تنهایی
خلوت در سه معنا استعمال شده است. از احکام خلوت به معنای نخست در باب نکاح و طلاق سخن گفته‌اند.
آیا اگر کسی به تنهایی انجام کارهای خیر را برعهده گرفته و مانع مشارکت دیگران شود گناه کرده است؟
پاسخ اجمالی: دامنه کارهای خیر و اعمال صالح بسیار وسیع و گسترده است به همین دلیل هیچ کس نمی تواند مانع از انجام کارهای خیر دیگران و ثواب بردن آنان شود. همچنین بهره مندی از اجر و پاداش و محروم شدن از آن دائر مدار نیت و کیفیت عمل و وجود و عدم اخلاص در انجام کارها است. باید دید کسی که به تنهایی انجام عمل خیری بر عهده می گیرد و وظیفه ای را از دوش دیگران بر می دارد به چه انگیزه و نیتی این کار را انجام داده است؟ در مواردی که فردی با نیت خالصانه و قصد قربت به تنهایی زحمت و مسئولیت انجام کارهای خیر را به عهده می گیرد نه تنها گناهی نکرده است که مستحق پاداش و اجر ویژه است. همچنین افرادی که واقعاً و از روی اخلاص قصد انجام کار خیری را داشته باشند اما به دلیل سبقت و اقدام دیگران و یا به هر علت دیگری فرصت انجام آنرا پیدا نکنند خداوند اجر و پاداش انجام آن کار خیر را به آنان خواهد داد. پاسخ تفصیلی: هیچ کس نمی تواند مانع از انجام کارهای خیر دیگران و ثواب بردن آنان شود! زیرا اولاً دامنه کارهای نیک و اعمال صالح بسیار وسیع بوده و منحصر در یک یا دو یا چند مورد نیست . و اگر در موردی مشارکت ممکن نشد فرد می تواند در موارد دیگر اقدام نماید. ثانیاً بهره مندی از اجر و پاداش و محروم شدن از آن دائر مدار نیت و کیفیت عمل انسان است. باید دید کسی که به تنهایی انجام عمل خیری بر عهده می گیرد و وظیفه ای را از دوش دیگران بر می دارد به چه انگیزه و نیتی این کار را انجام داده است. در مواردی که فردی با نیت خالصانه و قصد قربت به تنهایی زحمت و مسئولیت انجام کارهای خیر را به عهده می گیرد نه تنها گناهی نکرده است که مستحق پاداش و اجر ویژه است. در روایات اسلامی به مساله"نیت" اهمیت فوق العاده‌ای داده شده است، و اصلا برنامه اسلام این است که هر عملی با رنگ نیت و انگیزه آن شناخته می شود. پیامبر اکرم (ص) فرمودند: " حقیقت عمل به نیت آن است ."[1] ازنظر اسلام اجر و پاداش کارهای خیر و اعمال صالح به نیت عمل کننده (عامل) بستگی دارد. و نیت بسیار بالاتر از عمل است. امام صادق (ع) در این زمینه می فرماید:"نیت بالاتر از عمل است ، آگاه باشید که نیت همان عمل است...."[2] البته مراد از نیت، نیت خالصانه است. زیرا بعد از مساله نیت روی" اخلاص" تکیه شده است که اگر آن باشد، عمل فوق العاده پر ارزش و الا فاقد ارزش خواهد بود. اخلاص آن است که محرک انسان از هر گونه شائبه غیر الهی پاک باشد و می‌توان نام آن را" توحید نیت" گذاشت، یعنی در تمام برنامه‌ها تنها به پروردگار و رضای او اندیشیدن. بر این اساس افرادی که واقعاً و از روی اخلاص قصد انجام کار خیری را داشته باشند اما به دلیل سبقت و اقدام دیگران و یا به هر علت دیگری فرصت انجام آنرا پیدا نکنند و موفق به انجام عمل نشود . خداوند اجر و پاداش انجام آن کار خیر را به آنان خواهد داد. این مطلب از برخی روایات دیگر نیز استفاده می شود که اگر کسانی به عمل قومی راضی باشند اجر و ثواب همان عمل را می برند.