پاسخ :یک تعریف برای نماز، تعریف فقهی آن است که نماز عملی است که دارای ارکان و شرایط خاص است که روزی پنج بار بر شخص مکلف واجب است .
اما حقیقت نماز آن رابطة قلبی و عملی با خدا است و معجونی است از تمام حرکاتی که برای انسان وجود دارد از ایستادن، نشستن، خم شدن و دستها و پاها را به صورت‌های مختلف حرکت دادن و زبان را با الفاظ گوناگون به سخن در‌آوردن و مانند آن، یعنی انسان در تمام حالات در یاد او فرو می‌رود، تمام اعضای او رنگ ایمان پیدا کند و این خود یک نوع لطافتی است که در فریضة نماز که در تعدیل حرکات مؤثر خواهد بود.[1]
در میان آن همه دستورهای درخشان علمی و منطقی اسلام (نماز) به ستون دین لقب گرفته است و پایة سایر ارزش‌ها قرار گرفته، نماز نه تنها در اسلام بلکه در مذاهب دیگر نیز درخشش ویژه‌ای دارد و از آن به عنوان پایه و مایه و اساس فضیلت‌ها یاد شده است هر چند که کیفیت آن مختلف بوده است روی همین اساس حضرت ابراهیم که در میان همة ملل مذهبی به عنوان قهرمان یکتا پرستی لقب گرفته است پس از آن که همسرش هاجر را با اسماعیل کنار کعبه در بیابان خشک و سوزان دور از حکومت‌های بت پرستی قرارمی‌دهد به خدا عرض می‌کند (پروردگارا آنان را در این نقطة بی‌آب و علف آوردم تا نماز بگذارند.)[2]
و در سورة مریم آیه 31 خداوند به عنوان نخستین سفارش الهی به عیسی او را به نماز سفارش می‌کند و این بیانگر ارزش فوق‌العادة نماز بر سایر نیکی‌ها است.
و در سورة طه آیه 14 خداوند اولین سخن و دستور خود به حضرت موسی را امر به نماز قرار می‌دهد که ای موسی نماز را برای من به پادار. که این تعبیر از اوج ارزش نماز حکایت می‌کند.
و باز در آیه 132 از سورة طه خداوند پیامبر اسلام را مأمور می‌کند که خانواده‌اش را امر به نماز کند و با جدیت و حوصله این دستور الهی را بجا آورد و این بیانگر اهمیت بسیار نماز است به حدی که پیامبر اسلام موظف است که آن را با استقامت و جدیت انجام دهد.
وقتی قرآن سخن از نماز به میان می‌آورد می‌فرماید: واقم الصلاة لذکری ( نماز بخوانید تا یاد مرا زنده کنید و من در یاد شما به وسیلة نماز ظهور کنم)[3] و اگر یاد خدا به وسیلة نماز ظهور کرد آن قلب مطمئن است. از طرفی یاد خدا دلها را مطمئن می‌کند الا بذکرالله تطمئن القلوب ، [4] پس دل انسان نمازگزار مطمئن است هرگز از غیر خدا نمی‌ترسد هیچ دشمنی چه از درون و چه از بیرون نمی‌تواند موجب هراس او شود زیرا اهل نماز به یاد حق هستند و یاد حق عامل طمأنینه و آرامش است.
در سورة معارج دربارة حکمت‌های نماز می‌فرماید طبع انسان در برابر شداید بی‌تابی می‌کند و اگر خیری به او رسید سعی می‌کند انحصار طلب باشد و به دیگران ندهد. فطرت انسان بر توحید، و طبیعت او به رجس و آلودگی متمایل است فطرت را انبیاء احیا می‌کنند و طبیعت جز آلودگی چیزی نیست.
نمازگزاران طبیعت را سرکوب و فطرت را احیا کردهاند خاصیت نماز احیای فطرت است نمازگزار کسی است که سرکشی طبیعت را رام کند او با سرمایة آرامشی که از نماز به دست آورده در فراز و نشیب زندگی سست نمی‌شود و در شداید و سختی‌ها جزع نمی‌کند، اگر خیری به برسد منع نمی‌کند و از دیگران دریغ نمی‌دارد. [5]
نماز، خلاصة اصول مکتب اسلام و روشنگر راه مسلمانی و نشان دهندة مسئولیت‌ها، تکلیف‌ها ، راه‌ها و نتیجه‌هاست.
در آغاز روز ، در نیمروز، در هنگام شب ، مسلمان را طلبیدن و اصول و راه‌ها و هدف و نتیجه را به زبان خودش به او فهمانیدن و او را با نیرویی معنوی وادار به عملکردن، این نماز است و این است که مؤمن قدم به قدم و پله به پله به قلة ایمان و عمل کامل نزدیک می سازد و از او عنصری ذی‌قیمت و مسلمانی درست می سازد.
آری نماز تأمین کنندة ارتباط دائمی و تماس همیشگی مؤمن است با خدا و با مجملی از تفکر اسلامی که در ضمن گفتن همان نماز مندرج شده است. [6]
اما نسبت به ترک نماز و آثار ترک نماز، احادیث فراوانی از پیامبر اسلام و ائمة معصومین وجود دارد که به خاطر این ذکر آنها در این مختصر ممکن نبوده و به بعضی از آنها اشاره میشود.
