در قرآن و احادیث مکرر به مساله عذاب قبر پرداخته شده است. از مواردی که صریحا به عذاب در قبر، و پیش از قیامت اشاره کرده است، سرگذشت آل فرعون در قبر است که می فرماید: النَّارُ یُعْرَضُونَ عَلَیْها غُدُوًّا وَ عَشِیًّا وَ یَوْمَ تَقُومُ السَّاعَةُ أَدْخِلُوا آلَ فِرْعَوْنَ أَشَدَّ الْعَذابِ (46 غافر) عذاب آنها آتش است که هر صبح و شام بر آن عرضه میشوند و روزی که قیامت برپا شود (میفرماید:) (آل فرعون را در سختترین عذابها وارد کنید! همان گونه که در آیه مشاهده می شود، از صبح و شب سخن گفته می شود، در حالی که با برپایی قیامت و بر هم خوردن نظام دنیا، صبح و شب باقی نخواهد ماند. علاوه بر آنکه در ادامه آیه تصریح می کند پس از این مرحله از عذاب، قیامت برپا می شود. همچنین حضرت علی (ع) ضمن اشاره به آیه وَ مَنْ أَعْرَضَ عَنْ ذِکْری فَإِنَّ لَهُ مَعیشَةً ضَنْکاً وَ نَحْشُرُهُ یَوْمَ الْقِیامَةِ أَعْمی (124 طه) و هر کس از یاد من روی گردان شود، زندگی (سخت و) تنگی خواهد داشت و روز قیامت، او را نابینا محشور میکنیم!) تاویل آن را زندگی برزخی و عذاب قبر دانسته اند که می فرمایند: بندگان خدا! برای کسی که آمرزیده نشده، از مرگ سخت تر قبر است. پس، از تنگی و فشار و تاریکی و تنهایی قبر بترسید ... آن زندگی تنگی که خداوند به دشمن خود نسبت به آن هشدار داده، (آیه فوق) عذاب قبر است. الأمالی للطوسی : 28/31. و همان گونه که از این روایات و آیات مشخص می شود، بین مفهوم قبر و مفهوم برزخ یکسانی وجود دارد و منظور از عذاب قبر، قبر مادی و عذاب معطوف به جسم مادی نیست. و این گونه نام گذاری به خاطر ارتباطات عالم ماده و معناست. کما اینکه سنگ دلی که یک صفت روحی و مربوط به امر غیر مادی است، با نام یک بخش مادی از بدن انسان عجین شده، و برای اشاره به عقل که فعل روح انسان است، به سر انسان اشاره می کنند که مغز در آن قرار گرفته و بیشترین تناسب را با قوه مجرد فهم دارد. حال آنکه مغز غیر از عقل است. بنابراین مقصود از فشار قبر این نیست که در این قبور خاکی محسوس - که جزئی از عالم ماده است - فشاری بر بدن مادی انسان ها وارد میشود. در مورد فلسفه عذاب قبر می توان گفت: برزخ که اولین مرحله عالم آخرت است، شروع تجسم اعمال است. و هر کس با اعمال خود دست به گریبان خواهد بود. و در حالی که اعتقادات و اعمال پا ک و درست ، حقایقی نورانی هستند که به صورت نعمت و لذت نمایان می شوند؛ پندارهای ناپسند و اعمال نادرست و گناهان ، حقایقی ظلمانی هستند که به صورت عذابها و فشارهای دوزخی نمایان می گردند. و به عنوان نکته پایانی می توان گفت که عذاب قبر، برای برخی از مومنان که به گناه آلوده بوده اند، سبب پاک شدن آنها از گناهان است و با این پاکی، برای قیامت مشکلی نخواهند داشت کما اینکه امام صادق (ع) از پیامبر اکرم نقل می فرمایند : فشار قبر برای مؤمن، کفاره نعمتهایی است که ضایع کرده است. بحارالانوار،ج6 ، ص 221، ح 16
در قرآن و احادیث مکرر به مساله عذاب قبر پرداخته شده است. از مواردی که صریحا به عذاب در قبر، و پیش از قیامت اشاره کرده است، سرگذشت آل فرعون در قبر است که می فرماید:
النَّارُ یُعْرَضُونَ عَلَیْها غُدُوًّا وَ عَشِیًّا وَ یَوْمَ تَقُومُ السَّاعَةُ أَدْخِلُوا آلَ فِرْعَوْنَ أَشَدَّ الْعَذابِ (46 غافر) عذاب آنها آتش است که هر صبح و شام بر آن عرضه میشوند و روزی که قیامت برپا شود (میفرماید:) (آل فرعون را در سختترین عذابها وارد کنید!
