حفظ قرآن چه اثراتی دارد؟

مقدمه:
قرآن، برترین و بالاترین هدیة حضرت احدیّت به بشر و حفظ آن یکی از توفیقات بزرگ الهی است که شامل حال هر کسی نمی‌شود. سعادت و لیاقت شخص باعث می‌گردد خداوند متعال، این نعمت بزرگ را به او عطا فرماید و سعادتمندترین افراد کسانی هستند که پس از حفظ قرآن، آن را از دست ندهند و درون خود را از گنج‌های بیکران قرآن خالی ننمایند.
مداومت در قرائت و حفظ قرآن عامل بسیاری از توفیقات و برکات الهی است و کسی که عادت به قرائت، حفظ و تدبّر در مفاهیم قرآنی داشته باشد ترک آن برایش بسیار مشکل می‌نماید. با قرآن زندگی زیبا می‌شود و جان می‌گیرد و آرامش واقعی به منصة ظهور می‌رسد و بدون قرآن آدمی چون جمادی است متحرک که نه روح دارد و نه آرامش واقعی.[1]
برکات حفظ قرآن:
حفظ قرآن دارای آثار و برکاتی است که دربارة برخی از آنها نکاتی را مطرح می‌نماییم:
1. حافظ قرآن از پاداش معنوی و اُخروی بسیاری بهره‌مند می‌گردد که عبارتند از:
الف. هم نشینی با فرشتگان؛ امام صادق علیه السّلام در این باره می‌فرماید: (حافظ قرآنی که به آن عمل کند، با فرشتگان پیغام‌بر و نیک رفتار هم نشین می‌گردد.[2])
ب. درشمار بزرگان امت جای گرفتن؛ امام صادق علیه السّلام می‌فرماید: (اَشراف و بزرگان امت من، قاریان و حافظان و شب زنده‌دارانند.[3])
ج . ایمنی از عذاب الهی؛ امیرمؤمنان علی علیه السّلام در این زمینه می‌فرماید: (قرآن را تلاوت کنید و آن را به خاطر بسپارید، زیرا خداوند متعال دلی که قرآن در آن باشد عذاب نمی‌کند.[4])
حفظ قرآن مجید و انس با آن، انسان را در مسیر عمل به وحی و بهره جستن از معارف آن قرار می‌دهد و در نتیجه او را از آتش دوزخ مصون می‌دارد. پیامبر اکرم صلّی الله علیه و آله می‌فرماید: (اگر قرآن در پوستی باشد، آتش بدان نخواهد رسید.[5])
د. آبادی قلب؛ پیامبر گرامی اسلام می‌فرماید: (کسی که در درونش چیزی (سوره یا آیه‌ای) از قرآن نباشد، مانند خانة ویران است.[6])
چنان که خانة ویران نزد مردم ارزش ندارد، دل تهی از آیات الهی نیز نزد خداوند بی‌ارزش است و لذا پیامبر فرموده است دلی که از کلام وحی بی‌بهره باشد، مرده و چون خانة خراب و ویران است.
ه‌ . مشمول آمرزش الهی؛ رسول خدا صلّی الله علیه و آله فرمود: (کسی که قرآن را از حفظ بخواند و گمان کند خدای تعالی او را نمی‌آمرزد، ‌در شمار کسانی است که آیات الهی را به تمسخر گرفته‌اند.[7])
و. پاداش مضاعف؛ امام صادق علیه السّلام فرمود: (هر کس در فراگیری قرآن بکوشد و به سبب کمی حافظه آن را به سختی حفظ کند دو پاداش دارد. (پاداشی برای حفظ قرآن و پاداشی برای تحمل سختی آن)[8].