رسول خدا فرمود: هرکس در امر نماز سستی کند و آن را سبک بشمرد، خداوند او را دچار پانزده بلا می‌کند 1. کوتاهی عمر 2. کمی روزی 3. زدودن سیمای صالحان از چهره‌اش 4. برای اعمال دیگرش ثوابی ندارد. 5. دعایش اجابت نمی‌شود. 6. از دعای صالحان بهره‌ای نمی‌برد. 7. مرگ ذلت بار 8. مرگ در حال گرسنگی و تشنگی 9. فرشته‌ای مأمور برای عذاب او در قبر میشود 10. تنگ نمودن قبراو 11. تاریک شدن قبر او 12. فرشته‌ای مأمور میشود که او را به رو به زمین بکشند. 13. حساب‌رسی شدید در قیامت 14. سلب نظر و توجه خدا از او 15. ابتلاء به عذاب سخت [7]
که این بلاها هر کدام کافی است که انسان به اندیشه فرو رود و خود را در قهر خدا گرفتار نکند و گذشته از این همه بلا، چه بلایی بزرگتر از این که انسان خود را از فیض حضور در محضر مهربان بی همتا و عزیر بی شریک و قادر بی نیاز محروم کند و در نسیان و فراموشی گرفتار آید.
و فرمودند: نماز را تباه نسازید، چرا که هرکس نمازش را تباه سازد، با قارون (مظهر دنیا پرستی) و هامان (مظهر قدرت طلبی) محشور می‌گردد. و بر خدا سزوار است که او را در آتش دوزخ بیفکند. [8]
و فرمودند: نماز ستون دین است هر کس نمازش را از روی عمد ترک کند دینش را نابود کرده است و هر کس به موقع نمازش را بجا نیاورد وارد در ویل (چاهی از جهنم ) وارد میشود.[9]
و فرمودند: کسی که نمازش را سبک بشمارد شفاعت من نصیبش نخواهد شد.[10] همانطور که از امام صادق در هنگام شهادت روایت شده است که شفاعت ما اهلبیت (ع) نصیب کسی که نماز را سبک شمارد نمی‌شود.[11]
ودر روایات نسبت به کسی که گناهان را انجام می‌دهد، اطلاق کفر نمی‌شود، ولی تارک الصلاه را کافر معرفی می‌کنند و علتش این است که تارک الصلاه نماز را به خاطر شهوت و میل ترک نمی‌کند و بلکه به خاطر سبک شمردن نمازی است که آن قدر در دین به آن اهمیت داده شده است و یک نحو روی گردن از خداوند متعال است.
و لذا پیامبر فرمودند: کسی که سه روز نمازش را(عمدا) ترک کند اگر بمیرد، غسل و کفن ندارد و در قبرستان مسلمانان دفن نمی‌شود.[12]
در سورة مدثر آیات 42تا 45 خداوند از بعضی از اهل جهنم در حالی که در عذاب گرفتار هستند می‌پرسد: چه چیزی شما ار در این جهنم قرار داد. جواب می‌دهند که ما نماز نمی‌خواندیم و به فقراء کمک نمی‌کردیم و در هر چرندی هم وارد می‌شدیم.
معرفی منابع جهت مطالعة بیشتر:
1. آموزش‌های سیاسی و اجتماعی دراحکام ص 24 تا ص 28، عبدالرحیم عقیقی بخشایشی، ناشر دفتر نشر نوید اسلام،1359ش قم
2. چرانماز می‌خوانیم؟ ص 9 تا ص 73، محمد ناصری ، ناشر بعثت چاپ دوم، تهران
3. مجموعه‌ای از گناهان بزرگ و اصول ص 45 تا ص64 ، سید ناصر حسینی ، باختران
4. رموز نماز ، ص 52تا ص62 ، فرید نهاوندی، ناشر شرکت چتپخانة خراسان 1330ش مشهد
--------------------------------------------------------------------------------
[1] . محمد محمدی اشتهاردی ، نماز از دیدگاه قرآن و عترت ص 6، ناشرانتشارات نبوی
[2] . ابراهیم /38
[3] . طه/14
[4]. رعد/28
[5] . عبدالله جوادی آملی؛ حکمت عبادات ؛ بخش چهارم، حکمت نماز، ناشر اسراء، چاپ دوم، 1378
[6] . سید علی خامنه‌ای، از ژرفای نماز ص 14، ناشر دفتر نشر فرهنگ اسلامی ، تهران، چاپ دوازدهم ،1372
[7] . سفینه البحار ج2 ص 44
[8] . شیخ حر عاملی وسائل الشیعه ج3 ص19 ناشر مؤسسه آل البیت قم، سال انتشار 1409ه . ق
[9] . محدث نوری، مستدرک الوسایل ج 3 ص 98 ناشر مؤسسه آل البیت، قم، سال انتشار 1408ه . ق
[10] . ثقه الاسلام کلینی، اصول کافی، ج 6ص 400 ، ناشر دار الکتب الاسلامیه تهران، سال انتشار 1365ه . ش
[11] . همان
[12] . تاج الدین شعیری، جامع الاخبار، ص 74 انتشارات رضی، قم، سال انتشار 1363ه . ش
