ازدواج، نخستین سنگ بنای تشکیل خانواده، اجتماع و جامعه است و گرچه از یک منظر ازدواج یک مسأله شخصی و فردی به حساب میآید؛ ولی از بعد دیگر، چون بنیادش در سایة جامعه انسانی نهاده شده و میشود، سود و زیانش جامعه را تحت تأثیر خود قرار میدهد. در قرآن کریم و روایات اسلامی مهمترین فلسفه و حکمت ازدواج، بقای نسل انسانها،تکامل و حفظ دین دانسته شده است. برخی از فواید و حکمتهای ازدواج از دیدگاه قرآن کریم و روایات اسلامی عبارتند از: 1 .بقای نسل انسان و حفظ حیات نوع بشر.[1] 2 . آرامش زندگی و اجتماع: زن و مرد مکمل یکدیگر و باعث شکوفایی جسمی و روحی یکدیگرند و هر کدام بدون دیگر ساکت و ناقص خواهند بود.[2] 3 . تربیت و پرورش نسلهای شایسته.[3] 4 . ایجاد زمینه عفاف و پاکدامنی در خانواده و جامعه.[4] 5 . ارضای غریزه جنسی از راه صحیح و منطقی و سوق دادن و هدایت آن به سوی راههای مشروع و در راستای کمال. قرآن کریم میفرماید: (مردان و زنان بیهمسر خود را همسر دهید، هم چنین غلامان و کنیزان صالح و درستکارتان را، اگر فقیر و تنگدست باشند، خداوند از فضل خود آنان را بینیاز میسازد؛ خداوند گشایشدهنده و آگاه است! و کسانی که امکان برای ازدواج نمییابند، باید پاکدامنی از فضل پیشه کنند تا خداوند از فضل خود آنان را بینیاز گرداند.!...[5] بنابراین، اگر به غریزه طبیعی جنسی از راه صحیح پاسخ داده نشود، به طغیان و انحراف این غریزه میتواند بازتابهای بسیار منفی برای فرد، خانواده و اجتماع داشته باشد و بهداشت روانی و جسمی فرد، خانواده، و جامعه را مختل کند، قرآن کریم بهترین راه پاسخگویی به این غریزه را ازدواج و تشکیل خانواده میداند و روایات اسلامی نیز ازدواج را عامل مهمی در دور نگه داشتن دین و جامعه، از انحرافات میداند؛ چنان که، پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله میفرماید: (من تزوج فقد احرز نصف دینه؛ هر کسی که ازدواج کند، نصف دینش را حفظ کرده است.)[6] 6 . ازدواج عامل سکون و آرامش خاطر است. (و من دایته ان خلق لکم من انفسکم ازواجا لتسکنوا الیها و جعل لکم بینکم مودة و رحمة ان فی ذلک لایت لقوم یتفکرون:[7] و از نشانههای او این که همسرانی از جنس خودتان برای شما آفرید تا در کنار آنان آرامش یابید، و در میانتان مودتّ و رحمت قرار داد، در این نشانههایی است برای گروهی که تفکر میکنند.) 7 . ازدواج شخص را در برابر خانواده و جامعه متعهد میکند و زندگی را برای شخص هدفدار و او را به اصول اخلاقی و هنجارهای اجتماعی پایبند میکند.[8] زیبایی برای دو طرف ازدواج یک امتیاز است و در شیرینی و سعادت (زندگی زناشویی) تأثیر زیادی دارد. زیبایی معیار و اندازه معین ندارد که بتوان افراد را با آن سنجید بلکه بیشتر به سلیقه افراد بستگی دارد. زیبایی در همسر در حفظ و تقویت عفت و ایمان همسر مؤثراست و در روایات اسلامی نیز بر اهمیت این موضوع تأکید شده است. پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله میفرماید: (در انتخاب همسر، همانگونه که دربارة زیبایی صورت همسر تحقیق میکنید دربارة موی او نیز سؤال و تحقیق کنید؛ زیرا مو یکی از زیباییهاست.)[9] البته نعمت زیبایی باید در کنار دیگر صفات و معیارها، مورد توجه قرار گیرد و زیبایی بدون تدینّ، عفت، اخلاق و ... نه تنها امتیازی محسوب نمیشود، بلکه میتواند آفت باشد. پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله میفرماید: (ایاکم و خضراء الدمن[10]... از سبزه زاری که بر فراز مزبلهای روییده باشد بپرهیزد. قرآن کریم نیز زنان و مردان را به رعایت عفت دعوت کرده و به ویژه از زنان میخواهد که زیباییها و زینتهای خود را از نامحرمان بپوشانند.[11] بنابراین، ازدواج در اسلام نه تنها ارضا غریزه جنسی و یا ملاک زیبایی به تنهایی نیست، بلکه یک حکم فطری و هماهنگ با قانون آفرینش و وسیلهای برای تربیت فرزندان صالح و استمرار نسل بشر است. و انسان با ازدواج به آرامش روحی، فردی و اجتماعی و مودت و رحمت و تعادل روحی و روانی میرسد و شخصیت تازه و هدفداری را در خود احساس میکند.[12] معرفی منابع جهت مطالعه بیشتر: 1. محمد حسین طباطبایی، المیزان فی تفسیر القرآن، قم، جماعة المدرسین فی الحوزة العلمیه، الطبعة الخامسة، 1417ج 15، ص 111 114. 2 . ناصر مکارم شیرازی و همکاران، تفسیر نمونه، تهران، دارالکتب الاسلامیة، چاپ چهارم، 1367، ج 14، ص 456 466. 3. زن در آیینه ی جلال و جمال، اثر استاد جوادی آملی. 4. آیین همسرداری، اثر استاد ابراهیم امینی. -------------------------------------------------------------------------------- [1] . نساء/1. [2] . روم/21. [3] . بقره/223. [4] . نور/33. [5] . نور/32 و 33. [6] . ر.ک: محمدی ریشهری، محمد، میزان الحکمة، ترجمه: حمیدرضا شیخی، قم، انتشارات دارالحدیث، چاپ دوم، 1379 ه .ش، ج 5، ص 2251. [7] . روم/21. [8] . ر.ک: مظاهری، علی اکبر، جوانان و انتخاب همسر، قم، انتشارات دفتر تبلیغات اسلامی حوزه علمیه قم، چاپ سوم، 1374، ص 13 17. [9] . نوری، حسین، مستدرک الوسائل، قم، مؤسسه آل البیت، چاپ اول، 1408 ق. ج 14، ص 181. [10] . کلینی، محمد بن یعقوب، الکافی، تهران، دارالکتب الاسلامیه، چاپ چهارم، 1365، ج 5، ص 332. [11] . نور/31 33. [12] . ر.ک: مطهری، مرتضی، نظام حقوق زن در اسلام، قم، انتشارات صدرا، 1369، ص 21 52؛ مکارم شیرازی، ناصر و همکاران، تفسیر نمونه، تهران، دارالکتب الاسلامیه، چاپ چهارم، 1367، ج 14، ص 436 468.
ازدواج، نخستین سنگ بنای تشکیل خانواده، اجتماع و جامعه است و گرچه از یک منظر ازدواج یک مسأله شخصی و فردی به حساب میآید؛ ولی از بعد دیگر، چون بنیادش در سایة جامعه انسانی نهاده شده و میشود، سود و زیانش جامعه را تحت تأثیر خود قرار میدهد.
در قرآن کریم و روایات اسلامی مهمترین فلسفه و حکمت ازدواج، بقای نسل انسانها،تکامل و حفظ دین دانسته شده است.