‌[3] از طرف دیگر اگر فردی اعمال زیادی انجام دهد ولی در انجام آنها اخلاص نداشته باشد از اجر و ثواب الهی محروم خواهد بود . امام صادق (ع) در بیان اهمیت اخلاص فرموده اند: "... زیرا گاهی عمل از روی ریا انجام می شود اما نیت خالص و برای پروردگار است به همین دلیل خداوند متعال به نیت پاداشی می دهد که که به عمل نمی دهد."[4] بر این اساس تا حقیقت خلوص و اخلاص در عمل نیاید، رنگ عمل صالح به خود نخواهد گرفت. زیرا انگیزه الهی و خدایی است که به عمل انسان عمق می‌دهد، نورانیت می‌ بخشد، و جهت صحیح می‌دهد، و هنگامی که اخلاص از میان رفت، عمل بیشتر جنبه ظاهری پیدا می ‌کند، به منافع شخصی گرایش می‌یابد و عمق و اصالت و جهت صحیح خود را از دست می‌ دهد. در حقیقت این عمل صالحی که از انگیزه الهی و اخلاص، سرچشمه گرفته و با آن آمیخته شده است گذرنامه لقای پروردگار است!. شخصی خدمت پیامبر (ص) آمد عرض کرد: یا رسول اللَّه! من در راه خدا انفاق می‌کنم و صله رحم بجا می‌آورم، و این اعمال را فقط به خاطر اللَّه انجام می‌دهم، اما هنگامی که مردم از این اعمال من سخن می‌گویند و ستایش می‌کنند مسرور و خوشحال می‌شوم، این اعمال من چگونه است؟ پیامبر (ص) سکوت فرمود و سخنی نگفت، تا اینکه آیه " فَمَنْ کانَ یَرْجُوا لِقاءَ رَبِّهِ فَلْیَعْمَلْ عَمَلاً صالِحاً وَ لا یُشْرِکْ بِعِبادَةِ رَبِّهِ أَحَداً "یعنی:" پس هر که به لقای پروردگارش امید دارد، باید کاری شایسته انجام دهد، و هیچ کس را در عبادت پروردگارش شریک نکند! "[5]نازل شد و به این سؤال پاسخ داد (که تنها عملی مقبول درگاه خدا است که با اخلاص کامل همراه باشد) بدون شک منظور از این روایت آن حالت سرور غیر اختیاری نیست، بلکه حالتی است که انگیزه عمل انسان گردد و یا حکایت از عدم خلوص نیت کند.[6] بر این اساس باید دید که این فرد به چه نیتی به تنهایی انجام کار خیر را بر عهده گرفته است .اگر با اخلاص و قربة الی الله چنین کاری را انجام می دهد مسلماً از مصادیق آیات شریفه " فَاسْتَبِقُوا الْخَیْراتِ"[7]،" وَ سارِعُوا إِلی‌ مَغْفِرَةٍ مِنْ رَبِّکُمْ وَ جَنَّةٍ عَرْضُهَا"[8]،" وَ السَّابِقُونَ السَّابِقُونَ، أُولئِکَ الْمُقَرَّبُونَ"[9] و اجر و پاداش او نزد خداوند متعال محفوظ است. اما اگر خدای نخواسته از روی ریا و نیت های شیطانی چنین کاری کرده باشد هیچ گونه اجر و پاداشی نخواهد داشت. پی نوشتها: [1]. بحارالأنوار ج 66 ص 404،:" لا عمل الا بالنیة" [2]. وسائل‌الشیعة ج 1 ص 51 ،حدیث 97 " وَ بِالْإِسْنَادِ عَنِ الْمِنْقَرِیِّ عَنْ سُفْیَانَ بْنِ عُیَیْنَةَ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع فِی حَدِیثٍ وَ النِّیَّةُ أَفْضَلُ مِنَ الْعَمَلِ أَلَا وَ إِنَّ النِّیَّةَ هِیَ الْعَمَلُ ثُمَّ تَلَا قَوْلَهُ تَعَالَی قُلْ کُلٌّ یَعْمَلُ عَلی‌ شاکِلَتِهِ یَعْنِی عَلَی نِیَّتِهِ" [3]. وَ قَدْ قَالَ لَهُ بَعْضُ أَصْحَابِهِ وَدِدْتُ أَنَّ أَخِی فُلَاناً کَانَ شَاهِدَنَا لِیَرَی مَا نَصَرَکَ اللَّهُ بِهِ عَلَی أَعْدَائِکَ فَقَالَ لَهُ (ع) عَلِیٌّ (ع) أَ هَوَی أَخِیکَ مَعَنَا فَقَالَ نَعَمْ قَالَ فَقَدْ شَهِدَنَا وَ لَقَدْ شَهِدَنَا فِی عَسْکَرِنَا