتن احادیث روبه‌رو بود.
همان‌گونه که می‌دانید، نهج البلاغه مجموعه‌ای از سخنان و نامه‌های امام علی(ع) است که در طول حیات و زندگی آن‌حضرت از ایشان ثبت شده است. با توجه به مطالب مندرج در برخی سخنان و نامه‌ها و نیز با توجه به قرائن و شواهد پیرامونی، مشخص می‌شود که این سخن و یا این نامه در فلان واقعه تاریخی و در ارتباط با فلان فرد و یا گروه خاص صادر شده است. به عنوان نمونه خطبه 66(فیض الاسلام) در ارتباط با پاسخ‌های امام علی(ع) به سخنان و استدلال‌های نادرست برخی انصار و قریش می‌باشد. از چنین محتوایی فهمیده می‌شود که زمان این خطبه مصادف با تاریخ انتخاب خلفا است. زمان تقریبی برخی خطبه‌ها نیز مشخص است که مثلاً در یکی از سال‌های دوران خلافتشان صادر شده است. اما برای بسیاری از مطالب نهج البلاغه نمی‌توان تاریخ دقیقی - و یا حتی نسبی - مشخص نمود؛ چرا که مثلاً علی(ع) به اتفاق چند نفر از دوستان در جایی نشسته بودند، همام از وی راجع به اوصاف متقین پرسید و آن‌حضرت مطالبی را بیان کرد. تمام منابع و مصادری که این خطبه را نقل کرده‌اند، تاریخی از آن نقل نکرده‌اند. یا در موردی مشابه، امام در سخنی به بیان عظمت خلقت و آفرینش آسمان‌ها و زمین می‌پردازد. بدیهی است که در این‌گونه موارد نمی‌توان تاریخ دقیقی ارائه کرد. بنابراین، به طور کلی نمی‌توان تاریخ دقیق بیشتر خطبه‌ها، نامه‌ها و حکمت‌های نهج البلاغه را مشخص کرد، به جز موارد معدودی که قرائن و شواهدی بر این امر وجود دارد. همان‌گونه که شأن نزول و تاریخ تمام آیات قرآن و سخنان پیامبر(ص) برای ما مشخص نیست. اساساً ثبت دقیق سخنان این بزرگواران در زمانی که ابزار و وسایل پیشرفته نوشت افزاری وجود نداشت، توقعی نابجا است. علاوه براین‌که جامعه‌ای اسلامی در برهه‌ای از زمان با منع نوشتن احادیث روبه‌رو بود.
پاسخ:
همان‌گونه که می‌دانید، نهج البلاغه مجموعه‌ای از سخنان و نامه‌های امام علی(ع) است که در طول حیات و زندگی آن‌حضرت از ایشان ثبت شده است. با توجه به مطالب مندرج در برخی سخنان و نامه‌ها و نیز با توجه به قرائن و شواهد پیرامونی، مشخص می‌شود که این سخن و یا این نامه در فلان واقعه تاریخی و در ارتباط با فلان فرد و یا گروه خاص صادر شده است. به عنوان نمونه خطبه 66(فیض الاسلام) در ارتباط با پاسخ‌های امام علی(ع) به سخنان و استدلال‌های نادرست برخی انصار و قریش می‌باشد. از چنین محتوایی فهمیده می‌شود که زمان این خطبه مصادف با تاریخ انتخاب خلفا است.
زمان تقریبی برخی خطبه‌ها نیز مشخص است که مثلاً در یکی از سال‌های دوران خلافتشان صادر شده است.
اما برای بسیاری از مطالب نهج البلاغه نمی‌توان تاریخ دقیقی - و یا حتی نسبی - مشخص نمود؛ چرا که مثلاً علی(ع) به اتفاق چند نفر از دوستان در جایی نشسته بودند، همام از وی راجع به اوصاف متقین پرسید و آن‌حضرت مطالبی را بیان کرد. تمام منابع و مصادری که این خطبه را نقل کرده‌اند، تاریخی از آن نقل نکرده‌اند. یا در موردی مشابه، امام در سخنی به بیان عظمت خلقت و آفرینش آسمان‌ها و زمین می‌پردازد. بدیهی است که در این‌گونه موارد نمی‌توان تاریخ دقیقی ارائه کرد.
بنابراین، به طور کلی نمی‌توان تاریخ دقیق بیشتر خطبه‌ها، نامه‌ها و حکمت‌های نهج البلاغه را مشخص کرد، به جز موارد معدودی که قرائن و شواهدی بر این امر وجود دارد. همان‌گونه که شأن نزول و تاریخ تمام آیات قرآن و سخنان پیامبر(ص) برای ما مشخص نیست.
