امام حسین(ع) عالم‌ترین و عابدترین فرد زمان خود بوده، و احادیث زیادی در زمینه‌های مختلف از ایشان بر جا مانده است. البته حضرتشان و نیز برادرشان امام حسن(ع) از امامانی هستند که به دلیل شرایط سیاسی دوران امامتشان و نیز برجسته‌تر بودن رفتار سیاسی آن‌حضرات، میراث فقهی چندانی - مانند آنچه از امام پنجم و ششم نقل شده - از آنان بر جای نمانده است تا آن‌جا که برخی از علما، منکر نقل حدیث فقهی از امام حسین(ع) شده‌اند.[1] البته این سخن، قدری مبالغه‌آمیز می‌نماید، و روایاتی فقهی از شخص امام حسین(ع) نقل شده است، و نیز روایاتی فقهی داریم که امام حسین(ع) از پیامبر خدا(ص) و امام علی(ع) نقل کرده‌اند؛ مانند روایت آغاز تشریع اذان،[2] جایز نبودن مسح بر کفش (مگر در حال ضرورت)،[3] نهی از ترک حج[4] ‏ و ... .[5] علاوه بر آن؛ هر حدیثی که از امامان بعدی به نقل از پدرانشان از پیامبر اسلام(ص) وجود دارد، امام حسین(ع) نیز در سند چنین روایاتی وجود داشته و به عبارتی این روایات نیز به صورت غیر مستقیم از میراث فقهی آن‌حضرت بشمار می‌آید. به هر حال؛ در این‌جا به احادیثی فقهی از امام حسین(ع) اشاره می‌شود که به استناد آن احکامی در رساله‌های توضیح المسائل مراجع معظم تقلید - که برای عموم مردم نوشته شده است - یافت می‌شود. حرمت پوشیدن لباس شُهرت‏ امام حسین(ع) در این‌باره می‌فرماید: «هر کس لباسی بپوشد که او را مشهور کند، خداوند، روز قیامت، لباسی از آتش بر او می‌پوشانَد».[6] فقها نیز به این روایت در مباحث لباس شهرت استناد کرده‌اند.[7] چنان‌که فقهای معظم می‌گویند: بنابر احتیاط واجب، باید از پوشیدن لباس شهرت (که معمول نیست و شخص را انگشت‌نما می‌کند) خودداری شود.[8] آنچه بر مُحرم، حرام است‏[9] امام حسین(ع) می‌فرماید: «مُحرم، از صید کردن، آمیزش جنسی، بوی خوش، پوشیدن جامه دوخته و چیدن مو و ناخن، منع شده است و اگر پس از احرام و پیش از وقوف در عرفه، به عمد جماع کند، حجّش را باطل ساخته و باید قربانی‌ای که آورده، ذبح کند و سال بعد نیز حج بگزارد. زن هم اگر مُحرم بود و با مردش همراهی کرد، چنین حکمی دارد؛ امّا اگر مرد، زن را به زور، وادار به آمیزش کرد و یا در حال خواب به نزدش آمد و یا زن، مُحرم نبود، چیزی بر او نیست».[10] زکات فطریه امام حسین(ع) می‌فرماید: «زکات فطریه، بر هر شهری و روستایی، واجب است».[11] البته افرادی که واجد شرایط وجوب زکات فطریه باشند که از روایات دیگر فهمیده می‌شود. درباره آگاهی بیشتر از احکام زکات فطریه نمایه‌های زیر را مطالعه کنید: «زکات فطر»، سؤال 6226 «موارد پرداخت زکات فطریه»، سؤال 61495 «پرداخت فطریه»، سؤال 16892 [1] . ر. ک: استادی، رضا، سرگذشت شهید جاوید، به ضمیمه دو رساله در علم امام از علّامه طباطبایی، ص 535، قم، قدس، 1382ش. [2] . ابن حیون مغربی، نعمان بن محمد، دعائم الاسلام و ذکر الحلال و الحرام و القضایا و الأحکام، محقق، مصحح، فیضی، آصف،‏ ج ‏1، ص 142، قم، مؤسسة آل البیت(ع)، چاپ دوم، 1385ق. [3] . طوسی، محمد بن حسن، الامالی، ص 647، قم، دار الثقافة، چاپ اول، 1414ق. [4] . طبرانی، سلیمان بن أحمد، المعجم الکبیر، محقق: سلفی، حمدی بن عبد المجید، ج 3، ص 135، قاهره، مکتبة ابن تیمیة، چاپ دوم، 1415ق. [5] . ر. ک: محمدی ری‌شهری، محمد، طباطبایی‌نژاد، محمود، سید طبایی، روح الله‏، دانشنامه امام حسین (علیه السلام) بر پایه قرآن، حدیث و تاریخ، مترجم: مسعودی، عبدالهادی‏، ج 13، ص 459 – 461، قم، دار الحدیث، چاپ دوم، 1388ش. [6] . کلینی، محمد بن یعقوب، کافی، محقق، مصحح، غفاری، علی اکبر، آخوندی، محمد، ج ‏6، ص 445، تهران، دار الکتب الإسلامیة، چاپ چهارم، 1407ق. [7] . ر. ک: حسینی عاملی، سید جواد، مفتاح الکرامة فی شرح قواعد العلاّمة، ج ‌4، ص 60، بیروت، دار إحیاء التراث العربی، چاپ اول، بی‌تا؛ نجفی، محمد حسن، جواهر الکلام فی شرح شرائع الإسلام، محقق، مصحح، قوچانی، عباس، آخوندی، علی، ‌ج ‌8، ص 253، بیروت، دار إحیاء التراث العربی، چاپ هفتم، 1404ق؛ طباطبایی حکیم، سید محسن، مستمسک العروة الوثقی، ج ‌5، ص 393، قم، مؤسسة دار التفسیر، چاپ اول، 1416ق. [8] . ر. ک: امام خمینی، تحریر الوسیلة، ج ‌1، ص 146، قم، مؤسسه مطبوعات دار العلم، چاپ اول؛ امام خمینی، توضیح المسائل (محشّی)، گردآورنده: بنی‌هاشمی خمینی، سید محمدحسین، ج 1، ص 466 – 467، قم، دفتر انتشارات اسلامی، چاپ هشتم، 1424ق. [9] . ر. ک: موسوی شاهرودی، سید مرتضی، جامع الفتاوی مناسک حج (با روشی جدید مطابق با فتاوای ده تن از مراجع عظام تقلید)، محرّمات احرام‏، ص 83 – 105، تهران، نشر مشعر، چاپ سوم، 1428ق. [10] . دعائم الإسلام، ج ‏1، ص 303. [11] . همان، ص 267.
امام حسین(ع) عالمترین و عابدترین فرد زمان خود بوده، و احادیث زیادی در زمینههای مختلف از ایشان بر جا مانده است. البته حضرتشان و نیز برادرشان امام حسن(ع) از امامانی هستند که به دلیل شرایط سیاسی دوران امامتشان و نیز برجستهتر بودن رفتار سیاسی آنحضرات، میراث فقهی چندانی - مانند آنچه از امام پنجم و ششم نقل شده - از آنان بر جای نمانده است تا آنجا که برخی از علما، منکر نقل حدیث فقهی از امام حسین(ع) شدهاند.[1] البته این سخن، قدری مبالغهآمیز مینماید، و روایاتی فقهی از شخص امام حسین(ع) نقل شده است، و نیز روایاتی فقهی داریم که امام حسین(ع) از پیامبر خدا(ص) و امام علی(ع) نقل کردهاند؛ مانند روایت آغاز تشریع اذان،[2] جایز نبودن مسح بر کفش (مگر در حال ضرورت)،[3] نهی از ترک حج[4] و ... .[5]
علاوه بر آن؛ هر حدیثی که از امامان بعدی به نقل از پدرانشان از پیامبر اسلام(ص) وجود دارد، امام حسین(ع) نیز در سند چنین روایاتی وجود داشته و به عبارتی این روایات نیز به صورت غیر مستقیم از میراث فقهی آنحضرت بشمار میآید.
به هر حال؛ در اینجا به احادیثی فقهی از امام حسین(ع) اشاره میشود که به استناد آن احکامی در رسالههای توضیح المسائل مراجع معظم تقلید - که برای عموم مردم نوشته شده است - یافت میشود.
