در قرآن کریم، گاهی خداوند کارهایی را به خودش نسبت می دهد و گاهی همان کار را به دیگری ، مثلاً در مورد گرفتنِ جان انسان ، یک جا می فرماید : ( الله یتوفی النفس ) ( 1 ). خدا ، جان مردم را می گیرد . و در جای دیگر می فرماید : ( یتوفاکم ملک الموت ) ( 2 ). ملک الموت (عزرائیل) ، جان مردم را می گیرد . و جایی دیگر می فرماید : ( تَوفته رسلنا )( 3 ). فرشتگان ، جان مردم را می گیرند .هر سه تعبیر قابل قبول است . چنانکه وقتی شما به یک ساختمان نگاه می کنید، می توانید بگویید: این ساختمان را مهندس و معمار ساخت، این ساختمان را بنا و کارگران ساختند، این ساختمان را صاحبش ساخت، نسبت ساختن خانه به همه این ها درست است. چنانکه می توان گفت: کلید، در را باز کرد، دستم در را باز کرد، خودم در را باز کردم، زیرا کلید در اختیار دست و دستم در اختیار من است .
در آیات فوق نیز شاید این گونه باشد: فرشتگان جان ها را می گیرند و به عزرائیل تحویل می دهند و عزرائیل جان ها را به خدا تحویل می دهد. شاید هم این گونه باشد : جان افراد عادی را فرشتگان می گیرند ، جان افراد برجسته را عزرائیل می گیرد و جان اولیای الهی را خداوند می گیرد .
همان گونه که قرآن درباره اهل بهشت تعبیرهای مختلفی دارد؛ یک جا می فرماید : (یسقیهم ربهم)( 4). خداوند آنان را سیراب می کند . در جای دیگر می فرماید: ( یٌسقَون فیها کأساً) ( 5). اینها از طریقی سیراب می شوند و نامی از خداوند برده نشده است.(6)
در روایتی آمده است: شخصی از امام صادق (ع) در مورد این آیات سؤال کرد که خداوند می فرماید: ( خدا جانها را موقع مرگشان می گیرد) و در جای دیگر می فرماید: (بگو ملک الموت که مسؤول گرفتن جان شماست، جانتان را می گیرد) و در جای دیگر فرموده است: (... کسانی که فرشتگان جان آنها را می گیرند ...)(7) و نیز در جای دیگر می فرماید: (فرستادگان ما جانش را می گیرند) با اینکه در یک ساعت در دنیا هزاران نفر که عددشان را کسی جز خدا نمی داند، می میرند، این چگونه ممکن است که ملائکه یا ملک الموت در آن واحد به قبض روح همه اینها برسد؟
امام در جواب فرمود: خدای تبارک و تعالی برای ملک الموت کارکنان و یارانی از ملائکه قرار داده است که او نسبت به آنها به منزله ی فرمانده است و هر یک را به مأموریتی می فرستد پس هم ملائکه قبض روح می کنند و هم خود ملک الموت، آن گاه خدا آن ارواح را از ملک الموت می گیرد. )(8)
ملحدی نزد امیر المؤمنین علی (ع) می آید و می گوید: در قرآن تناقض وجود دارد چون در یک جا آمده خدا جان انسان را می گیرد در جای دیگر فرموده: ملک الموت این کار را انجام می دهد و در جای دیگر به گروهی از ملائکه نسبت داده است، حضرت در جواب می فرماید: (ملک الموت یاورانی دارد از ملائکه رحمت و ملائکه عذاب که کار آنها کار ملک الموت است و هر آنچه انجام می دهند منسوب به اوست و کار ملک الموت هم کار خداست چون خدا جانها را به دست هر کس که بخواهد می گیرد و کارهای دیگر را نیز مثل عطا و منع کردن، پاداش دادن و عذاب کردن، به دست هر کس که بخواهد انجام می دهد و همانا کار مأمورانش کار خود اوست همانطور که در قرآن فرموده: شما نمی خواهید مگر این که خدا بخواهد)(9)(10)
پی نوشتها:
1. سوره زمر ، آیه 42
2. سوره سجده ، آیه 11
3. سوره انعام ، آیه 61
4. سوره انسان ، آیه 21
5. سوره انسان ، آیه 17
6. پرسش های مهم پاسخهای کوتاه، قرائتی،سوال70
7. سوره نحل،آیه 32.
8. من لا یحضره الفقیه، شیخ صدوق، ج 1، ص 136.
9. سوره انسان،آیه 20؛ سوره تکویر،آیه 29.
10. بحار الانوار، ج 6، حدیث 1، ص 140.
منبع:سایت انوار طاها