هَذَا قَوْمٌ أَقْوَامٌ فِی أَصْلَابِ الرِّجَالِ وَ أَرْحَامِ النِّسَاءِ سَیَرْعَفُ بِهِمُ الزَّمَانُ وَ یَقْوَی بِهِمُ الْإِیمَان. نهج البلاغة، ص: 55، ،ناشر: هجرت‌، مکان چاپ: قم‌،سال چاپ: 1414 ق‌، نوبت چاپ: اول‌، تعداد جلد: 1 [4]. وسائل‌الشیعة ج 1 ص 54، حدیث107: " وَ فِی کِتَابِ الْعِلَلِ عَنْ أَبِیهِ عَنْ حَبِیبِ بْنِ الْحُسَیْنِ الْکُوفِیِّ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ الْحُسَیْنِ بْنِ أَبِی الْخَطَّابِ عَنْ أَحْمَدَ بْنِ صَبِیحٍ الْأَسَدِیِّ عَنْ زَیْدٍ الشَّحَّامِ قَالَ قُلْتُ لِأَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع إِنِّی سَمِعْتُکَ تَقُولُ نِیَّةُ الْمُؤْمِنِ خَیْرٌ مِنْ عَمَلِهِ فَکَیْفَ تَکُونُ النِّیَّةُ خَیْراً مِنَ الْعَمَلِ قَالَ لِأَنَّ الْعَمَلَ رُبَّمَا کَانَ رِیَاءً لِلْمَخْلُوقِینَ وَ النِّیَّةُ خَالِصَةٌ لِرَبِّ الْعَالَمِینَ فَیُعْطِی عَزَّ وَ جَلَّ عَلَی‌ النِّیَّةِ مَا لَا یُعْطِی عَلَی الْعَمَلِ [5]. کهف، 110 [6]. تفسیر نمونه، ج‌12، ص 579 [7]. بقره، 148 [8]. آل عمران،133 [9]. واقعه 10و 11 منبع: www.islamquest.net
پاسخ اجمالی: دامنه کارهای خیر و اعمال صالح بسیار وسیع و گسترده است به همین دلیل هیچ کس نمی تواند مانع از انجام کارهای خیر دیگران و ثواب بردن آنان شود. همچنین بهره مندی از اجر و پاداش و محروم شدن از آن دائر مدار نیت و کیفیت عمل و وجود و عدم اخلاص در انجام کارها است. باید دید کسی که به تنهایی انجام عمل خیری بر عهده می گیرد و وظیفه ای را از دوش دیگران بر می دارد به چه انگیزه و نیتی این کار را انجام داده است؟ در مواردی که فردی با نیت خالصانه و قصد قربت به تنهایی زحمت و مسئولیت انجام کارهای خیر را به عهده می گیرد نه تنها گناهی نکرده است که مستحق پاداش و اجر ویژه است. همچنین افرادی که واقعاً و از روی اخلاص قصد انجام کار خیری را داشته باشند اما به دلیل سبقت و اقدام دیگران و یا به هر علت دیگری فرصت انجام آنرا پیدا نکنند خداوند اجر و پاداش انجام آن کار خیر را به آنان خواهد داد. پاسخ تفصیلی: هیچ کس نمی تواند مانع از انجام کارهای خیر دیگران و ثواب بردن آنان شود! زیرا اولاً دامنه کارهای نیک و اعمال صالح بسیار وسیع بوده و منحصر در یک یا دو یا چند مورد نیست . و اگر در موردی مشارکت ممکن نشد فرد می تواند در موارد دیگر اقدام نماید. ثانیاً بهره مندی از اجر و پاداش و محروم شدن از آن دائر مدار نیت و کیفیت عمل انسان است. باید دید کسی که به تنهایی انجام عمل خیری بر عهده می گیرد و وظیفه ای را از دوش دیگران بر می دارد به چه انگیزه و نیتی این کار را انجام داده است. در مواردی که فردی با نیت خالصانه و قصد قربت به تنهایی زحمت و مسئولیت انجام کارهای خیر را به عهده می گیرد نه تنها گناهی نکرده است که مستحق پاداش و اجر ویژه است. در روایات اسلامی به مساله"نیت" اهمیت فوق العاده‌ای داده شده است، و اصلا برنامه اسلام این است که هر عملی با رنگ نیت و انگیزه آن شناخته می شود. پیامبر اکرم (ص) فرمودند: " حقیقت عمل به نیت آن است ."