مفاهیم
مفاهیم به معنای ملازم با معنای منطوق و مستفاد از آن اطلاق میشود.
بهترین روش استفاده از مفاهیم قرآن در زندگی چیست؟
برای استفادة بهینه از مفاهیم و معارف قرآن شریف، مقدماتی لازم است که بعضی جنبة اعتقادی و برخی بعد اخلاقی و دسته‌ای نیز ابعاد عملی و فکری و... دارند و هر اندازه انسان بتواند با این مقدمات آشنا شود و به آنها عمل کند بدیهی است که بهره‌مندی او از قرآن بیشتر میشود. برخی از این مقدمات عبارتند از: 1 مقدمات علمی، مثل فراگیری زبان قرآن و آشنایی با ادبیات عرب، معانی، بیان، و علوم مختلف قرآنی و شناخت تفاسیر عربی و فارسی و بهره‌گیری از آنها مثل تفسیر المیزان، نمونه و ... 2 از نظر تحقیق و تفحّص توانایی خود را بالا ببرد تا با نظرات دانشمندان اسلامی و روایات پیشوایان معصوم علیهم السّلام آشنا شود و از آنها بهره ببرد. 3 شناخت پیدا کردن به عظمت کلام خدا و ایمان به آن و این که از چه مقام با عظمتی صادر شده و در بردارندة تمام برنامه‌های سعادت دنیا و آخرت است که به دنبال این اعتقادات تعبد و ایمان به غیب و... حاصل میشود که بدون شناخت قرآن ممکن نیست که در آیات قرآن کریم به آن توجه ویژه‌ای شده است. خداوند متعال میفرماید:(قل هو للذین ء امنو هدی و شفاء)[1] این قرآن برای مؤمنان، مایة هدایت و شفاست" 4 انجام مقدمات اخلاقی؛ مثل اخلاص، صداقت و این که تلاوت قرآن تنها به قصد نزدیک شدن به خدا واجب رضایت او باشد نه این که هر وقت گرفتار شد به قرآن پناه بیاورد و در مواقع فراغت و گشاده دستی، اهمیتی به قرآن ندهد! حضرت علی علیه السّلام میفرماید:( از این کتاب بزرگ آسمانی برای بیمارهای خود شفا بخواهید و برای حل مشکلاتتان از آن یاری بطلبید؛ چون در این کتاب درمان بزرگترین دردها وجود دارد؛ درد کفر و نفاق و گمراهی و ضلالت و...)[2] 5 رعایت تقوا و پرهیزگاری و انجام کارهای خیرو عمل به آیات قرآن ؛ چنان که خداوند میفرماید :(ذلک الکتاب لاریب فیه هدی للمتقین)؛ [3]این کتاب (با عظمتی) است که شک در آن راه ندارد و مایة هدایت پرهیزکاران است. 6 استعاذه و پناه بردن به خدا از شر وسوسة شیاطین و هدف‌دار بودن قرائت؛ خداوند متعال میفرماید:( فاذا قرأت القران فاستعذ بالله من الشیطان الرجیم)؛[4] هنگامی که قرآن می خوانی از شرّ شیطان مطرود شده به خدا پناه ببر. همچنین تلاوت قرآن باید هدف‌دار باشد و قاری قرآن هنگام تلاوت خود را با آیات و خطاب‌های قرآن، بسنجد و سعی کند که طوری عمل و رفتار کند که خطاب‌های مدح آمیز شامل او شود و در واقع از مصادیق آیات بشارت‌آمیز قرآن قرار بگیرد. خداوند کریم میفرماید:(تلک آیات الکتاب الحکیم، هدی و رحمة للمحسنین)[5]این آیات کتاب حکیم است، مایة هدایت و رحمت برای نیکوکاران است.[6] 7 استمداد و توسل به پیشوایان معصوم علیهم السّلام و فرمایشات و سخنان سودمند آنان دربارة معارف و علوم قرآن کریم؛ قران کریم میفرماید: (... در حالی که تفسییر آنها ( آیات قرآن) را جز خدا و راسخان در علم نمی دانند..[7]) براساس روایات اسلامی(راسخون فی العلم) به پیامبر و امامان معصوم و اهل‌بیت پیامبر اکرم علیهم السّلام تفسیر شده است.[8] 8 تفکّر، تدبّر و تأمّل در آیات قرآن کریم؛ خداوند متعال میفرماید: (افلا یتدبّرون القرآن...) آیا آنها در قرآن تدبّر نمی‌کنند!... قرآن کریم، تنها برای تلاوت نیست بلکه هدف نهایی آن تذکّر و یادآوری و خارج ساختن انسان‌ها از تاریکی‌ها به سوی نور و شفاء رحمت و هدایت است.