در سوره ی نوح در مورد عذاب قوم نوح می فرماید: (اُغرقوا فَادخُلوا ناراً) (1)، قوم نوح بخاطر گناهان زیادی که داشتند غرق شدند و داخل آتش شدند. مرحوم علامه طباطبائی در تفسیرالمیزان در ذیل تفسیر این آیه می فرماید: مراد از داخل آتش شدن، همان آتشی است که در برزخ است. نکته ی جالبی که در این آیه است مسأله غرق در آب و آتش در کنار هم آمده است. این بدنها غرق در آب است ولی روح در قالب دیگری در آتش است.
در آیه ای دیگر که در قرآن کریم از عذابهای فرعونیان در برزخ، سخن می گوید، می فرماید: سرانجام عذابهای شدید برزخی بر آل فرعون نازل شد: (وَ حاقَ بالَ فِرعونَ سُوءُ العذابِ). (2) و در ادامه این عذاب الهی را شرح می دهد و می فرماید: عذاب آنها همان آتش است که هر صبح و شام بر آن عرضه می شوند و روزی که قیامت برپا می شود خداوند دستور می دهد که آل فرعون را در سخت ترین عذابها وارد کنید. (النّارُ یُعرَضونَ عَلیها غُدُوّا و عَشیّاً وَ یَومَ تقومُ السّاعةُ ادخُلوا الَ فرعونَ اَشَدُّ العَذاب). (3)
با این آیه ی مبارکه روشن می شود آتشی که به آن اشاره شده، آتش برزخی است که در پایان آیه، مجازات آنها در قیامت به طور جداگانه مطرح شده است و لذا غالب مفسرین این آیه (46- مؤمن) را به عالم برزخ و عذاب قبر تفسیر کرده اند. جالب اینکه در مورد عذاب برزخی می فرماید: (آل فرعون هر صبح و شام بر آتش عرضه می شوند) ولی در مورد عذاب اخروی می فرماید: (دستور داده می شود آنها را داخل شدیدترین عذاب کنند) لذا از این دو تعبیر (عرضه داشتن) و (داخل کردن) چنین استفاده می شود که منظور از این آتش، همان آتش دوزخ است که در جهان برزخ از دور مشاهده می کنند و ناراحت میشوند و در عالم قیامت از نزدیک و با ورود در آن، و این مجازات در برزخ هر صبح و شام است ولی در قیامت بطور دائم و مستمر است. و حدیثی از پیامبر اکرم (ص) نیز مؤید این مطلب است چنانچه می فرمایند: (اِنَّ اَحَدَکُم اذا ماتَ عُرِضَ علیه مَقعَدُهُ بالغَداة و العَشّی ان کان من اهل الجنّه فمنَ الجنة و ان کانَ من اهل النّار فمن النّار، یقالُ هذا مَقعَدُکَ حینَ یَبعثکَ الله یَومَ القیامة) (4)، هنگامی که یکی از شما از دنیا برود جایگاه او صبح و شام به او عرضه می شود، اگر از اهل بهشت باشد جایگاهش در بهشت و اگر از اهل دوزخ باشد جایگاهش در دوزخ، و به او گفته می شود: این جایگاه تو است هنگامی که خداوند تو را در قیامت مبعوث کند. از این روایت معلوم می شود این عذابی که در آیه مطرح شده مخصوص آل فرعون نیست بلکه تمام کافران و گنه کاران را شامل می شود. لذا حیات انسان چه کافر و چه مؤمن در برزخ ادامه دارد و با دیدن عذابهای اخروی خود، نیز معذّب می شود.
پی نوشت:
1- نوح 25.
2- مومن 45.
3- مومن 46، 47.
4- مجمع البیان، ج7، ص 526.
منبع: تصویر برزخ و برزخیان در قرآن کریم، فاطمه کریمی، انتشارات جامعه القرآن الکریم