[1] ازنظر اسلام اجر و پاداش کارهای خیر و اعمال صالح به نیت عمل کننده (عامل) بستگی دارد. و نیت بسیار بالاتر از عمل است. امام صادق (ع) در این زمینه می فرماید:"نیت بالاتر از عمل است ، آگاه باشید که نیت همان عمل است...."[2] البته مراد از نیت، نیت خالصانه است. زیرا بعد از مساله نیت روی" اخلاص" تکیه شده است که اگر آن باشد، عمل فوق العاده پر ارزش و الا فاقد ارزش خواهد بود. اخلاص آن است که محرک انسان از هر گونه شائبه غیر الهی پاک باشد و می‌توان نام آن را" توحید نیت" گذاشت، یعنی در تمام برنامه‌ها تنها به پروردگار و رضای او اندیشیدن. بر این اساس افرادی که واقعاً و از روی اخلاص قصد انجام کار خیری را داشته باشند اما به دلیل سبقت و اقدام دیگران و یا به هر علت دیگری فرصت انجام آنرا پیدا نکنند و موفق به انجام عمل نشود . خداوند اجر و پاداش انجام آن کار خیر را به آنان خواهد داد. این مطلب از برخی روایات دیگر نیز استفاده می شود که اگر کسانی به عمل قومی راضی باشند اجر و ثواب همان عمل را می برند.‌[3] از طرف دیگر اگر فردی اعمال زیادی انجام دهد ولی در انجام آنها اخلاص نداشته باشد از اجر و ثواب الهی محروم خواهد بود . امام صادق (ع) در بیان اهمیت اخلاص فرموده اند: "... زیرا گاهی عمل از روی ریا انجام می شود اما نیت خالص و برای پروردگار است به همین دلیل خداوند متعال به نیت پاداشی می دهد که که به عمل نمی دهد."[4] بر این اساس تا حقیقت خلوص و اخلاص در عمل نیاید، رنگ عمل صالح به خود نخواهد گرفت. زیرا انگیزه الهی و خدایی است که به عمل انسان عمق می‌دهد، نورانیت می‌ بخشد، و جهت صحیح می‌دهد، و هنگامی که اخلاص از میان رفت، عمل بیشتر جنبه ظاهری پیدا می ‌کند، به منافع شخصی گرایش می‌یابد و عمق و اصالت و جهت صحیح خود را از دست می‌ دهد. در حقیقت این عمل صالحی که از انگیزه الهی و اخلاص، سرچشمه گرفته و با آن آمیخته شده است گذرنامه لقای پروردگار است!. شخصی خدمت پیامبر (ص) آمد عرض کرد: یا رسول اللَّه! من در راه خدا انفاق می‌کنم و صله رحم بجا می‌آورم، و این اعمال را فقط به خاطر اللَّه انجام می‌دهم، اما هنگامی که مردم از این اعمال من سخن می‌گویند و ستایش می‌کنند مسرور و خوشحال می‌شوم، این اعمال من چگونه است؟ پیامبر (ص) سکوت فرمود و سخنی نگفت، تا اینکه آیه " فَمَنْ کانَ یَرْجُوا لِقاءَ رَبِّهِ فَلْیَعْمَلْ عَمَلاً صالِحاً وَ لا یُشْرِکْ بِعِبادَةِ رَبِّهِ أَحَداً "یعنی:" پس هر که به لقای پروردگارش امید دارد، باید کاری شایسته انجام دهد، و هیچ کس را در عبادت پروردگارش شریک نکند! "[5]نازل شد و به این سؤال پاسخ داد (که تنها عملی مقبول درگاه خدا است که با اخلاص کامل همراه باشد) بدون شک منظور از این روایت آن حالت سرور غیر اختیاری نیست، بلکه حالتی است که انگیزه عمل انسان گردد و یا حکایت از عدم خلوص نیت کند.[6] بر این اساس باید دید که این فرد به چه نیتی به تنهایی انجام کار خیر را بر عهده گرفته است .