هرچند تناسب جرم و جزا در دنیا اصلی عقلایی و قراردادی است، ولی این تناسب مربوط به کمیت زمان و مکان نیست. این گونه نیست که اگر جنایتی در زمان کوتاهی صورت گیرد، کیفر آن نیز با توجه به زمان، کوتاه و محدود باشد، بلکه این تناسب در کیفیت جرم مطرح است و در این زمینه میزان بزرگی و سنگینی جرم ارزیابی و در نظر گرفته می شود، هر چند لحظه ای کوتاه صورت گیرد. برای مثال، فردی با پرتاب بمب و گلوله، در لحظه ای کوتاه ده ها نفر را به خاک و خون می کشد و محکوم به حبس ابد یا مرگ می گردد. حال آیا این جزا از نظر کیفیت و بُعد زمانی با نوع جرم تناسب دارد؟ به یقین، پاسخ منفی خواهد بود.
رابطه جرم و جزا در مجازات های اخروی، رابطه ای قراردادی و جعلی نیست، بلکه در میان آنها رابطه تکوینی و علّی و معلولی برقرار است؛ یعنی مجازات های اخروی، اثر وضعی و نتیجه طبیعی جرم هاست. در حقیقت، تجسم عینی کارهای خود انسان است که از احوال و ملکات نفسانی او سرچشمه گرفته و در نتیجه، اندیشه باطل و عمل ناروای وی پدیدار شده است.
حتی در دنیا نیز رابطه برخی اعمال و آثار آن جنبه قراردادی ندارد و با قرارداد نیز نمی توان آن را کم و زیاد کرد. برای مثال، کسی که در یک لحظه خودکشی می کند، برای همیشه از زندگی دنیوی محروم خواهد بود یا کسی که خود را نابینا می کند، در تمام عمر از نعمت بینایی محروم می شود. عین این تفسیر درباره عذاب ابدی نیز جاری و ساری است.
خلاصه سخن اینکه مجازات های اخروی، واکنش و تجسم اثر اعمال خود انسان است و عذاب ابدی برای برخی افراد (مانند مشرکان، کفار، منافقان و...) در حقیقت، همان آثار شوم و پی آمدهای طبیعی کارهایشان است که پیوسته همراه روح مجرمشان است و از آنها جدا نمی شود.
www.irc.ir
