آیا از دیدگاه قرآن آثار نیک و بد اعمال در نسل انسان موثر است ؟

قرآن برای تشویق به عدل و کار نیک و پرهیز از ستم و کار بد و برای این که فرزندان کسی دچار آثار ستمگری پدران نشوند از مثالی زیبا بهره جسته می فرماید: (أَیَودّ اَحَدُکم أَن تَکون لَه جَنَّة مِن نَخیل و أَعناب تَجری مِن تَحتِهَا الانهار لَه فیها مِن کُل ثَمَرات وَ أَصابَه الکِبَر وَ لَه ذُریة ضُعَفاء فَأَصابها إِعْصار فیه نار فَاحْتَرَقت کَذلِک یُبَیِّن الله لَکُم الایات لَعَلَّکم تَتَفکرون) بقره/266 [آیا کسی دوست دارد عمری زحمت بکشد تا در دوران سالمندی به دیگران نیازمند نباشد، ولی در دوران سالمندی که فرزندانی ضعیف و عایله ای سنگین دارد و باغی از خرما و انگور با نهرهایی جاری و میوه های گوناگون فراهم کرده در این هنگام ناگاه گردباد سوزانی وزیده باغ را بسوزاند؟] او در این حال نه توان کشاورزی و احیای باغ را دارد و نه توان اداره عایله سنگین و نه حاضر است پس از عمری زندگی با عزت دست به گدایی زند. اگر کسی تاب تحمل چنین خطری را ندارد باید اندیشه کند و در حال عادی مواظب اعمال خویش باشد. مبادا فرزندان او دچار سیه روزی شوند.
آیه مزبورمشاهده تصویر مطلبی است که قرآن دربارة پس از مرگ انسان و واگذاری فرزندان یتیم می فرماید: (وَلَیِخْش الَذِین لَوتَرَکوا مِنْ خَلفِهم ذُریَّة ضِعافا خافوا عَلَیهم فَلیَتقوا الله ولِیَقولوا قَولا سَدیدا) نساء‌/9 باید بندگان از مکافات عمل خود بترسند و با یتیمان مردم نیک رفتار باشند.کسانی که می ترسند کودکان ناتوان از آنان باقی مانند و زیردست مردم شوند، باید از خدا بترسند و سخن به اصلاح و درستی گویند و راه عدالت پویند و گرنه آینده ای تاریک در انتظار آنان خواهد بود.
براین اساس، اگر انسان ستم کند خواه ناخواه فرزندانش ستم خواهند دید و اگر با یتیمان مردم رؤوف باشد، این کار شایسته بهره او و فرزندانش خواهد گشت . نمونه کار شایسته برای یتیمان، کار حضرت خضر است که به همراهی حضرت موسی(ع) مأمور شدند تا دیوار شکسته ای را که گنج یتیمان در زیر آن قرار داشت، ترمیم کنند و حضرت خضر این احسان الهی، انسانی را چنین معلل کرد: (وَاَما الجِدار فَکان لِغُلامَین یَتیمَین فی المَدینَة و کان تَحتَه کَنز لَهما و کان أَبوهُما صالِحا) کهف/82 یعنی چون پدر آن یتیمان مرد صالح بودند من مأمور شدم تا دیوار را از انهدام و ویرانی حفظ کنم.
در برابر اگر از انسان کار شایسته و دعای نیک سر زند بر خانواده و نسل او تأثیر خواهد گذاشت. حضرت ابراهیم از خداوند می‌خواهد فرزندان و نسل او را صالح قرار دهد: (رَبَّنا وَاجَعلنا مُسلِمین لَکَ و مِن ذُرّیَتنا اُمَّة مُسلِمَة لَک) بقره/128 [پروردگارا، ما را تسلیم فرمان خود قرار ده؛ و از نسل ما، امتی فرمانبردار خود پدید آر]؛ در آیه دیگر آمده است: ابراهیم(ع) تقاضا کرد خدایا دل‌های گروهی از مردم را متوجه فرزندان من کن: (فَاجْعَل أَفئِدَه مِن الناس تَهوی إِلَیهم) ابراهیم/37 و خواست که خداوند فرزندان او را از بت پرستی دور سازد: (وَ اجْنَبِنی و بَنی أَن نَعبد الاَصنام) ابراهیم/35 [و مرا و فرزندانم را از پرستیدن بتان دور دار.] و از برای نسل خود خواهان امامت شد: (قال إِنّی جاعِلک لِلناس إِماماً قال و مِن ذُرّیَتی) بقره/124 [{خدا به او} فرمود: من تو را پیشوای مردم قرار دادم. ابراهیم پرسید: و از دودمانم هم؟]
به هر حال، کار نیک و کار بد، عدل و ظلم، گذشته از اثر تشریعی، اثر تکوینی دارد و در نسل انسان اثر می گذارد؛ چنان که اگر کسی ظالم بود خداوند نیز ظالمی را بر خود او مسلط می کند: (وَ کذلِک نُولّی بَعض الظالِمین بَعضاً) انعام/129 [و این گونه برخی از ستمکاران را سرپرست برخی دیگر می گردانیم.] و در حدیث آمده کسی که ستمکاری را کمک کند، حق تعالی همان ستمکار را بر او مسلط خواهد کرد: (مِن أَعان ظا لِماً سَلطه الله عَلیه) (بحار 89/172) گر چه مظلوم د رقیامت استحقاق احقاق حق را دارد و به حق خویش خواهد رسید، و لی چنین مظلومی مأجور نخواهد بود.
امام صادق(ع) درباره ناموس فرمود: اگر کسی هتک عفت کند، سرانجام هتک عفّت می شود؛ چنان که امام صادق(ع) می فرماید: چون عالم {حضرت خضر} دیوار شکسته را ترمیم کرد خداوند به حضرت موسی(ع) وحی فرستاد: من فرزندان را در برابر کوشش و کار نیک پدران پاد اش می دهم؛ خیر و خوبی پاداش خوب، و شرّ جزای شرّدارد؛ زنا نشود. کسی که حرمت بستر و ناموس مرد مسلمانی را رعایت نکند، بستر ونا موس او مورد تجاوز قرار می گیر د، و آن گونه که کار انجام دهید جزا خواهید دید؛ (لَمّا أَقام العالِم الجِدار أَوحی الله تَبارک و تَعالی اِلَی موسی(ع) أِنّی مُجازی الْأَبناء بِسَعی الآباء؛ إِن خَیراً فَخَیر و إِن شَراً فَشَرّ لاتُزْنوا فَتُزنی نِساؤکم، وَ مَن وِطیِء فِراش امرءٍ مُسلمٍ وُطیء‌فراشه. کما تَدَینُ تُدان) (بحار 13/296/ح13)
این اثر طبیعی عمل است و اثر از مؤثر جدا نیست. پس کار زشت نتیجه زشت و کردار نیک ثمره شایسته در پی خواهد داشت و عمل از عامل جدا نخواهد شد؛ یعنی اثر عمل هرگز خود عمل را رهانمی کند اوّلا ًًَ و عمل نیز عامل را رها نمی کند ثانیاً، و حفظ این ربط وجودی‌ْ محصول نظام علّی و معلولی است که تمام حَلَقات آن به اراده حکیم محض و عادل صرف، یعنی خدای سبحان اداره می شود.
eporsesh.com