اگر با اخلاص و قربة الی الله چنین کاری را انجام می دهد مسلماً از مصادیق آیات شریفه " فَاسْتَبِقُوا الْخَیْراتِ"[7]،" وَ سارِعُوا إِلی‌ مَغْفِرَةٍ مِنْ رَبِّکُمْ وَ جَنَّةٍ عَرْضُهَا"[8]،" وَ السَّابِقُونَ السَّابِقُونَ، أُولئِکَ الْمُقَرَّبُونَ"[9] و اجر و پاداش او نزد خداوند متعال محفوظ است. اما اگر خدای نخواسته از روی ریا و نیت های شیطانی چنین کاری کرده باشد هیچ گونه اجر و پاداشی نخواهد داشت. پی نوشتها: [1]. بحارالأنوار ج 66 ص 404،:" لا عمل الا بالنیة" [2]. وسائل‌الشیعة ج 1 ص 51 ،حدیث 97 " وَ بِالْإِسْنَادِ عَنِ الْمِنْقَرِیِّ عَنْ سُفْیَانَ بْنِ عُیَیْنَةَ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع فِی حَدِیثٍ وَ النِّیَّةُ أَفْضَلُ مِنَ الْعَمَلِ أَلَا وَ إِنَّ النِّیَّةَ هِیَ الْعَمَلُ ثُمَّ تَلَا قَوْلَهُ تَعَالَی قُلْ کُلٌّ یَعْمَلُ عَلی‌ شاکِلَتِهِ یَعْنِی عَلَی نِیَّتِهِ" [3]. وَ قَدْ قَالَ لَهُ بَعْضُ أَصْحَابِهِ وَدِدْتُ أَنَّ أَخِی فُلَاناً کَانَ شَاهِدَنَا لِیَرَی مَا نَصَرَکَ اللَّهُ بِهِ عَلَی أَعْدَائِکَ فَقَالَ لَهُ (ع) عَلِیٌّ (ع) أَ هَوَی أَخِیکَ مَعَنَا فَقَالَ نَعَمْ قَالَ فَقَدْ شَهِدَنَا وَ لَقَدْ شَهِدَنَا فِی عَسْکَرِنَا هَذَا قَوْمٌ أَقْوَامٌ فِی أَصْلَابِ الرِّجَالِ وَ أَرْحَامِ النِّسَاءِ سَیَرْعَفُ بِهِمُ الزَّمَانُ وَ یَقْوَی بِهِمُ الْإِیمَان. نهج البلاغة، ص: 55، ،ناشر: هجرت‌، مکان چاپ: قم‌،سال چاپ: 1414 ق‌، نوبت چاپ: اول‌، تعداد جلد: 1 [4]. وسائل‌الشیعة ج 1 ص 54، حدیث107: " وَ فِی کِتَابِ الْعِلَلِ عَنْ أَبِیهِ عَنْ حَبِیبِ بْنِ الْحُسَیْنِ الْکُوفِیِّ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ الْحُسَیْنِ بْنِ أَبِی الْخَطَّابِ عَنْ أَحْمَدَ بْنِ صَبِیحٍ الْأَسَدِیِّ عَنْ زَیْدٍ الشَّحَّامِ قَالَ قُلْتُ لِأَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع إِنِّی سَمِعْتُکَ تَقُولُ نِیَّةُ الْمُؤْمِنِ خَیْرٌ مِنْ عَمَلِهِ فَکَیْفَ تَکُونُ النِّیَّةُ خَیْراً مِنَ الْعَمَلِ قَالَ لِأَنَّ الْعَمَلَ رُبَّمَا کَانَ رِیَاءً لِلْمَخْلُوقِینَ وَ النِّیَّةُ خَالِصَةٌ لِرَبِّ الْعَالَمِینَ فَیُعْطِی عَزَّ وَ جَلَّ عَلَی‌ النِّیَّةِ مَا لَا یُعْطِی عَلَی الْعَمَلِ [5]. کهف، 110 [6]. تفسیر نمونه، ج‌12، ص 579 [7]. بقره، 148 [8]. آل عمران،133 [9]. واقعه 10و 11 منبع: www.islamquest.net
عنوان سوال:
آیا اگر کسی به تنهایی انجام کارهای خیر را برعهده گرفته و مانع مشارکت دیگران شود گناه کرده است؟
پاسخ:
پاسخ اجمالی:
دامنه کارهای خیر و اعمال صالح بسیار وسیع و گسترده است به همین دلیل هیچ کس نمی تواند مانع از انجام کارهای خیر دیگران و ثواب بردن آنان شود. همچنین بهره مندی از اجر و پاداش و محروم شدن از آن دائر مدار نیت و کیفیت عمل و وجود و عدم اخلاص در انجام کارها است. باید دید کسی که به تنهایی انجام عمل خیری بر عهده می گیرد و وظیفه ای را از دوش دیگران بر می دارد به چه انگیزه و نیتی این کار را انجام داده است؟ در مواردی که فردی با نیت خالصانه و قصد قربت به تنهایی زحمت و مسئولیت انجام کارهای خیر را به عهده می گیرد نه تنها گناهی نکرده است که مستحق پاداش و اجر ویژه است. همچنین افرادی که واقعاً و از روی اخلاص قصد انجام کار خیری را داشته باشند اما به دلیل سبقت و اقدام دیگران و یا به هر علت دیگری فرصت انجام آنرا پیدا نکنند خداوند اجر و پاداش انجام آن کار خیر را به آنان خواهد داد.
