ناطقه ی مرا مگر روح قدس کند مدد***تا که ثنای حضرت سیده ی نساء کند.
نفخه ی قدس بوی او، جذبه ی انس خوی او***منطق او خبر ز (لاینطق عن هوی) کند
(مفتقرا) متاب رو از در او به هیچ سو***زان که مس وجود را فضه ی او طلا کند[1]
جواب : سلام و درود خدا بر سرور زنان جهان که تاریخ، گواه زندگیِ سرشار از معنویّت او است و آیه ی تطهیر نشان عصمت او. برای اثبات عصمت حضرت زهرا(علیها السلام) ادله ی گوناگونی به کار می آیند که در این جا برخی از آن ها را مورد بررسی قرار می دهیم:
1.آیه ی تطهیر
بخشی از آیه ی 33 سوره ی احزاب که به آیه ی تطهیر شهرت یافته، همواره کانون توجه اندیشمندان شیعه و سنی بوده و بحث های گوناگونی برانگیخته است. همگان بر این باورند که این آیه فضیلت والایی را برای اهل بیت به اثبات می رساند و اندیشمندان شیعه، این فضیلت را برابر با عصمت می دانند. بر اساس این آیه، اراده ی تخلّف ناپذیر خداوند بر این تعلّق گرفته است که هرگونه پلیدی را از اهل بیت بزداید و آنان را به طور کامل پاک و پاکیزه گرداند. چنین برداشتی از آیه با بررسی واژه های به کار رفته در آن، هم چون اراده، رجس، اذهاب و تطهیر تأیید می گردد و جای تردیدی برای حق جویان باقی نمی گذارد. جای آن نیست که در این نوشتار کوتاه، به تفصیل در باره ی چگونگی دلالت آیه بر عصمت اهل بیت سخن برانیم و عمق واژه های به کار رفته در آن را بکاویم. از این رو، به بیان روایتی از پیامبر اکرم(صلی الله علیه وآله وسلم) که در کتاب های اهل سنّت نقل گردیده است، بسنده می کنیم. بر اساس این روایت، رسول خدا(صلی الله علیه وآله وسلم)پس از قرائت آیه ی تطهیر فرمودند:(فَأنَا وَ اهل بیتی مُطهَّروُن مِن الذنُوب)[2]؛ پس من و اهل بیت ام از گناه پیراسته ایم.
بی تردید، فاطمه ی زهرا(علیها السلام) جزء اهل بیت پیامبر است و اگر در بیان فضیلت او دلیل دیگری نمی داشتیم، همین آیه کافی بود که او را در صدر زنان عالَم بنشاند. پیامبر اکرم(صلی الله علیه وآله وسلم) با شیوه هایی به یادماندنی، اهل بیت را به همگان معرفی نموده و راهِ هرگونه توجیهی را بسته است. بر اساس روایات فراوانی که به حدیث کساء شهرت یافته اند، رسول خدا(صلی الله علیه وآله وسلم)پارچه ای را بر روی خود و علی و فاطمه و فرزندانشان، حسن و حسین انداخته، جمله ی (اللّهم هؤلاء اهل بَیتی) را برای آیندگان به یادگار گذاشتند و در پاسخ به ام سلمه که یکی از شایسته ترین همسران پیامبر بود و پیوستن به اصحاب کساء را درخواست می نمود، فرمودند: (رحمت خدا بر تو باد. تو همواره به راه خیر و رستگاری بوده ای و چه قدر من از تو راضی ام! لیکن این فضیلت ویژه ی من و این چند نفر است)[3].
پیامبر گرامی برای آن که وظیفه ی خویش را در تبیین آیات الهی به گونه ی شایسته ای به جای آورند، به این مقدار نیز بسنده نکرده، با به کارگیری شیوه ای فراموش نشدنی و در مدت زمانی نسبتاً طولانی، آن هم به صورت هر روزه، به معرفی اهل بیت پرداختند. در روایتی از ابن عباس در این باره آمده است:
رسول خدا تا نُه ماه، روزی پنج مرتبه، هنگام فرارسیدن وقت نماز به در خانه ی علی بن ابی طالب می آمدند و می فرمودند: درود و رحمت و برکات خدا بر شما اهل بیت باد. خداوند اراده نموده تا هرگونه پلیدی را از شما اهل بیت دور گرداند و به طور کامل و شایسته پاکتان سازد. وقت نماز است، آماده شوید. رحمت خدا بر شما باد[4].
2.روایات مربوط به عصمت اهل بیت(علیهم السلام)
علاوه بر آیه تطهیر، روایاتی که شیعه و سنی از رسول خدا(صلی الله علیه وآله وسلم) گزارش نموده اند، فضایلی برای اهل بیت برمی شمرد که جز با عصمت آنان سازگار نیست؛ چنان که در حدیث معروف ثقلین آمده است[5]:
انّی تارِک فیکُم الثِقلَین کِتابُ اللّه وَ عِترَتی، ما ان تَمَسّکتُم بِهِما لَن تَضلّوا ابَداً، لَن یَفتَرِقا حَتّی یَرِدا عَلیّ الحَوض[6]؛
من در میان شما دو چیز گران بها باقی می گذارم: کتاب خدا و عترتم. تا وقتی که به آن دو تمسک کنید، گم راه نخواهید شد. هیچ گاه این دو از یک دیگر جدا نمی شوند، تا آن گاه که بر سر حوض (کوثر) بر من وارد گردند.