حرمت پوشیدن لباس شُهرت
امام حسین(ع) در اینباره میفرماید: «هر کس لباسی بپوشد که او را مشهور کند، خداوند، روز قیامت، لباسی از آتش بر او میپوشانَد».[6] فقها نیز به این روایت در مباحث لباس شهرت استناد کردهاند.[7]
چنانکه فقهای معظم میگویند: بنابر احتیاط واجب، باید از پوشیدن لباس شهرت (که معمول نیست و شخص را انگشتنما میکند) خودداری شود.[8]
آنچه بر مُحرم، حرام است[9]
امام حسین(ع) میفرماید: «مُحرم، از صید کردن، آمیزش جنسی، بوی خوش، پوشیدن جامه دوخته و چیدن مو و ناخن، منع شده است و اگر پس از احرام و پیش از وقوف در عرفه، به عمد جماع کند، حجّش را باطل ساخته و باید قربانیای که آورده، ذبح کند و سال بعد نیز حج بگزارد. زن هم اگر مُحرم بود و با مردش همراهی کرد، چنین حکمی دارد؛ امّا اگر مرد، زن را به زور، وادار به آمیزش کرد و یا در حال خواب به نزدش آمد و یا زن، مُحرم نبود، چیزی بر او نیست».[10]
زکات فطریه
امام حسین(ع) میفرماید: «زکات فطریه، بر هر شهری و روستایی، واجب است».[11] البته افرادی که واجد شرایط وجوب زکات فطریه باشند که از روایات دیگر فهمیده میشود. درباره آگاهی بیشتر از احکام زکات فطریه نمایههای زیر را مطالعه کنید:
«زکات فطر»، سؤال 6226
«موارد پرداخت زکات فطریه»، سؤال 61495
«پرداخت فطریه»، سؤال 16892 [1] . ر. ک: استادی، رضا، سرگذشت شهید جاوید، به ضمیمه دو رساله در علم امام از علّامه طباطبایی، ص 535، قم، قدس، 1382ش. [2] . ابن حیون مغربی، نعمان بن محمد، دعائم الاسلام و ذکر الحلال و الحرام و القضایا و الأحکام، محقق، مصحح، فیضی، آصف، ج 1، ص 142، قم، مؤسسة آل البیت(ع)، چاپ دوم، 1385ق. [3] . طوسی، محمد بن حسن، الامالی، ص 647، قم، دار الثقافة، چاپ اول، 1414ق. [4] . طبرانی، سلیمان بن أحمد، المعجم الکبیر، محقق: سلفی، حمدی بن عبد المجید، ج 3، ص 135، قاهره، مکتبة ابن تیمیة، چاپ دوم، 1415ق. [5] . ر. ک: محمدی ریشهری، محمد، طباطبایینژاد، محمود، سید طبایی، روح الله، دانشنامه امام حسین (علیه السلام) بر پایه قرآن، حدیث و تاریخ، مترجم: مسعودی، عبدالهادی، ج 13، ص 459 – 461، قم، دار الحدیث، چاپ دوم، 1388ش. [6] . کلینی، محمد بن یعقوب، کافی، محقق، مصحح، غفاری، علی اکبر، آخوندی، محمد، ج 6، ص 445، تهران، دار الکتب الإسلامیة، چاپ چهارم، 1407ق. [7] . ر. ک: حسینی عاملی، سید جواد، مفتاح الکرامة فی شرح قواعد العلاّمة، ج 4، ص 60، بیروت، دار إحیاء التراث العربی، چاپ اول، بیتا؛ نجفی، محمد حسن، جواهر الکلام فی شرح شرائع الإسلام، محقق، مصحح، قوچانی، عباس، آخوندی، علی، ج 8، ص 253، بیروت، دار إحیاء التراث العربی، چاپ هفتم، 1404ق؛ طباطبایی حکیم، سید محسن، مستمسک العروة الوثقی، ج 5، ص 393، قم، مؤسسة دار التفسیر، چاپ اول، 1416ق. [8] . ر. ک: امام خمینی، تحریر الوسیلة، ج 1، ص 146، قم، مؤسسه مطبوعات دار العلم، چاپ اول؛ امام خمینی، توضیح المسائل (محشّی)، گردآورنده: بنیهاشمی خمینی، سید محمدحسین، ج 1، ص 466 – 467، قم، دفتر انتشارات اسلامی، چاپ هشتم، 1424ق. [9] . ر. ک: موسوی شاهرودی، سید مرتضی، جامع الفتاوی مناسک حج (با روشی جدید مطابق با فتاوای ده تن از مراجع عظام تقلید)، محرّمات احرام، ص 83 – 105، تهران، نشر مشعر، چاپ سوم، 1428ق. [10] . دعائم الإسلام، ج 1، ص 303. [11] . همان، ص 267.
- [سایر] اگر برای عزاداری و گریه امام حسین(ع) روایت و حدیثی وجود دارد ، آیا برای راه افتادن در کوچه و خیابان چه روایتی موجود است؟
- [سایر] آیا روایت گریه حضرت ابراهیم (ع) بر امام حسین (ع) صحیح است؟
- [سایر] آیا از نگاه احادیث، زیارت امام رضا(ع) بر زیارت امام حسین(ع) برتری دارد؟!