پاسخ تفصیلی:
هیچ کس نمی تواند مانع از انجام کارهای خیر دیگران و ثواب بردن آنان شود! زیرا اولاً دامنه کارهای نیک و اعمال صالح بسیار وسیع بوده و منحصر در یک یا دو یا چند مورد نیست . و اگر در موردی مشارکت ممکن نشد فرد می تواند در موارد دیگر اقدام نماید. ثانیاً بهره مندی از اجر و پاداش و محروم شدن از آن دائر مدار نیت و کیفیت عمل انسان است. باید دید کسی که به تنهایی انجام عمل خیری بر عهده می گیرد و وظیفه ای را از دوش دیگران بر می دارد به چه انگیزه و نیتی این کار را انجام داده است. در مواردی که فردی با نیت خالصانه و قصد قربت به تنهایی زحمت و مسئولیت انجام کارهای خیر را به عهده می گیرد نه تنها گناهی نکرده است که مستحق پاداش و اجر ویژه است.
در روایات اسلامی به مساله"نیت" اهمیت فوق العاده‌ای داده شده است، و اصلا برنامه اسلام این است که هر عملی با رنگ نیت و انگیزه آن شناخته می شود. پیامبر اکرم (ص) فرمودند: " حقیقت عمل به نیت آن است ."[1]
ازنظر اسلام اجر و پاداش کارهای خیر و اعمال صالح به نیت عمل کننده (عامل) بستگی دارد. و نیت بسیار بالاتر از عمل است. امام صادق (ع) در این زمینه می فرماید:"نیت بالاتر از عمل است ، آگاه باشید که نیت همان عمل است...."[2] البته مراد از نیت، نیت خالصانه است. زیرا بعد از مساله نیت روی" اخلاص" تکیه شده است که اگر آن باشد، عمل فوق العاده پر ارزش و الا فاقد ارزش خواهد بود.
اخلاص آن است که محرک انسان از هر گونه شائبه غیر الهی پاک باشد و می‌توان نام آن را" توحید نیت" گذاشت، یعنی در تمام برنامه‌ها تنها به پروردگار و رضای او اندیشیدن. بر این اساس افرادی که واقعاً و از روی اخلاص قصد انجام کار خیری را داشته باشند اما به دلیل سبقت و اقدام دیگران و یا به هر علت دیگری فرصت انجام آنرا پیدا نکنند و موفق به انجام عمل نشود . خداوند اجر و پاداش انجام آن کار خیر را به آنان خواهد داد.
این مطلب از برخی روایات دیگر نیز استفاده می شود که اگر کسانی به عمل قومی راضی باشند اجر و ثواب همان عمل را می برند.[3]
از طرف دیگر اگر فردی اعمال زیادی انجام دهد ولی در انجام آنها اخلاص نداشته باشد از اجر و ثواب الهی محروم خواهد بود . امام صادق (ع) در بیان اهمیت اخلاص فرموده اند: "... زیرا گاهی عمل از روی ریا انجام می شود اما نیت خالص و برای پروردگار است به همین دلیل خداوند متعال به نیت پاداشی می دهد که که به عمل نمی دهد."[4]
بر این اساس تا حقیقت خلوص و اخلاص در عمل نیاید، رنگ عمل صالح به خود نخواهد گرفت. زیرا انگیزه الهی و خدایی است که به عمل انسان عمق می‌دهد، نورانیت می بخشد، و جهت صحیح می‌دهد، و هنگامی که اخلاص از میان رفت، عمل بیشتر جنبه ظاهری پیدا می کند، به منافع شخصی گرایش می‌یابد و عمق و اصالت و جهت صحیح خود را از دست می دهد.
در حقیقت این عمل صالحی که از انگیزه الهی و اخلاص، سرچشمه گرفته و با آن آمیخته شده است گذرنامه لقای پروردگار است!.
