منظور از عذاب قبر چیست؟
در قرآن و احادیث مکرر به مساله عذاب قبر پرداخته شده است. از مواردی که صریحا به عذاب در قبر، و پیش از قیامت اشاره کرده است، سرگذشت آل فرعون در قبر است که می فرماید: النَّارُ یُعْرَضُونَ عَلَیْها غُدُوًّا وَ عَشِیًّا وَ یَوْمَ تَقُومُ السَّاعَةُ أَدْخِلُوا آلَ فِرْعَوْنَ أَشَدَّ الْعَذابِ (46  غافر) عذاب آنها آتش است که هر صبح و شام بر آن عرضه می‌شوند و روزی که قیامت برپا شود (می‌فرماید:) (آل فرعون را در سخت‌ترین عذابها وارد کنید! همان گونه که در آیه مشاهده می شود، از صبح و شب سخن گفته می شود، در حالی که با برپایی قیامت و بر هم خوردن نظام دنیا، صبح و شب باقی نخواهد ماند. علاوه بر آنکه در ادامه آیه تصریح می کند پس از این مرحله از عذاب، قیامت برپا می شود. همچنین حضرت علی (ع) ضمن اشاره به آیه وَ مَنْ أَعْرَضَ عَنْ ذِکْری فَإِنَّ لَهُ مَعیشَةً ضَنْکاً وَ نَحْشُرُهُ یَوْمَ الْقِیامَةِ أَعْمی‌ (124  طه) و هر کس از یاد من روی گردان شود، زندگی (سخت و) تنگی خواهد داشت و روز قیامت، او را نابینا محشور می‌کنیم!) تاویل آن را زندگی برزخی و عذاب قبر دانسته اند که می فرمایند: بندگان خدا! برای کسی که آمرزیده نشده، از مرگ سخت تر قبر است. پس، از تنگی و فشار و تاریکی و تنهایی قبر بترسید ... آن زندگی تنگی که خداوند به دشمن خود نسبت به آن هشدار داده، (آیه فوق) عذاب قبر است. الأمالی للطوسی : 28/31. و همان گونه که از این روایات و آیات مشخص می شود، بین مفهوم قبر و مفهوم برزخ یکسانی وجود دارد و منظور از عذاب قبر، قبر مادی و عذاب معطوف به جسم مادی نیست. و این گونه نام گذاری به خاطر ارتباطات عالم ماده و معناست. کما اینکه سنگ دلی که یک صفت روحی و مربوط به امر غیر مادی است، با نام یک بخش مادی از بدن انسان عجین شده، و برای اشاره به عقل که فعل روح انسان است، به سر انسان اشاره می کنند که مغز در آن قرار گرفته و بیشترین تناسب را با قوه مجرد فهم دارد. حال آنکه مغز غیر از عقل است. بنابراین مقصود از فشار قبر این نیست که در این قبور خاکی محسوس - که جزئی از عالم ماده است - فشاری بر بدن مادی انسان ها وارد می‌شود. در مورد فلسفه عذاب‌ قبر می توان گفت: برزخ که اولین مرحله عالم آخرت است، شروع  تجسم اعمال  است. و هر کس با اعمال خود دست به گریبان خواهد بود. و در حالی که  اعتقادات و اعمال پا ک و درست ، حقایقی نورانی هستند که به صورت نعمت و لذت نمایان می شوند؛ پندارهای ناپسند و اعمال نادرست و گناهان ، حقایقی ظلمانی هستند که به صورت عذاب‌ها و فشارهای دوزخی نمایان می گردند. و به عنوان نکته پایانی می توان گفت که عذاب قبر، برای برخی از مومنان که به گناه آلوده بوده اند، سبب پاک شدن آنها از گناهان است و با این پاکی، برای قیامت مشکلی نخواهند داشت کما اینکه امام صادق (ع) از پیامبر اکرم نقل می فرمایند ‌: فشار قبر برای مؤمن‌، کفاره نعمت‌هایی است که ضایع کرده است‌.  بحارالانوار،ج6 ، ص 221، ح 16
عنوان سوال:

منظور از عذاب قبر چیست؟


پاسخ:

در قرآن و احادیث مکرر به مساله عذاب قبر پرداخته شده است. از مواردی که صریحا به عذاب در قبر، و پیش از قیامت اشاره کرده است، سرگذشت آل فرعون در قبر است که می فرماید:

النَّارُ یُعْرَضُونَ عَلَیْها غُدُوًّا وَ عَشِیًّا وَ یَوْمَ تَقُومُ السَّاعَةُ أَدْخِلُوا آلَ فِرْعَوْنَ أَشَدَّ الْعَذابِ (46  غافر) عذاب آنها آتش است که هر صبح و شام بر آن عرضه می‌شوند و روزی که قیامت برپا شود (می‌فرماید:) (آل فرعون را در سخت‌ترین عذابها وارد کنید!

همان گونه که در آیه مشاهده می شود، از صبح و شب سخن گفته می شود، در حالی که با برپایی قیامت و بر هم خوردن نظام دنیا، صبح و شب باقی نخواهد ماند. علاوه بر آنکه در ادامه آیه تصریح می کند پس از این مرحله از عذاب، قیامت برپا می شود.

همچنین حضرت علی (ع) ضمن اشاره به آیه

وَ مَنْ أَعْرَضَ عَنْ ذِکْری فَإِنَّ لَهُ مَعیشَةً ضَنْکاً وَ نَحْشُرُهُ یَوْمَ الْقِیامَةِ أَعْمی‌ (124  طه) و هر کس از یاد من روی گردان شود، زندگی (سخت و) تنگی خواهد داشت و روز قیامت، او را نابینا محشور می‌کنیم!)

تاویل آن را زندگی برزخی و عذاب قبر دانسته اند که می فرمایند: بندگان خدا! برای کسی که آمرزیده نشده، از مرگ سخت تر قبر است. پس، از تنگی و فشار و تاریکی و تنهایی قبر بترسید ... آن زندگی تنگی که خداوند به دشمن خود نسبت به آن هشدار داده، (آیه فوق) عذاب قبر است. الأمالی للطوسی : 28/31.

و همان گونه که از این روایات و آیات مشخص می شود، بین مفهوم قبر و مفهوم برزخ یکسانی وجود دارد و منظور از عذاب قبر، قبر مادی و عذاب معطوف به جسم مادی نیست. و این گونه نام گذاری به خاطر ارتباطات عالم ماده و معناست. کما اینکه سنگ دلی که یک صفت روحی و مربوط به امر غیر مادی است، با نام یک بخش مادی از بدن انسان عجین شده، و برای اشاره به عقل که فعل روح انسان است، به سر انسان اشاره می کنند که مغز در آن قرار گرفته و بیشترین تناسب را با قوه مجرد فهم دارد. حال آنکه مغز غیر از عقل است. بنابراین مقصود از فشار قبر این نیست که در این قبور خاکی محسوس - که جزئی از عالم ماده است - فشاری بر بدن مادی انسان ها وارد می‌شود.

در مورد فلسفه عذاب‌ قبر می توان گفت: برزخ که اولین مرحله عالم آخرت است، شروع  تجسم اعمال  است. و هر کس با اعمال خود دست به گریبان خواهد بود. و در حالی که  اعتقادات و اعمال پا ک و درست ، حقایقی نورانی هستند که به صورت نعمت و لذت نمایان می شوند؛ پندارهای ناپسند و اعمال نادرست و گناهان ، حقایقی ظلمانی هستند که به صورت عذاب‌ها و فشارهای دوزخی نمایان می گردند.

و به عنوان نکته پایانی می توان گفت که عذاب قبر، برای برخی از مومنان که به گناه آلوده بوده اند، سبب پاک شدن آنها از گناهان است و با این پاکی، برای قیامت مشکلی نخواهند داشت کما اینکه

امام صادق (ع) از پیامبر اکرم نقل می فرمایند ‌: فشار قبر برای مؤمن‌، کفاره نعمت‌هایی است که ضایع کرده است‌.  بحارالانوار،ج6 ، ص 221، ح 16





1396@ - موتور جستجوی پرسش و پاسخ امین