- [سایر] شواهد موجود بر سنخیت روحی لازم امام علی(ع)، حضرت فاطمه(س)، امام حسن(ع) و امام حسین (ع) برای اهل بیت پیامبر اکرم(ص) بودن کدامند؟
- [سایر] امام حسین(ع) در روایات اهل سنت چگونه مطرح شده است؟
- [سایر] چه اوصافی برای امام حسین(ع) در زیارات و روایات آمده است؟
- [سایر] چرا اسم امام حسین(ع) را حسین گذاشتند؟ چرا اسم امام علی(ع) را علی گذاشتند؟
- [سایر] در برخی از روایات بیان شده است که امام حسین(ع) نسبت به امام حسن(ع) در مقابل معاویه و عمال او موضع تندتری از خود بروز میداد. این روایات تا چه حد درست است؟
- [سایر] چرا فرزندان امام حسن مجتبی (ع) مانند قاسم و عبد الله کوچک تر از فرزندان امام حسین (ع) مانند امام سجاد (ع) و علی اکبر هستند، با وجود آن که امام مجتبی بزرگ تر از امام حسین (ع) می باشند؟
- [سایر] در روایت آمده است که امام حسن و امام حسین(ع) شش ماه با هم فاصله دارند! لطفاً توضیح دهید که چگونه چنین چیزی امکان دارد؟
- [آیت الله میرزا جواد تبریزی] نماز در حرم امامان (ع) مستحب بلکه بهتر از مسجد است و مروی است که نماز حرم مطهر حضرت امیرالمؤمنین (ع) برابر دویست هزار نماز است.
- [آیت الله وحید خراسانی] نماز خواندن در حرم امامان علیهم السلام مستحب است بلکه از بعضی روایات استفاده می شود که نماز در حرم مطهر حضرت امیر المومنین علیه السلام و سیدالشهداء علیه السلام افضل از مسجد است
- [آیت الله شبیری زنجانی] برای زنها نماز خواندن در خانه بهتر است و در حدیث شریف از امام جعفر صادق علیهالسلام آمده است که: (خیر مساجد نساءکم البیوت).
- [آیت الله مکارم شیرازی] چند کار در روایات به هنگام آشامیدن آب توصیه شده است: 1 آب را بطور مکیدن بیاشامد 2 در روز ایستاده آب بخورد 3 پیش از نوشیدن آب (بسم الله) و بعد آن (الحمد لله) بگوید. 4 آب را به سه نفس بیاشامد، نه یک نفس. 5 از روی میل آب بیاشامد. 6 بعد از نوشیدن آب حضرت امام حسین(علیه السلام) و اهل او را یاد کند و قاتلان ایشان را لعنت نماید.
- [آیت الله خوئی] اگر نذر کند که به زیارت یکی از امامان مثلًا به زیارت حضرت اباعبدالله (علیهالسلام) مشرف شود چنانچه به زیارت امام دیگر برود کافی نیست، و اگر بواسطة عذری نتواند آن امام را زیارت کند چیزی بر او واجب نیست.
- [آیت الله سیستانی] نماز خواندن در حرم امامان علیهمالسلام مستحب ، بلکه بهتر از مسجد است ؛ و روایت شده که نماز در حرم مطهّر حضرت امیر المؤمنین علیهالسلام برابر دویست هزار نماز است .
- [آیت الله فاضل لنکرانی] اگر نذر کند که به زیارت یکی از امامان مثلا به زیارت حضرت اباعبدالله(علیه السلام) مشرف شود، چنانچه به زیارت امام دیگر برود کافی نیست و اگر بواسطه عذری نتواند آن امام را زیارت کند چیزی بر او واجب نیست.
- [آیت الله سبحانی] خوردن خاک و گِل حرام است، ولی خوردن کمی از تربت پاک حضرت سیّدالشهداء امام حسین(علیه السلام) که از قبر شریف اخذ شود (کمتر از یک نخود) به قصد شفاء اشکال ندارد و همچنین گل داغستان و گل ارمنی که برای معالجه می خورند در صورتی که علاج منحصر به آن باشد جایز است.
- [آیت الله سبحانی] اگر نذر کند که به زیارت یکی از امامان مثلاً به زیارت حضرت اباعبدالله(علیه السلام)مشرف شود، چنانچه به زیارت امام دیگر برود کافی نیست و اگر به واسطه عذری نتواند آن امام را زیارت کند چیزی بر او واجب نیست.
- [آیت الله بروجردی] اگر نذر کند که به زیارت یکی از امامان مثلاً به زیارت حضرت اباعبدالله عَلَیْهِ السَّلَام مشّرف شود، چنانچه به زیارت امام دیگر برود کافی نیست و اگر به واسطهی عذری نتواند آن امام را زیارت کند، چیزی بر او واجب نیست.