اگر اهل بیت پیامبر معصوم از گناه و خطا نبودند، پی روی از آنان همواره موجب هدایت نمی گردید و جدایی ناپذیری آنان از قرآن، معنای روشنی نمی یافت.
3.روایات مخصوص به عصمت حضرت زهرا(علیها السلام)
در این جا نیز از روایات فراوانی می توان بهره برد، اما تنها به یکی از آن ها که محدّثین شیعه و سنّی روایت نموده اند، بسنده می کنیم:
ان اللّه تَبارَکَ وَ تَعالی یَغضِبُ لِغَضَب فاطِمَة وَ یَرضی لِرِضاها[7]؛
همانا خداوند بلند مرتبه با غضب فاطمه غضب ناک و با رضایت او خشنود می شود.
نکته ی درخور توجه در این روایت آن است که رضایت و نارضایتی فاطمه ی زهرا(علیها السلام) محور خشنودی و ناخشنودی خداوند خوانده شده است. و این حقیقت، جز عصمت همه جانبه ی آن حضرت، تفسیر دیگری برنمی تابد. خداوند جز به اعمال صالح خشنود نمی گردد و هیچ گاه به گناه و سرپیچی از فرمانش رضایت نمی دهد. اگر حضرت زهرا(علیها السلام) به گناه دست می زد و یافکر انجام آن را در سر می پروراند، به چیزی خشنود گردیده بود که خدا از آن خشنود نیست؛ در حالی که در این روایت، رضایت الهی پیوندی ناگسستنی با خشنودی فاطمه(علیها السلام) یافته است.
اعتراف ضمنی یکی از دانشمندان اهل سنت را پایان بخش این قسمت می سازیم. آلوسی، یکی از پرآوازه ترین مفسران اهل سنت، در تفسیر آیه ی 42 سوره ی آل عمران، از یک سو حضرت مریم(علیها السلام) را معصوم از گناه شمرده، از تمامی پلیدی های حسّی، معنوی و قلبی پاک می داند و از سوی دیگر، بر دیدگاه کسانی که وی را سرور تمامی زنان جهان، از آغاز تا انجام می شمارند، می تازد و با اقامه ی شواهد گوناگونی چنین نتیجه می گیرد که این ویژگی شایسته ی فاطمه ی زهرا(علیها السلام)است.[8] پر واضح است که جمع میان این دو سخن، جز با پذیرش عصمت حضرت زهرا(علیها السلام)سازگار نیست.
پی نوشتها:
[1]. محمد حسین غروی اصفهانی(مفتقر)، دیوان مفتقر.
[2]. الدرالمنثور، ج 5، ص 199.
[3]. بحارالانوار، ج 10، ص 141؛ هم چنین ر.ک: الدر المنثور، ج 5، ص 198.
[4]. الدر المنثور، ج 5، ص 199.
[5]. علاوه بر حدیث ثقلین، احادیث معروفی هم چون حدیث سفینه و حدیث امان نیز به روشنی بر مقصود دلالت می کنند. برای آگاهی از منابع این دو روایت و چگونگی دلالت آن ها بر عصمت اهل بیت، ر.ک: پژوهشی در عصمت معصومان، ص 328325.
[6]. برخی از منابع اهل سنت که با عبارت کم و بیش متفاوت این حدیث را نقل نموده اند، عبارت اند از:
مسند احمد بن حنبل، ج 4، ص 366؛ سنن بیهقی، ج 2، ص 148؛ کنز العمال، ج 1، ص 189185؛ المستدرک علی الصحیحین، ج 3، ص 118؛ خصائص امیرالمؤمنین، ص 21؛ تاریخ بغداد، ج 8، ص 442؛ صحیح مسلم، ج 5، ص 26 (کتاب فضائل الصحابة)؛ الدر المنثور، ج 6، ص 7 (ذیل آیه ی مودّت)؛ و سنن ترمذی، ج 5، ص 662 (کتاب المناقب).
[7]. کنزالعمال، ج 12، ص 111؛ هم چنین، ر.ک: المستدرک، ج 3، ص 167؛ الصواعق المحرقه، ص 175؛ مجمع الزوائد، ج 9، ص 203؛ ذخایر العقبی، ص 39؛ الاصابة، ج 4، ص 378؛ اسد الغابة، ج 6، ص 224؛ و میزان الاعتدال، ج 3، ص 206.
[8]. روح المعانی، ج 3، ص 137.
منبع: حسن یوسفیان ، پرسمان عصمت، مرکز مطالعات و پژوهش های فرهنگی حوزه علمیه قم، 1380.