شخصی خدمت پیامبر (ص) آمد عرض کرد: یا رسول اللَّه! من در راه خدا انفاق می‌کنم و صله رحم بجا می‌آورم، و این اعمال را فقط به خاطر اللَّه انجام می‌دهم، اما هنگامی که مردم از این اعمال من سخن می‌گویند و ستایش می‌کنند مسرور و خوشحال می‌شوم، این اعمال من چگونه است؟
پیامبر (ص) سکوت فرمود و سخنی نگفت، تا اینکه آیه " فَمَنْ کانَ یَرْجُوا لِقاءَ رَبِّهِ فَلْیَعْمَلْ عَمَلاً صالِحاً وَ لا یُشْرِکْ بِعِبادَةِ رَبِّهِ أَحَداً "یعنی:" پس هر که به لقای پروردگارش امید دارد، باید کاری شایسته انجام دهد، و هیچ کس را در عبادت پروردگارش شریک نکند! "[5]نازل شد و به این سؤال پاسخ داد (که تنها عملی مقبول درگاه خدا است که با اخلاص کامل همراه باشد) بدون شک منظور از این روایت آن حالت سرور غیر اختیاری نیست، بلکه حالتی است که انگیزه عمل انسان گردد و یا حکایت از عدم خلوص نیت کند.[6]
بر این اساس باید دید که این فرد به چه نیتی به تنهایی انجام کار خیر را بر عهده گرفته است .اگر با اخلاص و قربة الی الله چنین کاری را انجام می دهد مسلماً از مصادیق آیات شریفه " فَاسْتَبِقُوا الْخَیْراتِ"[7]،" وَ سارِعُوا إِلی مَغْفِرَةٍ مِنْ رَبِّکُمْ وَ جَنَّةٍ عَرْضُهَا"[8]،" وَ السَّابِقُونَ السَّابِقُونَ، أُولئِکَ الْمُقَرَّبُونَ"[9] و اجر و پاداش او نزد خداوند متعال محفوظ است. اما اگر خدای نخواسته از روی ریا و نیت های شیطانی چنین کاری کرده باشد هیچ گونه اجر و پاداشی نخواهد داشت.
پی نوشتها:
[1]. بحارالأنوار ج 66 ص 404،:" لا عمل الا بالنیة"
[2]. وسائل‌الشیعة ج 1 ص 51 ،حدیث 97 " وَ بِالْإِسْنَادِ عَنِ الْمِنْقَرِیِّ عَنْ سُفْیَانَ بْنِ عُیَیْنَةَ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع فِی حَدِیثٍ وَ النِّیَّةُ أَفْضَلُ مِنَ الْعَمَلِ أَلَا وَ إِنَّ النِّیَّةَ هِیَ الْعَمَلُ ثُمَّ تَلَا قَوْلَهُ تَعَالَی قُلْ کُلٌّ یَعْمَلُ عَلی شاکِلَتِهِ یَعْنِی عَلَی نِیَّتِهِ"
[3]. وَ قَدْ قَالَ لَهُ بَعْضُ أَصْحَابِهِ وَدِدْتُ أَنَّ أَخِی فُلَاناً کَانَ شَاهِدَنَا لِیَرَی مَا نَصَرَکَ اللَّهُ بِهِ عَلَی أَعْدَائِکَ فَقَالَ لَهُ (ع) عَلِیٌّ (ع) أَ هَوَی أَخِیکَ مَعَنَا فَقَالَ نَعَمْ قَالَ فَقَدْ شَهِدَنَا وَ لَقَدْ شَهِدَنَا فِی عَسْکَرِنَا هَذَا قَوْمٌ أَقْوَامٌ فِی أَصْلَابِ الرِّجَالِ وَ أَرْحَامِ النِّسَاءِ سَیَرْعَفُ بِهِمُ الزَّمَانُ وَ یَقْوَی بِهِمُ الْإِیمَان. نهج البلاغة، ص: 55، ،ناشر: هجرت، مکان چاپ: قم،سال چاپ: 1414 ق، نوبت چاپ: اول، تعداد جلد: 1
[4]. وسائل‌الشیعة ج 1 ص 54، حدیث107: " وَ فِی کِتَابِ الْعِلَلِ عَنْ أَبِیهِ عَنْ حَبِیبِ بْنِ الْحُسَیْنِ الْکُوفِیِّ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ الْحُسَیْنِ بْنِ أَبِی الْخَطَّابِ عَنْ أَحْمَدَ بْنِ صَبِیحٍ الْأَسَدِیِّ عَنْ زَیْدٍ الشَّحَّامِ قَالَ قُلْتُ لِأَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع إِنِّی سَمِعْتُکَ تَقُولُ نِیَّةُ الْمُؤْمِنِ خَیْرٌ مِنْ عَمَلِهِ فَکَیْفَ تَکُونُ النِّیَّةُ خَیْراً مِنَ الْعَمَلِ قَالَ لِأَنَّ الْعَمَلَ رُبَّمَا کَانَ رِیَاءً لِلْمَخْلُوقِینَ وَ النِّیَّةُ خَالِصَةٌ لِرَبِّ الْعَالَمِینَ فَیُعْطِی عَزَّ وَ جَلَّ عَلَی النِّیَّةِ مَا لَا یُعْطِی عَلَی الْعَمَلِ
[5]. کهف، 110
[6]. تفسیر نمونه، ج12، ص 579
[7]. بقره، 148
[8]. آل عمران،133
[9]. واقعه 10و 11
منبع: www.islamquest.net
- [سایر] نهاد روحانیت مانع مشارکت زنان است.