برخی از فواید و حکمتهای ازدواج از دیدگاه قرآن کریم و روایات اسلامی عبارتند از:
1 .بقای نسل انسان و حفظ حیات نوع بشر.[1]
2 . آرامش زندگی و اجتماع: زن و مرد مکمل یکدیگر و باعث شکوفایی جسمی و روحی یکدیگرند و هر کدام بدون دیگر ساکت و ناقص خواهند بود.[2]
3 . تربیت و پرورش نسلهای شایسته.[3]
4 . ایجاد زمینه عفاف و پاکدامنی در خانواده و جامعه.[4]
5 . ارضای غریزه جنسی از راه صحیح و منطقی و سوق دادن و هدایت آن به سوی راههای مشروع و در راستای کمال. قرآن کریم میفرماید: (مردان و زنان بیهمسر خود را همسر دهید، هم چنین غلامان و کنیزان صالح و درستکارتان را، اگر فقیر و تنگدست باشند، خداوند از فضل خود آنان را بینیاز میسازد؛ خداوند گشایشدهنده و آگاه است! و کسانی که امکان برای ازدواج نمییابند، باید پاکدامنی از فضل پیشه کنند تا خداوند از فضل خود آنان را بینیاز گرداند.!...[5]
بنابراین، اگر به غریزه طبیعی جنسی از راه صحیح پاسخ داده نشود، به طغیان و انحراف این غریزه میتواند بازتابهای بسیار منفی برای فرد، خانواده و اجتماع داشته باشد و بهداشت روانی و جسمی فرد، خانواده، و جامعه را مختل کند، قرآن کریم بهترین راه پاسخگویی به این غریزه را ازدواج و تشکیل خانواده میداند و روایات اسلامی نیز ازدواج را عامل مهمی در دور نگه داشتن دین و جامعه، از انحرافات میداند؛ چنان که، پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله میفرماید: (من تزوج فقد احرز نصف دینه؛ هر کسی که ازدواج کند، نصف دینش را حفظ کرده است.)[6]
6 . ازدواج عامل سکون و آرامش خاطر است. (و من دایته ان خلق لکم من انفسکم ازواجا لتسکنوا الیها و جعل لکم بینکم مودة و رحمة ان فی ذلک لایت لقوم یتفکرون:[7] و از نشانههای او این که همسرانی از جنس خودتان برای شما آفرید تا در کنار آنان آرامش یابید، و در میانتان مودتّ و رحمت قرار داد، در این نشانههایی است برای گروهی که تفکر میکنند.)
7 . ازدواج شخص را در برابر خانواده و جامعه متعهد میکند و زندگی را برای شخص هدفدار و او را به اصول اخلاقی و هنجارهای اجتماعی پایبند میکند.[8]
زیبایی برای دو طرف ازدواج یک امتیاز است و در شیرینی و سعادت (زندگی زناشویی) تأثیر زیادی دارد. زیبایی معیار و اندازه معین ندارد که بتوان افراد را با آن سنجید بلکه بیشتر به سلیقه افراد بستگی دارد.
زیبایی در همسر در حفظ و تقویت عفت و ایمان همسر مؤثراست و در روایات اسلامی نیز بر اهمیت این موضوع تأکید شده است. پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله میفرماید: (در انتخاب همسر، همانگونه که دربارة زیبایی صورت همسر تحقیق میکنید دربارة موی او نیز سؤال و تحقیق کنید؛ زیرا مو یکی از زیباییهاست.)[9] البته نعمت زیبایی باید در کنار دیگر صفات و معیارها، مورد توجه قرار گیرد و زیبایی بدون تدینّ، عفت، اخلاق و ... نه تنها امتیازی محسوب نمیشود، بلکه میتواند آفت باشد.
پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله میفرماید: (ایاکم و خضراء الدمن[10]... از سبزه زاری که بر فراز مزبلهای روییده باشد بپرهیزد. قرآن کریم نیز زنان و مردان را به رعایت عفت دعوت کرده و به ویژه از زنان میخواهد که زیباییها و زینتهای خود را از نامحرمان بپوشانند.[11]
بنابراین، ازدواج در اسلام نه تنها ارضا غریزه جنسی و یا ملاک زیبایی به تنهایی نیست، بلکه یک حکم فطری و هماهنگ با قانون آفرینش و وسیلهای برای تربیت فرزندان صالح و استمرار نسل بشر است. و انسان با ازدواج به آرامش روحی، فردی و اجتماعی و مودت و رحمت و تعادل روحی و روانی میرسد و شخصیت تازه و هدفداری را در خود احساس میکند.[12]
معرفی منابع جهت مطالعه بیشتر:
1. محمد حسین طباطبایی، المیزان فی تفسیر القرآن، قم، جماعة المدرسین فی الحوزة العلمیه، الطبعة الخامسة، 1417ج 15، ص 111 114.