[9] امام صادق علیه السّلام میفرماید: ( تفکر ساعة خیر من قیام لیلة)؛ یک ساعت تفکر از قیام و شب زنده‌داری بهتر است). معرفی منابع جهت مطالعه بیشتر: 1 ناصر مکارم شیرازی و همکاران، تفسیر نمونه، تهران دارالکتب الاسلامیه، در 27 مجلد. 2 محمد هادی معرفت، علوم قرآنی، قم، مؤسسه التمهید. 3 علامه سید محمد حسین طباطبایی، المیزان فی تفسیر القرآن، بیروت، مؤسسه الاعلمی، در 20 مجلد ( به فارسی نیز ترجمه شده است). 4 ناصر مکارم شیرازی و همکاران، تفسیر موضوعی پیام قرآن ، قم؛ نشر مدرسه الامام امیرالمؤمنین علیه السّلام ، در 10 مجلد. -------------------------------------------------------------------------------- [1]- ر. ک: فصلت/ 44. [2]- ر.ک: امام علی علیه‌السلام نهج البلاغه، ترجمه: جعفر شهیدی، تهران، انتشارات علمی و فرهنگی، خطبه 176، ص 182. [3]- ر.ک: بقره/ 2. [4]- نحل/ 98. [5]- لقمان/ 2 . [6]- ر.ک: مکارم شیرازی، ناصر و همکاران، تفسیر نمونه، تهران، دارالکتب السلامیه، چاپ چهارم، ج 1-7، صص 9- 11 . [7]- نساء/ 162. [8]- ر.ک: الجمعة العروسی الحویزی، نور الثقلین، قم، نشر اسماعیلیان، ج 1، ص 315 . [9]- ر.ک: تفسیر نمونه، همان، ج 21، ص 467-470.
برای استفادة بهینه از مفاهیم و معارف قرآن شریف، مقدماتی لازم است که بعضی جنبة اعتقادی و برخی بعد اخلاقی و دسته‌ای نیز ابعاد عملی و فکری و... دارند و هر اندازه انسان بتواند با این مقدمات آشنا شود و به آنها عمل کند بدیهی است که بهره‌مندی او از قرآن بیشتر میشود. برخی از این مقدمات عبارتند از: 1 مقدمات علمی، مثل فراگیری زبان قرآن و آشنایی با ادبیات عرب، معانی، بیان، و علوم مختلف قرآنی و شناخت تفاسیر عربی و فارسی و بهره‌گیری از آنها مثل تفسیر المیزان، نمونه و ... 2 از نظر تحقیق و تفحّص توانایی خود را بالا ببرد تا با نظرات دانشمندان اسلامی و روایات پیشوایان معصوم علیهم السّلام آشنا شود و از آنها بهره ببرد. 3 شناخت پیدا کردن به عظمت کلام خدا و ایمان به آن و این که از چه مقام با عظمتی صادر شده و در بردارندة تمام برنامه‌های سعادت دنیا و آخرت است که به دنبال این اعتقادات تعبد و ایمان به غیب و... حاصل میشود که بدون شناخت قرآن ممکن نیست که در آیات قرآن کریم به آن توجه ویژه‌ای شده است. خداوند متعال میفرماید:(قل هو للذین ء امنو هدی و شفاء)[1] این قرآن برای مؤمنان، مایة هدایت و شفاست" 4 انجام مقدمات اخلاقی؛ مثل اخلاص، صداقت و این که تلاوت قرآن تنها به قصد نزدیک شدن به خدا واجب رضایت او باشد نه این که هر وقت گرفتار شد به قرآن پناه بیاورد و در مواقع فراغت و گشاده دستی، اهمیتی به قرآن ندهد! حضرت علی علیه السّلام میفرماید:( از این کتاب بزرگ آسمانی برای بیمارهای خود شفا بخواهید و برای حل مشکلاتتان از آن یاری بطلبید؛ چون در این کتاب درمان بزرگترین دردها وجود دارد؛ درد کفر و نفاق و گمراهی و ضلالت و...)