همان گونه که در آیه مشاهده می شود، از صبح و شب سخن گفته می شود، در حالی که با برپایی قیامت و بر هم خوردن نظام دنیا، صبح و شب باقی نخواهد ماند. علاوه بر آنکه در ادامه آیه تصریح می کند پس از این مرحله از عذاب، قیامت برپا می شود.
همچنین حضرت علی (ع) ضمن اشاره به آیه
وَ مَنْ أَعْرَضَ عَنْ ذِکْری فَإِنَّ لَهُ مَعیشَةً ضَنْکاً وَ نَحْشُرُهُ یَوْمَ الْقِیامَةِ أَعْمی (124 طه) و هر کس از یاد من روی گردان شود، زندگی (سخت و) تنگی خواهد داشت و روز قیامت، او را نابینا محشور میکنیم!)
تاویل آن را زندگی برزخی و عذاب قبر دانسته اند که می فرمایند: بندگان خدا! برای کسی که آمرزیده نشده، از مرگ سخت تر قبر است. پس، از تنگی و فشار و تاریکی و تنهایی قبر بترسید ... آن زندگی تنگی که خداوند به دشمن خود نسبت به آن هشدار داده، (آیه فوق) عذاب قبر است. الأمالی للطوسی : 28/31.
و همان گونه که از این روایات و آیات مشخص می شود، بین مفهوم قبر و مفهوم برزخ یکسانی وجود دارد و منظور از عذاب قبر، قبر مادی و عذاب معطوف به جسم مادی نیست. و این گونه نام گذاری به خاطر ارتباطات عالم ماده و معناست. کما اینکه سنگ دلی که یک صفت روحی و مربوط به امر غیر مادی است، با نام یک بخش مادی از بدن انسان عجین شده، و برای اشاره به عقل که فعل روح انسان است، به سر انسان اشاره می کنند که مغز در آن قرار گرفته و بیشترین تناسب را با قوه مجرد فهم دارد. حال آنکه مغز غیر از عقل است. بنابراین مقصود از فشار قبر این نیست که در این قبور خاکی محسوس - که جزئی از عالم ماده است - فشاری بر بدن مادی انسان ها وارد میشود.
در مورد فلسفه عذاب قبر می توان گفت: برزخ که اولین مرحله عالم آخرت است، شروع تجسم اعمال است. و هر کس با اعمال خود دست به گریبان خواهد بود. و در حالی که اعتقادات و اعمال پا ک و درست ، حقایقی نورانی هستند که به صورت نعمت و لذت نمایان می شوند؛ پندارهای ناپسند و اعمال نادرست و گناهان ، حقایقی ظلمانی هستند که به صورت عذابها و فشارهای دوزخی نمایان می گردند.