2 . ناصر مکارم شیرازی و همکاران، تفسیر نمونه، تهران، دارالکتب الاسلامیة، چاپ چهارم، 1367، ج 14، ص 456 466.
3. زن در آیینه ی جلال و جمال، اثر استاد جوادی آملی.
4. آیین همسرداری، اثر استاد ابراهیم امینی.
--------------------------------------------------------------------------------
[1] . نساء/1.
[2] . روم/21.
[3] . بقره/223.
[4] . نور/33.
[5] . نور/32 و 33.
[6] . ر.ک: محمدی ریشهری، محمد، میزان الحکمة، ترجمه: حمیدرضا شیخی، قم، انتشارات دارالحدیث، چاپ دوم، 1379 ه .ش، ج 5، ص 2251.
[7] . روم/21.
[8] . ر.ک: مظاهری، علی اکبر، جوانان و انتخاب همسر، قم، انتشارات دفتر تبلیغات اسلامی حوزه علمیه قم، چاپ سوم، 1374، ص 13 17.
[9] . نوری، حسین، مستدرک الوسائل، قم، مؤسسه آل البیت، چاپ اول، 1408 ق. ج 14، ص 181.
[10] . کلینی، محمد بن یعقوب، الکافی، تهران، دارالکتب الاسلامیه، چاپ چهارم، 1365، ج 5، ص 332.
[11] . نور/31 33.
[12] . ر.ک: مطهری، مرتضی، نظام حقوق زن در اسلام، قم، انتشارات صدرا، 1369، ص 21 52؛ مکارم شیرازی، ناصر و همکاران، تفسیر نمونه، تهران، دارالکتب الاسلامیه، چاپ چهارم، 1367، ج 14، ص 436 468.
- [سایر] آیا ارضای غریزه جنسی از دید اسلام به هر نحوی آزاد است یا محدودیّت دارد؟ محدودیت های اِعمال غریزه جنسی چیست؟
- [سایر] نظر قرآن درباره ی غریزه جنسی و لذت طلبی چیست؟
- [سایر] از نظر قرآن چگونه میتوان غریزه جنسی را مهار کرد یا در حدّ اعتدال درآورد؟
- [سایر] راه های کنترل شهوت غیر از ازدواج برای افرادی در سنین نوجوانی برای ارضای این غریزه کدامند؟
- [سایر] نظر اسلام در مورد غریزه جنسی چیست؟ راه درست برخورد با این غریزه در شرایط کنونی کدام است؟
- [سایر] فواید ازدواج چیست و آیا ازدواج، صرفا برای ارضای غرایز جنسی است؟
- [سایر] فوائد ازدواج چیست و آیا ازدواج صرفاً برای ارضای غرایز جنسی است؟
- [سایر] کسی که شرایط ازدواج برایش فراهم نیست و از نظر غریزه جنسی در سختی به سر میبرد، آیا میتواند استمنا کند؟
- [سایر] چرا با پررنگ کردن نظر اسلام درباره غریزه جنسی، هر روز اوضاع بدتر می شود؟
- [سایر] کسی که امکان ازدواج دایم یا موقت برایش نباشد، برای ارضای مسئله ی جنسی خود باید چه کار کند؟
- [آیت الله مظاهری] چهار چیز برای معتکف حرام است: 1 - هرگونه استمتاع از غریزه جنسی نظیر جماع، لمس، استمناء، نگاه و مانند اینها. 2 - استعمال بوی خوش نظیر عطر و گل و ادکلن و مانند اینها. 3 - خرید و فروش برای استفاده، ولی خرید و فروش برای رفع حوائج اشکال ندارد. 4 - مجادله یعنی گفتگو به عنوان غلبه یا اظهار فضل، امّا گفتگو به عنوان اثبات حقّ یا رفع باطل مانعی ندارد.