اساساً ثبت دقیق سخنان این بزرگواران در زمانی که ابزار و وسایل پیشرفته نوشت افزاری وجود نداشت، توقعی نابجا است. علاوه براین‌که جامعه‌ای اسلامی در برهه‌ای از زمان با منع نوشتن احادیث روبه‌رو بود.
- [سایر] در خطبه 233 نهج البلاغه حضرت علی(ع) مردم این دوره را چگونه توصیف می‌کند؟ و چه نتیجهای می‌توان گرفت؟
- [سایر] مصونیت قرآن و نهج البلاغه ؟
- [سایر] تقسیم بندی نهج البلاغه چگونه است؟
- [سایر] تقسیم بندی نهج البلاغه چگونه است؟
- [سایر] نهج البلاغه، حکمت 230 را توضیح دهید؟
- [سایر] بعثت در نهج البلاغه را بیان کنید؟
- [سایر] ترجمه های نهج البلاغه را ذکر کنید.
- [سایر] متمایلم نظر دانشمندان را در خصوص نهج البلاغه بدانم که آیا نهج البلاغه یک منبع دانش اسلامی مورد وثوق، معتبر و قابل اطمینان است؟
- [سایر] بیانات امیرالمؤمنین در خصوص زن در نهجالبلاغه چه توجیهی دارد؟
- [سایر] حکمت 17 و 19 نهج البلاغه را توضیح دهید؟
- [آیت الله اردبیلی] اگر ملکی را وقف کند که عایدی آن را خرج تعمیر مسجد نمایند و به امام جماعت و مؤذّن و مستخدم آن بدهند و بدانند برای هر یک چه مقدار معیّن کرده، در صورتی که معلوم شود منظور واقف تأمین زندگی امام جماعت یا مؤذّن یا مستخدم بوده و مقداری که معیّن کرده در زمان گذشته آن را تأمین میکرده، ولی حالا خیلی کمتر از مقدار مورد نیاز است، مثلاً گفته باشد: (هر ماه ده تومان به امام بدهید)، می‌توان به مقدار تأمین معاش به آنها داد و اگر معلوم نباشد، باید همانطور که مشخّص کرده مصرف شود و چنانچه ندانند برای هر یک چه مقدار معیّن نموده، باید اوّل مسجد را تعمیر کنند و اگر چیزی زیاد آمد، بین امام جماعت و مؤذّن و مستخدم به نحو مساوی تقسیم نمایند و بهتر است این سه نفر در تقسیم با یکدیگر مصالحه کنند.
- [آیت الله شبیری زنجانی] زکات گندم و جو و خرما و کشمش وقتی واجب می‌شود که به مقدار نصاب برسد، مقدار نصاب غلاّت بیتردید 5 وَسَق معادل 300 صاع می‌باشد، مشهور علماء، وزن هر صاع را در تمامی غلاّت، 1170 درهم گرفتهاند و با محاسبه هر درهم به وزن 2140 مثقال معمولی، نصاب غلاّت را 849 / 193 کیلوگرم برآورد کرده‌اند، ولی در این محاسبه دو مطلب مهم باید تذکّر داده شود: 1 - مقدار درهم، بنا بر تحقیق بیش از 2140 مثقال معمولی بوده، بر طبق یک محاسبه وزن درهم تقریبا 2 / 97 گرم تعیین شده (9) در نتیجه نصاب (یعنی 300 صاع) معادل 1041 / 239 کیلوگرم و بر طبق محاسبه دیگر وزن درهم 3 / 125 گرم معیّن شده (10) در نتیجه نصاب 1097 / 875 کیلوگرم خواهد بود. 2 - تعیین یک وزن برای تمامی غلاّت در صورتی صحیح است که وزن هر صاع در تمامی غلّات یکسان باشد، ولی با عنایت به این که صاع و وسق پیمانههای خاص بوده و قهراً با توجّه به سبکی و سنگینی غلّات (بر طبق وزن حجمی آنها) وزن نصاب غلّات مختلف تغییر می‌کند. ظاهراً وزن 1170 درهم برای هر صاع، برای گندم متوسط تعیین شده است، بنابراین ارقام 1041 / 239 یا 1097 / 875 کیلوگرم مربوط به نصاب گندم می‌باشد و با عنایت به تفاوت اقسام مختلف گندم در وزن حجمی و اختلاف فوق در وزن درهم، تعیین دقیق حجم نصاب غلّات میسور نیست، ولی می‌توان حجم حداقل 1300 لیتر را برای نصاب غلّات در نظر گرفت (11)، این حجم در غلّات مختلف وزنهای گوناگونی دارد، بلکه اقسام هر نوع غلّه، نیز وزن حجمی مختلفی دارد، مثلاً برای جو، حداقل وزن 780 کیلوگرم را می‌توان برای نصاب زکات در نظر گرفت. (12)