[2] 5 رعایت تقوا و پرهیزگاری و انجام کارهای خیرو عمل به آیات قرآن ؛ چنان که خداوند میفرماید :(ذلک الکتاب لاریب فیه هدی للمتقین)؛ [3]این کتاب (با عظمتی) است که شک در آن راه ندارد و مایة هدایت پرهیزکاران است. 6 استعاذه و پناه بردن به خدا از شر وسوسة شیاطین و هدف‌دار بودن قرائت؛ خداوند متعال میفرماید:( فاذا قرأت القران فاستعذ بالله من الشیطان الرجیم)؛[4] هنگامی که قرآن می خوانی از شرّ شیطان مطرود شده به خدا پناه ببر. همچنین تلاوت قرآن باید هدف‌دار باشد و قاری قرآن هنگام تلاوت خود را با آیات و خطاب‌های قرآن، بسنجد و سعی کند که طوری عمل و رفتار کند که خطاب‌های مدح آمیز شامل او شود و در واقع از مصادیق آیات بشارت‌آمیز قرآن قرار بگیرد. خداوند کریم میفرماید:(تلک آیات الکتاب الحکیم، هدی و رحمة للمحسنین)[5]این آیات کتاب حکیم است، مایة هدایت و رحمت برای نیکوکاران است.[6] 7 استمداد و توسل به پیشوایان معصوم علیهم السّلام و فرمایشات و سخنان سودمند آنان دربارة معارف و علوم قرآن کریم؛ قران کریم میفرماید: (... در حالی که تفسییر آنها ( آیات قرآن) را جز خدا و راسخان در علم نمی دانند..[7]) براساس روایات اسلامی(راسخون فی العلم) به پیامبر و امامان معصوم و اهل‌بیت پیامبر اکرم علیهم السّلام تفسیر شده است.[8] 8 تفکّر، تدبّر و تأمّل در آیات قرآن کریم؛ خداوند متعال میفرماید: (افلا یتدبّرون القرآن...) آیا آنها در قرآن تدبّر نمی‌کنند!... قرآن کریم، تنها برای تلاوت نیست بلکه هدف نهایی آن تذکّر و یادآوری و خارج ساختن انسان‌ها از تاریکی‌ها به سوی نور و شفاء رحمت و هدایت است.[9] امام صادق علیه السّلام میفرماید: ( تفکر ساعة خیر من قیام لیلة)؛ یک ساعت تفکر از قیام و شب زنده‌داری بهتر است). معرفی منابع جهت مطالعه بیشتر: 1 ناصر مکارم شیرازی و همکاران، تفسیر نمونه، تهران دارالکتب الاسلامیه، در 27 مجلد. 2 محمد هادی معرفت، علوم قرآنی، قم، مؤسسه التمهید. 3 علامه سید محمد حسین طباطبایی، المیزان فی تفسیر القرآن، بیروت، مؤسسه الاعلمی، در 20 مجلد ( به فارسی نیز ترجمه شده است). 4 ناصر مکارم شیرازی و همکاران، تفسیر موضوعی پیام قرآن ، قم؛ نشر مدرسه الامام امیرالمؤمنین علیه السّلام ، در 10 مجلد. -------------------------------------------------------------------------------- [1]- ر. ک: فصلت/ 44. [2]- ر.ک: امام علی علیه‌السلام نهج البلاغه، ترجمه: جعفر شهیدی، تهران، انتشارات علمی و فرهنگی، خطبه 176، ص 182. [3]- ر.ک: بقره/ 2. [4]- نحل/ 98. [5]- لقمان/ 2 . [6]- ر.ک: مکارم شیرازی، ناصر و همکاران، تفسیر نمونه، تهران، دارالکتب السلامیه، چاپ چهارم، ج 1-7، صص 9- 11 . [7]- نساء/ 162. [8]- ر.ک: الجمعة العروسی الحویزی، نور الثقلین، قم، نشر اسماعیلیان، ج 1، ص 315 . [9]- ر.ک: تفسیر نمونه، همان، ج 21، ص 467-470.
پاسخ:
برای استفادة بهینه از مفاهیم و معارف قرآن شریف، مقدماتی لازم است که بعضی جنبة اعتقادی و برخی بعد اخلاقی و دسته‌ای نیز ابعاد عملی و فکری و... دارند و هر اندازه انسان بتواند با این مقدمات آشنا شود و به آنها عمل کند بدیهی است که بهره‌مندی او از قرآن بیشتر میشود.
برخی از این مقدمات عبارتند از:
1 مقدمات علمی، مثل فراگیری زبان قرآن و آشنایی با ادبیات عرب، معانی، بیان، و علوم مختلف قرآنی و شناخت تفاسیر عربی و فارسی و بهره‌گیری از آنها مثل تفسیر المیزان، نمونه و ...
2 از نظر تحقیق و تفحّص توانایی خود را بالا ببرد تا با نظرات دانشمندان اسلامی و روایات پیشوایان معصوم علیهم السّلام آشنا شود و از آنها بهره ببرد.