- [آیت الله شبیری زنجانی] تا مرد یا زن طواف نساء را که یکی از مناسک حجّ و عمره مفرده و عمره قِران است بجا نیاورند، بهرهگیری جنسی زن و شوهر از یکدیگر حلال نمیشود و اگر بخواهند ازدواج کنند، چنانچه با حلق یا تقصیر از احرام خارج شده باشند، ازدواجشان صحیح است هر چند طواف نساء را انجام نداده باشند.
- [آیت الله سیستانی] ازدواج موقت اگر چه برای لذت بردن هم نباشد ، صحیح است ، ولی نمیشود زن شرط کند که مرد از او هیچ لذت جنسی نبرد .
- [آیت الله اردبیلی] ازدواج موقّت از راههای مناسب جلوگیری از فحشا و انحرافات جنسی است و اولیاء دین به آن سفارش کردهاند. از حضرت امیرالمؤمنین علیهالسلام نقل شده است که: (اگر از ازدواج موقّت منع نشده بود، هیچ مؤمنی تن به زنا نمیداد و جز محروم از سعادت و نیکبختی، کسی زنا نمیکرد.)(1) بنابر این کسی که امکان ازدواج دائم را نداشته باشد و نتواند خود را از گناه بازدارد یا بترسد دچار فحشا گردد، باید با ازدواج موقّت خود را حفظ نماید.
- [آیت الله بهجت] اگر کسی بخواهد به بانک وام دهد در صورتی که بانک، کالا و جنسی را بیشتر از قیمت بازار از او بخرد بهشرط اینکه او مبلغ مورد نظر را به بانک قرض دهد، یا اینکه بانک کالا و جنسی را به کمتر از قیمت بازار به او بفروشد بهشرط اینکه مبلغی را تا مدت معینی به بانک قرض دهد، صحیح است و با این کار میتوان از ربا دور شد.
- [آیت الله صافی گلپایگانی] . اگر چیزی را که اضافه میگیرد غیر از جنسی باشد که میفروشد، مثلاً یک من گندم به یک من گندم و یک قران پول بفروشد، باز هم ربا و حرام است، بلکه اگر چیزی زیادتر نگیرد ولی شرط کند که خریدار عملی برای او انجام دهد، باز هم ربا و حرام میباشد.
- [آیت الله بروجردی] اگر چیزی را که اضافه میگیرد غیر از جنسی باشد که میفروشد، مثلاً یک مَن گندم به یک مَن گندم و یک قَران پول بفروشد، باز هم ربا و حرام است، بلکه اگر چیزی زیادتر نگیرد ولی شرط کند که خریدار عملی برای او انجام دهد، ربا و حرام میباشد.
- [آیت الله خوئی] اگر چیزی را که اضافه میگیرند غیر از جنسی باشد که میفروشد، مثلًا یک من گندم به یک من گندم و یک قران پول بفروشد باز هم ربا و حرام است، بلکه اگر چیزی زیادتر نگیرد ولی شرط کند که خریدار عملی برای او انجام دهد، ربا و حرام میباشد.
- [آیت الله مکارم شیرازی] ازدواج موقت هر چند برای لذت بردن هم نباشد بلکه به قصد محرم شدن نزدیکان آن دختر باشد جائز است مشروط بر این که دختری را که به ازدواج موقت در می آورند در حدی باشد که قابل لذت جنسی باشد، مثلاً اگر کوچک است باید وقت را به اندازه ای زیاد کنند که دوران آمادگی دختر را شامل شود، هرچند بعد از عقد مدت را ببخشند.
- [آیت الله علوی گرگانی] اگر چیزی را که اضافه میگیرد غیر از جنسی باشد که میفروشد، مثلاً یک من گندم به یک من گندم ویک قران پول بفروشد باز هم ربا وحرام است بلکه اگر چیزی زیادتر نگیرد ولی شرط کند که خریدار عملی برای او انجام دهد، ربا وحرام میباشد.