و به عنوان نکته پایانی می توان گفت که عذاب قبر، برای برخی از مومنان که به گناه آلوده بوده اند، سبب پاک شدن آنها از گناهان است و با این پاکی، برای قیامت مشکلی نخواهند داشت کما اینکه
امام صادق (ع) از پیامبر اکرم نقل می فرمایند : فشار قبر برای مؤمن، کفاره نعمتهایی است که ضایع کرده است. بحارالانوار،ج6 ، ص 221، ح 16
- [سایر] منظور از فشار قبر چیست آیا همه قبرها فشار می دهند؟
- [سایر] فلسفه و حقیقت فشار قبر چیست؟ آیا عمومی است؟ آیا فشار قبر روحی است یا جسمی؟
- [سایر] فشار قبر یعنی چه؟
- [سایر] فلسفه فشار قبر چیست؟
- [سایر] فشار قبر چیست؟
- [سایر] حقیقت فشار و عذاب قبر چیست؟ آیا مرده ای که دفن نمی شود هم فشار قبر دارد؟
- [سایر] فشار قبر چیست ؟
- [سایر] فشار قبر چیست؟
- [سایر] درباره فشار قبر توضیح دهید؟
- [سایر] چه کنیم که فشار قبر نداشته باشیم؟
- [آیت الله اردبیلی] دفن میّت در قبر مرده دیگر، اگر موجب نبش قبر شود جایز نیست.
- [آیت الله صافی گلپایگانی] . دفن میت در قبر مرده دیگر جایز نیست، مگر آن که قبر، کهنه شده و میت اولی از بین رفته باشد.
- [آیت الله مظاهری] دفن میّت در قبر مرده دیگر جایز نیست، مگر آنکه قبر کهنه شده و میّت اوّل به کلی پوسیده شده باشد.
- [آیت الله میرزا جواد تبریزی] دفن میت در قبر مرده دیگر جایز نیست؛ مگر آنکه قبر کهنه شده و میت اولی از بین رفته باشد.
- [آیت الله بروجردی] دفن میت در قبر مرده دیگر جائز نیست، مگر آن که قبر کهنه شده و میت اوّلی از بین رفته باشد.
- [آیت الله مکارم شیرازی] ربنا آتنا فی الدنْیا حسنةً و فی الاْخرة حسنةً و قنا عذاب النار: خداوندا در دنیا و درسرای دیگر به ما نیکی مرحمت فرما و ما را از عذاب دوزخ نگاه دار!
- [آیت الله علوی گرگانی] مستحبّ است کسی که میّت را در قبر میگذارد، با طهارت و سر برهنه وپا برهنه باشد و از طرف پای میّت از قبر بیرون بیاید و غیر از خویشان میّت کسانی که حاضرند، با پشت دست خاک بر قبر بریزند وبگویند: )اًّنّا لِلّهِ وَاًّنّا اًّلَیْهِ راجِعون( اگر میّت زن است کسی که با او محرم میباشد او را در قبر بگذارد و اگر محرمی نباشد خویشانش او را در قبر بگذارند.
- [آیت الله شبیری زنجانی] مستحب است کسی که میت را در قبر میگذارد، با طهارت و سر برهنه و پا برهنه باشد و از طرف پای میت از قبر بیرون بیاید و غیر از خویشان نسبی میت کسانی که حاضرند، با پشت دست خاک بر قبر بریزند و بگویند: (إِنّا للَّه و إنّا إلیه راجعون) و اگر میت زن است کسی که با او محرم میباشد او را در قبر بگذارد و اگر محرمی نباشد خویشانش او را در قبر بگذارند.
- [آیت الله خوئی] مستحب است کسی که میت را در قبر میگذارد، با طهارت و سر برهنه و پا برهنه باشد، و از طرف پای میت از قبر بیرون بیاید، و غیر از خویشان میت کسانی که حاضرند با پشت دست خاک بر قبر بریزند و بگویند:" انا لله و انا الیه راجعون". اگر میت زن است کسی که با او محرم میباشد او را در قبر بگذارد، و اگر محرمی نباشد خویشانش او را در قبر بگذارند.
- [امام خمینی] خوب است به امید اینکه مطلوب پروردگار است کسی که میت را در قبر می گذارد با طهارت و سر برهنه و پا برهنه باشد، و از طرف پای میت از قبر بیرون بیاید، و غیر از خویشان میت کسانی که حاضرند با پشت دست خاک بر قبر بریزند و بگویند: "انا لله و انا الیه راجعون". اگر میت زن است کسی که با او محرم می باشد او را در قبر بگذارد، و اگر محرمی نباشد خویشانش او را در قبر بگذارند.