3 شناخت پیدا کردن به عظمت کلام خدا و ایمان به آن و این که از چه مقام با عظمتی صادر شده و در بردارندة تمام برنامه‌های سعادت دنیا و آخرت است که به دنبال این اعتقادات تعبد و ایمان به غیب و... حاصل میشود که بدون شناخت قرآن ممکن نیست که در آیات قرآن کریم به آن توجه ویژه‌ای شده است. خداوند متعال میفرماید:(قل هو للذین ء امنو هدی و شفاء)[1] این قرآن برای مؤمنان، مایة هدایت و شفاست"
4 انجام مقدمات اخلاقی؛ مثل اخلاص، صداقت و این که تلاوت قرآن تنها به قصد نزدیک شدن به خدا واجب رضایت او باشد نه این که هر وقت گرفتار شد به قرآن پناه بیاورد و در مواقع فراغت و گشاده دستی، اهمیتی به قرآن ندهد! حضرت علی علیه السّلام میفرماید:( از این کتاب بزرگ آسمانی برای بیمارهای خود شفا بخواهید و برای حل مشکلاتتان از آن یاری بطلبید؛ چون در این کتاب درمان بزرگترین دردها وجود دارد؛ درد کفر و نفاق و گمراهی و ضلالت و...)[2]
5 رعایت تقوا و پرهیزگاری و انجام کارهای خیرو عمل به آیات قرآن ؛ چنان که خداوند میفرماید :(ذلک الکتاب لاریب فیه هدی للمتقین)؛ [3]این کتاب (با عظمتی) است که شک در آن راه ندارد و مایة هدایت پرهیزکاران است.
6 استعاذه و پناه بردن به خدا از شر وسوسة شیاطین و هدف‌دار بودن قرائت؛ خداوند متعال میفرماید:( فاذا قرأت القران فاستعذ بالله من الشیطان الرجیم)؛[4] هنگامی که قرآن می خوانی از شرّ شیطان مطرود شده به خدا پناه ببر. همچنین تلاوت قرآن باید هدف‌دار باشد و قاری قرآن هنگام تلاوت خود را با آیات و خطاب‌های قرآن، بسنجد و سعی کند که طوری عمل و رفتار کند که خطاب‌های مدح آمیز شامل او شود و در واقع از مصادیق آیات بشارت‌آمیز قرآن قرار بگیرد. خداوند کریم میفرماید:(تلک آیات الکتاب الحکیم، هدی و رحمة للمحسنین)[5]این آیات کتاب حکیم است، مایة هدایت و رحمت برای نیکوکاران است.[6]
7 استمداد و توسل به پیشوایان معصوم علیهم السّلام و فرمایشات و سخنان سودمند آنان دربارة معارف و علوم قرآن کریم؛ قران کریم میفرماید: (... در حالی که تفسییر آنها ( آیات قرآن) را جز خدا و راسخان در علم نمی دانند..[7])
براساس روایات اسلامی(راسخون فی العلم) به پیامبر و امامان معصوم و اهل‌بیت پیامبر اکرم علیهم السّلام تفسیر شده است.[8]
8 تفکّر، تدبّر و تأمّل در آیات قرآن کریم؛ خداوند متعال میفرماید: (افلا یتدبّرون القرآن...) آیا آنها در قرآن تدبّر نمی‌کنند!... قرآن کریم، تنها برای تلاوت نیست بلکه هدف نهایی آن تذکّر و یادآوری و خارج ساختن انسان‌ها از تاریکی‌ها به سوی نور و شفاء رحمت و هدایت است.[9]
امام صادق علیه السّلام میفرماید: ( تفکر ساعة خیر من قیام لیلة)؛ یک ساعت تفکر از قیام و شب زنده‌داری بهتر است).
معرفی منابع جهت مطالعه بیشتر:
1 ناصر مکارم شیرازی و همکاران، تفسیر نمونه، تهران دارالکتب الاسلامیه، در 27 مجلد.
2 محمد هادی معرفت، علوم قرآنی، قم، مؤسسه التمهید.
3 علامه سید محمد حسین طباطبایی، المیزان فی تفسیر القرآن، بیروت، مؤسسه الاعلمی، در 20 مجلد ( به فارسی نیز ترجمه شده است).
4 ناصر مکارم شیرازی و همکاران، تفسیر موضوعی پیام قرآن ، قم؛ نشر مدرسه الامام امیرالمؤمنین علیه السّلام ، در 10 مجلد.
--------------------------------------------------------------------------------
[1]- ر. ک: فصلت/ 44.
[2]- ر.ک: امام علی علیه‌السلام نهج البلاغه، ترجمه: جعفر شهیدی، تهران، انتشارات علمی و فرهنگی، خطبه 176، ص 182.
