در قرآن کریم بعضی از آیات وجود دارد که با صراحت به سیر و حرکت حیوانات و همه جنبنده ها و پرنده ها، به سوی معاد و قیامت اشاره میکند:
(وَ مَا مِنْ دَابَّةٍ فِی الْأَرْضِ وَلاَ طَائِرٍ یَطِیرُ بِجَنَاحَیْهِ إِلاَّ أُمَمٌ أَمْثَالُکُمْ مَا فَرَّطْنَا فِی الْکِتَابِ مِنْ شَیْءٍ ثُمَّ إِلَی رَبِّهِمْ یُحْشَرُونَ )1؛
(نیست هیچ جنبنده ای در زمین و نیست هیچ پرنده ای که با دو بال خود پرواز میکند؛ مگر اینکه همه آنها مانند شما انسان ها، امت هایی هستند و ما در کتاب [ تکوین]، چیزی را بیحساب به وجود نیاورده ایم . سپس [ همه این جنبنده ها و پرنده ها] به سوی پروردگارشان محشور می شوند) .
این آیه با صراحت کامل، همه جنبنده ها و پرنده ها را که شامل تمامی اصناف، انواع و طبقات حیوانات می گردد حساب شده و دارای اجتماعات و مقررات و نظم خاص حاکم در اجتماعات آنها و نیز شعور و اراده و حرکت و سیر به سوی معاد و مبدأ متعال، میداند و با وجود صراحت خاصّ این آیه در حشر همه حیوانات، هیچ گونه شبهه و تردیدی، در اصل حرکت به سوی معاد باقی نمیماند.
قرآن همچنین میفرماید: (وَ اِذا الوُحُوشُ حُشِرَت )2. گرچه این آیه، دلالت بر حشر وحوش میکند؛ اما این حقیقت را نیز میرساند که غیر وحوش نیز محشور خواهند بود.
بنابراین وقتی میگوییم همه موجودات، بدون استثنا به مقتضای آیات قرآنی به سوی مبدأ متعال و به سوی معاد، برگشت نموده و حرکت میکنند و به مبدأ متعال میرسند؛ نباید از این جملات برداشت نادرستی کرد و اندیشید که در روز قیامت، رسیدن موجودات به مبدأ متعال، به یک معنا بوده و رسیدن موجودات به او معنای واحدی دارد؛ بلکه باید توجّه داشت که رسیدن به مبدأ متعال در خصوص هر موجودی، به معنای خاصی است؛ مثلاً رسیدن انسان به مبدأ متعال، با رسیدن موجودات دیگر به او فرق دارد.
همچنین رسیدن هر موجودی، غیر از رسیدن موجود دیگر است و نیز نتیجه حرکت و راه و روش هر کدام از موجودات که در معاد ظاهر می گردد نتیجه مخصوصی بوده و غیر از نتیجه حرکت و راه و روش موجود دیگری است.
اگر به شما گفته شود: در فصل بهار، همه خاک ها به حرکت در میآیند و نتایج حرکت ها در فصل تابستان ظاهر می گردد، آیا شما از این جمله، چنین میفهمید که همه حرکت ها، نتیجه واحدی خواهد داد و نتیجه ها یک شکل و یکسان خواهد بود؟! اگر گفته شود: همه موجودات، به سوی نقطه ای که (معاد) نامیده می شود، حرکت میکنند و همه در آن روز، نتایج حرکت ها را خواهند یافت و همه به مبدأ متعال خواهند رسید؛ آیا این چنین خواهید فهمید که نتیجه ها یکی بوده و همه، به یک نحو، به معنای واحد به او خواهند رسید؟!
افرادی هستند که وقتی چنین میشنوند، آن چنان فکر میکنند و سپس با شگفتی میپرسند: آیا همه موجودات، مانند انسان به او میرسند و همه موجودات، نتیجه و جزای اعمالشان را میبینند و به بهشت و جهنم میروند و...؟!3
پی نوشت:
1. الانعام 6، آیه 38.
2. تکویر81، آیه 5.
3. برای اطلاعات بیشتر ر.ک: محمد شجاعی، معاد یا بازگشت به سوی خدا، ج 1، صص 53 69.
منبع: www.porseman.org