- [سایر] آیا نهاد روحانیت مانع مشارکت زنان در جامعه نیست؟
- [سایر] چه عواملی می تواند مانع مشارکت مردم در انتخابات گردد؟
- [سایر] آیا نهاد روحانیت مانع مشارکت زنان در جامعه نیست؟
- [سایر] چه عواملی میتواند مانع مشارکت مردم در انتخابات گردد؟
- [سایر] آیا نظارت استصوابی مانع توسعه سیاسی و مشارکت آحاد مردم نیست؟
- [سایر] آیا عدم شرکت زنان در برخی کارهای اجرایی مانع از رسیدن به برخی از کمالات نیست؟
- [آیت الله سیستانی] هر زنی برعهده شوهرش حقوقی دارد که باید آنها را ادا کند پس اگر شوهری از انجام آنها سر باز زد آیا زن می تواند مانع همبستر شدن وی شود؟
- [آیت الله اردبیلی] این جانب از دریای عام و بدون مانع، با پول قرضی و یا از منافع بین سال، آب به زمین موات میرسانم و زراعت می‌کنم. آیا خمسی برعهده من میآید یا خیر؟
- [آیت الله مکارم شیرازی] اگر وصی نتواند به تنهایی کارهای میّت را انجام دهد و یا نتواند از کسی کمک بگیرد وظیفه چیست؟
- [آیت الله مکارم شیرازی] انسان هر یک از کارهای وضو را که می تواند به تنهایی انجام دهد، نباید کمک بگیرد.
- [آیت الله شبیری زنجانی] هر کدام از کارهای وضو را که میتواند به تنهایی انجام دهد، نباید در آن کمک بگیرد.
- [آیت الله بروجردی] هر کدام از کارهای وضو را که میتواند به تنهایی انجام دهد، نباید در آن کمک بگیرد.
- [آیت الله فاضل لنکرانی] اگر ممکن شود جلوگیری از معصیت به اینکه بین شخص و معصیت حائل شود و با این نحو مانع از معصیت شود، لازم است اقتصار به آن اگر محذور آن کمتر از چیزهای دیگر باشد.
- [آیت الله نوری همدانی] اگر ممکن شود جلوگیری از معصیت ، به اینکه بین شخص و معصیت حائل شود وبا این نحو مانع از معصیت شود ، لازم است اقتصار به آن اگر محذور آن کمتر از چیزهای دیگر باشد .
- [امام خمینی] اگر ممکن شود جلوگیری از معصیت به این که بین شخص و معصیت حایل شود و با این نحو مانع از معصیت شود، لازم است اقتصار به آن اگر محذور آن کمتر از چیزهای دیگر باشد.
- [آیت الله اردبیلی] اگر وصیّ نتواند به تنهایی کارهای میّت را انجام دهد، حاکم شرع برای کمک او یک نفر دیگر را معیّن میکند.
- [آیت الله شبیری زنجانی] اگر وصیّ نتواند به تنهایی مسؤولیّت کارهای میّت را عهدهدار شود، حاکم شرع برای کمک او یک نفر دیگر را معیّن میکند.
- [آیت الله فاضل لنکرانی] هر کدام از کارهای وضو را که می تواند به تنهایی انجام دهد، نباید در آن کمک بگیرد. شرط دوازدهم: استعمال آب برای او مانعی نداشته باشد.
- [آیت الله نوری همدانی] اگر وصیّ نتواند به تنهائی کارهای میّت را انجام دهد ، حاکم شرع برای کمک او یک نفر دیگر را معیّن می کند .