[3]- ر.ک: بقره/ 2.
[4]- نحل/ 98.
[5]- لقمان/ 2 .
[6]- ر.ک: مکارم شیرازی، ناصر و همکاران، تفسیر نمونه، تهران، دارالکتب السلامیه، چاپ چهارم، ج 1-7، صص 9- 11 .
[7]- نساء/ 162.
[8]- ر.ک: الجمعة العروسی الحویزی، نور الثقلین، قم، نشر اسماعیلیان، ج 1، ص 315 .
[9]- ر.ک: تفسیر نمونه، همان، ج 21، ص 467-470.
- [سایر] چگونه باید به مطالعه تفسیر قرآن پرداخت، تا مفاهیم آن در ذهن انسان بماند؟
- [سایر] بهترین روش تفسیر قرآن چیست؟
- [سایر] روش برداشت از قرآن یا منطق تفسیر قرآن چیست؟
- [سایر] فهم قرآن روش ها و شرایط خاص خود را دارد، عمده ترین روش های شناخت قرآن کریم کدام اند؟
- [سایر] روش صحیح حفظ قرآن چیست؟
- [سایر] روش صحیح حفظ قرآن چیست؟
- [سایر] دلایل مخالفان روش تفسیر علمی چیست؟
- [سایر] صحت و سقم نظرات نصر حامد ابوزید در مورد روش تفسیر قرآن چگونه است؟
- [سایر] اطلاعاتی در باره روش تفسیر المنار ذکر کنید.
- [سایر] ویژگیهای روش تبلیغ پیامبران از دیدگاه قرآن چیست؟
- [آیت الله مکارم شیرازی] مانعی ندارد که در نماز آیات رکعت اول را مطابق یکی از این دو روش به جا آورد و رکعت دوم را مطابق روش دیگر.
- [آیت الله صافی گلپایگانی] . هر مسلمانی باید سعی کند روش و رفتار و اخلاق او، طبق تعالیم اخلاقی و فقهی اسلام باشد تا هم خودش سعادتمند گردد و هم بر آبروی جامعه اسلامی بیفزاید.
- [آیت الله مظاهری] پوشیدن لباس اعداء دین نظیر کراوات و پاپیون در صورتی که زیّ و روش خود قرار دهد حرام است ولی اگر با آن لباس نماز بخواند نمازش صحیح است.
- [آیت الله مظاهری] دادن قرآن به کافر مانعی ندارد مگر آنکه بیاحترامی به قرآن یا اسلام باشد.
- [آیت الله شبیری زنجانی] محلّی را که انسان برای اقامت و زندگی خود اختیار کرده به نحوی که در نظر متعارف مردم محل زندگی او محسوب میشود وطن اوست؛ چه در آنجا به دنیا آمده و وطن پدر و مادرش باشد، یا خودش آن جا را برای زندگی اختیار کرده باشد و همچنین جایی را که انسان محلّ زندگی خود قرار داده و مثل کسی که آنجا وطن دائمی اوست در آنجا زندگی می‌کند که اگر مسافرتی برای او پیش آید، دوباره به همانجا برمی‌گردد؛ اگر چه قصد نداشته باشد که همیشه در آنجا بماند، وطن او محسوب میشود.
- [آیت الله بروجردی] دادن قرآن به کافر حرام و گرفتن قرآن از او واجب است.
- [آیت الله شبیری زنجانی] سرمایهای که مورد نیاز انسان است و با کمتر از آن زندگی او در حدّ آبرو و شؤونش اداره نمیشود خمس ندارد، یعنی میتواند از درآمد خود برداشته و جزء سرمایه کند، همچنین است اموالی که برای تأمین مخارج آتیه زندگی خود، پسانداز می‌کند ولی اگر با پرداختن خمس این اموال، مشکلی در اداره زندگی او پدید نمیآید باید خمس آن را بدهد.
- [آیت الله فاضل لنکرانی] باید از دادن قرآن به کافر خودداری کنند، و اگر قرآن در دست اوست در صورت امکان از او بگیرند ولی چنانچه مقصود از دادن قرآن و یا داشتن قرآن تحقیق و مطالعه در دین باشد و نیز انسان بداند که کافری که محکوم به نجاست است با دست تر قرآن را لمس نمی کند اشکالی ندارد.
- [آیت الله شبیری زنجانی] اگر جلد قرآن نجس شود در صورتی که بیاحترامی به قرآن باشد، باید آن را آب بکشند.
- [آیت الله مظاهری] اگر جلد قرآن نجس شود در صورتی که بیاحترامی به قرآن باشد باید آن را آب بکشند.