از نظر استعمال قرآنی، چه فرقی بین «إنّ» و «أنّ»،«مودّت» و «محبّت»، «مُلک» و «ملکوت» وجود دارد؟

شرح پرسش:
1. از نظر مفردات قرآنی، فرق بین (إنّ) و (أنّ) در استعمال چیست؟ 2. فرق بین (مودّت) و (محبّت) چیست (خصوصاً در استعمال قرآنی)؟ 3. فرق بین (مُلک) و (ملکوت) چیست (خصوصاً در استعمال قرآنی)؟

پاسخ:
1. (إنّ) و (أنّ)، (به فتح و کسر) هر دو حرف تأکید اند و برای تأکید مطلب ذکر می شوند؛ [1] مانند (إِنَّ اللَّهَ عَلی‌ کُلِّ شَیْ‌ءٍ قَدِیرٌ) [2] و (أَ لَمْ تَعْلَمْ أَنَّ اللَّهَ عَلی‌ کُلِّ شَیْ‌ءٍ قَدیرٌ). [3]
فرق مشهور میان این دو حرف آن است که ما بعد (إنّ) (به کسر اوّل) جمله بوده و ما بعد (أنّ) (به فتح اوّل) تأویل به مصدر رفته، در حکم مفرد است. [4] مانند آیه شریفه ذکر شده: "أَ لَمْ تَعْلَمْ أَنَّ اللَّهَ..." که (أنّ) با اسم و خبرش تأویل به مصدر رفته، در حکم مفرد بوده و مفعولٌ به برای (تعلم) است. [5]
2. (مودّة) از (ودد) [6] (به فتح و ضمّ و کسر اوّل)، محبّت و دوست داشتن چیزی و آرزو داشتن نسبت به آن است، و یا هر دو معنا در این واژه به کار می رود. [7]
(محبّت) از (حبّ)، به معنای دوست داشتن، خواستن و میل به چیزی است. [8]
مفسّران قرآن، از جهت استعمالات قرآنی، مودّت و محبّت را به (دوستی) ترجمه نموده اند و ظاهراً فرقی بین این دو از جهت استعمالات قرآنی و مفهومی قائل نشده اند؛ [9] مانند آنچه ذیل آیه شریفه (إلا المودّة فی القربی) [10] گفته اند.
اما از جهت درجه و مقام دوستی، با توجه به روایات، شاید بتوان گفت که مودّت درجه ای بالاتر از محبت است؛ مانند روایاتی که بیانگر این است:
ألف. مودّت، برای تثبیت و تأکید محبت و دوستی، نیاز به ابراز و اظهار دارد. [11]
ب. ضدّ مودّت، عداوت و دشمنی بوده، ولی ضدّ حُبّ، بغض است؛ و بدیهی بوده که عداوت و دشمنی چیزی بالاتر از بغض است؛ در نتیجه، مودّت بالاتر از محبت خواهد بود. [12]
3. (مُلک) (بر وزن قُفل)، در استعمال قرآن به معنای حکومت و اداره امور است. [13] ‌ مانند آیه:(وَ لِلَّهِ مُلْکُ السَّماواتِ وَ الْأَرْض‌). [14]
درباره معنای لفظ (ملکوت) در استعمال قرآنی گفته شده است:
الف: (ملکوت) مانند مُلک (بر وزن قفل) است، ولی از مُلک رساتر و ابلغ است؛ زیرا واو و تاء برای مبالغه اضافه می شوند. [15] بنابر این معنای ملکوت، ملک بسیار بزرگ، عزت و سلطنت‌ می باشد. [16]
ب: (ملکوت) از (مُلک) است؛ می گویند: (له ملکوت العراق) برای او است حکومت عراق. [17]
از باب نمونه، ما وقتی از کارخانه‌ای دیدن می‌کنیم می‌بینیم که در آن نظم به خصوصی حکم فرما است هم در ساختن و هم در کارانداختن آن؛ همین طور است آسمان ها و زمین؛ [18] مانند آیه شریفه (و این چنین، به ابراهیم حکومت و نظمی که در آسمان ها و زمین است نشان دادیم). [19] ‌
اما در عرفان، (عالم ملکوت) را یکی از عوالم هستی و در مقامی بالاتر از (عالم ملک) دانسته اند. [20]
پی نوشت:
[1] . قرشی، سید علی اکبر، قاموس قرآن، ج 1، ص 129، دار الکتب الإسلامیة، تهران، چاپ ششم، 1371ش؛ ابن منظور، محمد بن مکرم،‌ لسان العرب، ج 13، ص 33، دار صادر، بیروت، چاپ سوم، 1414ق.
[2] . بقره، 20:(همانا خداوند بر هر چیزی تواناست).
[3] . بقره، 106:(آیا نمی‌دانی که خداوند بر هر چیزی تواناست؟).
[4] . قاموس قرآن، ج 1، ص 129؛ لسان العرب، ج 13، ص 33.
[5] . دعاس- حمیدان- قاسم‌، إعراب القرآن الکریم، ج 1، ص 47، دارالمنیر و دارالفارابی‌، دمشق، چاپ اول، 1425ق.
[6] . که ادغام آن (ودّ) است.
[7] . خسروی حسینی، سید غلامرضا، ترجمه وتحقیق مفردات الفاظ قرآن‌، انتشارات مرتضوی‌، تهران، چاپ دوم، 1375ش؛ قاموس قرآن، ج 7، ص 192.
[8] . مهیار، رضا، فرهنگ ابجدی عربی – فارسی، ص 788، بی جا و بی تا؛ قاموس قرآن، ج 2، ص 93.
[9] . مکارم شیرازی، ناصر، تفسیر نمونه، ج 9، ص 211، دار الکتب الإسلامیة، تهران، چاپ اول، 1374ش.
[10] . شوری، 23.
[11] . مانند: (حسن الخلق یورث المحبة و یؤکد المودة) (تمیمی آمدی، عبدالواحد بن محمد، غررالحکم، ص 255، دفتر تبلیغات اسلامی، قم، 1366ش)؛ (إِذَا أَحْبَبْتَ رَجُلًا فَأَخْبِرْهُ بِذَلِکَ فَإِنَّهُ أَثْبَتُ لِلْمَوَدَّةِ بَیْنَکُمَا) (کلینی، محمد بن یعقوب، الکافی، ج 2، ص 644، دارالکتب الاسلامیة، تهران، 1365ش).
[12] . مانند:(... وَ الْمَوَدَّةُ وَ ضِدَّهَا الْعَدَاوَةَ... وَ الْحُبُّ وَ ضِدَّهُ الْبُغْضَ) (الکافی، ج 1، ص 22).
[13] . قاموس قرآن، ج 6، ص 273.
[14] . آل عمران، 189.
[15] . طریحی، فخر الدین‌، مجمع البحرین، تحقیق: حسینی‌، سید احمد، ج 5، ص 290، کتابفروشی مرتضوی‌، تهران، چاپ سوم، 1375ش.
[16] . فرهنگ ابجدی عربی – فارسی، ص 862.
[17] . لسان العرب، ج 10، ص 492.
[18] . قاموس قرآن، ج 6، ص 275.
[19] . (وَ کَذلِکَ نُری إِبْراهیمَ مَلَکُوتَ السَّماواتِ وَ الْأَرْض)، انعام، 75.‌
[20] .http://islamquest.net/fa/archive/question/9151 .
منبع:islamquest.net