- [آیت الله اردبیلی] (حج) زیارت کردن خانه خداوند متعال و انجام دادن اعمالی است که دستور دادهاند در آنجا بجا آورده شود و در تمام عمر بر هر کسی که شرایط ذیل را دارا باشد، یک مرتبه واجب می‌شود: اوّل:آن که بالغ باشد.دوم:آن که عاقل و آزاد باشد.سوم:به واسطه رفتن به حجّ =============================================================================== 1 آل عمران(3):96 و 97 نهج البلاغه، خطبه 1. 2 مائده(5):97. 3 وسائل الشیعة، چاپ آل البیت، باب 1 از (أبواب وجوب الحجّ و شرائطه)،ح18،ج11،ص14. مجبور نشود کار حرامی را که اهمیّت آن در شرع مقدّس از حجّ بیشتر است انجام دهد، یا عمل واجبی را که از حجّ مهمتر است ترک نماید.چهارم:آن که مستطیع باشد و شرایط استطاعت عبارت است از: 1 آن که توشه راه و چیزهایی را که بر حسب حال خود در سفر به آن احتیاج دارد و در کتاب (مناسک حجّ و عمره) گفته شده دارا باشدو نیز وسیله سفر یا مالی که بتواند آنها را تهیّه کند، داشته باشد. 2 سلامت مزاج و توانایی آن را داشته باشد که بتواند به مکّه برود و اعمال حجّ را بجا آورد. 3 در راه مانعی از رفتن و برگشتن نباشد و اگر راه را بسته باشند یا انسان بترسد که در راه جان یا عرض او از بین برود یا مال او را ببرند، حجّ بر او واجب نیست، ولی اگر از راه دیگری بتواند برود اگرچه دورتر باشد در صورتی که مشقّت زیاد نداشته باشد و یا موجب ضرر قابل توجه به وی نگردد، باید از آن راه برود. 4 به اندازه بجا آوردن اعمال حجّ وقت داشته باشد. 5 مخارج کسانی را که خرجی آنان بر او واجب است، مثل زن و بچّه ومخارج افرادی را که مردم خرجی دادن به آنها را لازم میدانند، داشته باشد. 6 بعد از برگشتن از حجّ، کسب، زراعت، عایدی ملک، یا راه دیگری برای تأمین معاش خود داشته باشد که مجبور نشود به زحمت زندگی کند.
- [آیت الله اردبیلی] زکات از واجبات بزرگ الهی است که در قرآن و روایات در کنار نماز و اعتقاد به آخرت قرار گرفته است و هدف از آن تأمین اجتماعی، تعدیل ثروت، تأمین زندگی فقرا، ایجاد تسهیلات و منافع عمومی و دینی و جذب غیر مسلمانان به اسلام است و یقینا اگر ثروتمندان زکات اموال خویش را بپردازند، فقر از جامعه اسلامی رخت برمیبندد. امام صادق علیهالسلام می‌فرماید: (همانا خداوند عزّوجلّ در اموال ثروتمندان برای فقرا به اندازه کفایت آنان واجب فرموده است و اگر میدانست آن مقدار کفایت نمیکند، هر آینه بر آن میافزود. آنچه بر سر فقرا آمده است به سبب کاستی الهی نیست، بلکه به علّت منع حقوق آنان از سوی کسانی است که حقوق فقرا را ادا نمیکنند و به درستی اگر مردم حقوق مستمندان را ادا می‌کردند، آنان در رفاه زندگی می‌کردند.)(1) با برچیده شدن فقر از جامعه، امنیت اجتماعی نیز حاکم میگردد؛ علی علیهالسلام می‌فرماید: (اموال خویش را با زکات پاسداری کنید.)(2) پرداختن زکات موجب رهایی از عذاب الهی(3) و حافظ جان و مال است و خداوند عزّوجلّ می‌فرماید: (هر آنچه را در راه خداوند انفاق میکنید خداوند به شما باز میگرداند و او بهترین روزی دهندگان است.)(4) نماز با پرداختن زکات است که به ثمر مینشیند چنان‌که در روایت آمده است: (آن کسی که نماز به پایدارد و زکات نپردازد =============================================================================== 1 وسائل الشیعة، چاپ آل البیت، باب 1 از (أبواب ما تجب فیه الزکاة)،ح2،ج9،ص10. 2 نهج البلاغه، صبحی صالح، حکمت 146. 3 (آنان را که طلا و نقره گنجینه میکنند و آن را در راه خداوند انفاق نمیکنند، به عذاب دردناک بشارت ده.)، توبه(9):34. 4 سبأ(34):39. گویا نماز نخوانده است.)(1)