ز. پذیرفته شدن شفاعت؛ پیامبر عظیم الشأن اسلام صلّی الله علیه و آله فرمود: (هر که (آن قدر) قرآن بخواند تا حفظ شود، خداوند او را به بهشت داخل خواهد کرد و شفاعتش را دربارة ده تن از اعضای خانواده‌اش که آتش بر آنها واجب شده، می‌پذیرد.[9])
ح. بالاترین درجات بهشت؛ پیامبر اکرم صلّی الله علیه و آله فرمود: (درجات بهشت به تعداد آیه‌های قرآن است چون صاحب قرآن داخل بهشت شود، به وی می‌گویند بخوان و بالا برو که هر آیه‌ای را درجه‌ای است. پس برتر از درجة حافظ قرآن درجه‌ای نیست.[10])
ط. دریافت پاداش انبیاء؛ پیامبر صلّی الله علیه و آله فرمود: (ای سلمان،... همانا بعد از انبیا بهترین بندگان نزد خداوند، عالمانند و سپس قاریان و حافظان قرآن. آنان همانند انبیا از دنیا می‌روند، همراه آنان از گورها برانگیخته می‌شوند، در کنار آنان از صراط می‌گذرند و پاداش همانند آنها (از خداوند) دریافت می‌کنند.[11])
2. الف: حفظ قرآن برکات دنیوی نیز دارد که عبارتند از:
هدایت انسان:
تلاوت و انس با قرآن از سفارش‌های مکرّر معصومان علیهم السّلام است و حفظ قرآن به انس با آیات الهی می‌انجامد؛ زیرا حافظ قرآن باید برای تثبیت محفوظات قرآنی‌اش روزی چند بار به قرائت قرآن بپردازد. ائمه علیهم السّلام حافظان قرآن را به تکرار آیات الهی فراخوانده و می فرمودند: (همان گونه که شتر بسته شده در یک نقطه چنانچه مورد دیدار پیاپی صاحبش واقع نشود جایگاهش را ترک می‌کند، محفوظات حافظ قرآن نیز اگر پیوسته مورد مراجعه و تکرار قرار نگیرند از خاطر زدوده می‌شوند) بنابراین، حافظ ناگزیر است با قرآن انس ‌گیرد و این هنگام زمینة هدایت و سعادتش فراهم می‌آید. حضرت علی علیه السّلام می‌فرماید: (هیچ کس با قرآن هم نشین نمی‌شود مگر اینکه از کنار آن با افزایش یا کاهش بر می‌خیزد: افزایش هدایت یا کاهش گمراهی.)[12]
ب: آرامش روحی؛
یاد خدا تأثیر بسزایی در روان آدمی دارد و دل در پرتو آن آرام می‌گیرد. خداوند متعال می‌فرماید: (أَلا بِذِکْرِ اللَّهِ تَطْمَئِنُّ الْقُلُوبُ[13] آگاه باش که دل‌ها با یاد خدا آرام می‌گیرد.) یکی از نام‌های قرآن، ذکر است تلاوت و حفظ قرآن نوعی ذکر خداوند است که انسان در پرتو آن از هجوم بسیاری از فشارهای روانی و اضطرابات درونی مصون می‌ماند.
ج: نجات از تنهایی؛
کتاب بهترین هم نشین تنهایی است و قرآن زیباترین، عمیق‌ترین و با نفوذترین کتاب شمرده می‌شود. امام سجاد علیه السّلام می‌فرماید: اگر همة مردم روی زمین از دنیا بروند، تا وقتی قرآن با من است، از هیچ چیز وحشت ندارم.
ه‌ : فهم بهتر قرآن؛
مهم‌ترین اثر حفظ قرآن درک بهتر آن است. حافظ به سبب تسلط بر همة آیات، ارتباط آن‌ها را نیک در می‌یابد و در پرتو آن درکی بهتر و درست‌تر از قرآن به دست می‌آورد.
و: تقویت حافظه؛
یکی از امتیازات قرآن مجید آن است که تلاوت و به خاطر سپردنش سبب تقویت حافظ می‌شود. در روایات چنان می‌خوانیم که قرائت قرآن به افزایش حافظه می‌انجامد.[14] از آنجا که حفظ این کتاب آسمانی به تکرار پیوسته و قرائت زیاد آن وابسته است، می‌توان گفت حفظ قرآن مجید حافظه را فزونی می‌بخشد.[15]
این بخشی از اثرات حفظ قرآن کریم بود که به صورت اجمال بیان گردید.
معرفی منابع جهت مطالعه بیشتر:
1. شهریار پرهیزکار، چگونه قرآن را حفظ کنیم.
2. کاظم گرامی، روش حفظ قرآن کریم.
3. اسماعیل حمزه‌لو، روش علمی عملی حفظ قرآن کریم.
4. محمود جویباری، آموزش حفظ قرآن.
5. سید باقر قبانچی، دربارة حفظ قرآن کریم، ترجمه و نگارش ابراهیم احمدیان.
--------------------------------------------------------------------------------
[1] . جویباری، محمود، آموزش حفظ قرآن، ص 11.
[2] . کلینی، محمد بن یعقوب، اصول کافی، ج 4، ص 405.
[3] . مجلسی، محمد باقر، بحارالانوار، ج 92، ص 177.
[4] . همان، ص 19.
[5] . طبرسی، ابوعلی فضل بن حسن، مجمع البیان، ج 1، ص 45.
[6] . هندی، علاء الدین علی بن حسام الدین، کنز العمال، ‌ج 1، ص 512، ح 2276.
[7] . نوری، میرزا حسین، مستدرک الوسائل، ج 4، ص 269.
[8] . کلینی، محمد بن یعقوب، اصول کافی، ج 4، ص 409.
[9] . طبرسی، ابوعلی فضل بن حسن، مجمع البیان، ج 1، ص 45.
[10] . مجلسی، محمد باقر، بحارالانوار، ج 92، ص 22.
[11] . همان، ص 17.
[12] . نهج البلاغه، خ 175.
[13] . رعد/28.
[14] . همان، ج 66، ص 290.
[15] . حسینی، سیّد مجتبی، سیمای حافظان نور، صص 47 تا 53 و 61 تا 65.