وادی‌السلام نجف و وادی برهوت در یمن چه سندی دارد؟

در منابع روائی شیعی، در روایات متعددی، اشاره‌ای به جمع شدن ارواح مردگان در مکان خاصی شده که از این مکانها، گاهی به صراحت وادی‌السلام و وادی برهوت عنوان شده و گاهی صراحتی به این دو عنوان نشده بلکه به طوری توصیف شده که تطبیق کامل با آنچه در روایات تصریح شده آمده است، دارد. یعنی قرائنی در روایت وجود دارد که می‌رساند آنچه را امام علیه السلام در حال توصیف آن هستند، همان وادی‌السلام یا وادی برهوت است. در هیچ یک از روایات کلمه(نجف) نیامده ولی ظاهرا به کمک قرائنی که در خود روایت وجود دارد، نجف فعلی برای وادی‌اسلام فهمیده می‌شود مضافا اینکه قبرستان آن شهر الان نیز به وادی‌السلام معروف است اما در مورد وادی برهوت در روایات متعددی تصریح به(یمن) شده است.
روایتی درباره‌ی وادی‌السلام
مردی به حضرت صادق علیه السلام گفت: برادری دارم که در بغداد زندگی می‌کند می‌ترسم در همان شهر بمیرد. حضرت فرمودند: غمی به خود راه مده از اینکه، چه کسی کجا می ‌میرد هرگاه مؤمنی در شرق و یا غرب عالم بمیرد خداوند روح او را به وادی‌السلام منتقل می‌کند آن مرد سؤال کرد: وادی‌السلام کجاست؟ حضرت فرمود: پشت کوفه بیابانی است معروف به وادی‌السلام ارواح مؤمنین دسته دسته اطراف و گرداگرد هم می‌نشینند، و با هم سخن می‌گویند.‌[1]
در روایتی دیگر، داستان سخن گفتن حضرت علی علیه السلام با اموات در وادی‌السلام از زبان حبه العری نقل شده که حضرت مدت زیادی را شروع به سخن گفتن با آنها کردند. و در پایان از جمع شدن ارواح آنها خبر داده و فردمودند که هر مؤمنی که از دنیا می‌رود به روح او گفته می‌شود: به ارواح دیگر مؤمنان در وادی‌السلام ملحق شو او نیز به جمع آنها می‌پیوندد، و این وادی‌السلام قطعه‌ای از بهشت برین است.[2]
از این قبیل روایات که در توصیف چنین محلی روی زمین می‌پردازد، باز هم وجود دارد که به دلیل اختصار به آنها اشاره‌ای نمی‌شود ولی در پایان آدرسهایی داده خواهد شد.
چند نکته:
1. از تعبیری مثل(ظهر کوفه) به معنای پشت کوفه که در روایات به کار رفته معلوم می‌شود که وادی‌السلام در نجف کنونی که قبر مطهر امیر‌المؤمنین علیه السلام است می‌باشد، البته وجود شواهد تاریخی مبنی بر قرار داشتن وادی‌السلام در نجف را منکر نیستیم و لکن از پرداختن به آنها خوداری ‌نمودیم.
2. ارواح مؤمنین پس از رفتن از دنیا در مکانی که مناسبت با اعمال و کردار آنها داشته جمع می‌شوند و با هم حشر و نشر دارند.[3]
3. این نکته را نباید از نظر دور داشت که روح بالذات قوام ندارد و باید در قالب مخصوصی جلوه کند، پس اگر بخواهد در عالم برزخ ظهور کند باید با قالب مثالی باشد، پس اینکه در روایت دوم حضرت در جواب حبه می‌فرماید: روحهای آنها است که جمع می‌‌شود، منظور روحی که در قالب مثالی در آمده باشد و الا روح مجرد در ظرف زمان و مکان قرار نمی‌گیرد.[4]
روایتی درباره برهوت
رسول خدا صلی الله علیه وآله فرمود: بهترین آبهای روی زمین آب زمزم، بدترین آبها، آب برهوت است که در بیابان حضر موت واقع شده و ارواح کفار با بدن‌های‌های مثالی خود به آنجا منتقل می‌شوند.[5]
روایتی دیگر:
امام صادق علیه السلام فرموده است: که پشت (یمن) بیابانی است که به آن وادی حضر موت می‌گویند در این بیابان از جانداران به جز مارهای سیاه و جغد، موجود زنده دیگری یافت نمی‌شود، سپس فرمود: در این بیابان چاهی است که به آن (بلهوت) می‌گویند: این بیابان محل سکونت ارواح مشرکین است و آنها به آن چاه رفت و آمد می‌کنند و از آب آن چاه که مانند چرک و خون است می‌آشامند.[6]
برهوت در لسان مجمع‌البحرین
برهوت: بیابانی است در حضرموت و در آن چاهی است که از آن گازهای متعفن و بدبو فوران می‌کند. مشهور است که ارواح کفار در آن بیابان اجتماع می‌کنند و از شدت ناراحتی فریاد می‌زنند و در تب و تابند.[7]
نتیجه گیری:
با توجه به روایات مذکور و روایاتی که ذکر آنها به دلیل طولانی بودن در حوصله این نوشتار نبود، آشکار می‌گردد که وادی‌السلام در نجف و وادی برهوت در یمن سند روایی داشته و صحیح می‌باشند. ان‌شاء الله ما از آن دسته افرادی باشیم که بعد از مرگ به وادی‌السلام منتقل شویم و از نعمتهای فراوانی که در آنجا مهیاست بهره‌مند می‌گردیم.
منابع برای مطالعه بیشتر
1. مجلسی، محمد باقر، بحارالانوار، لبنان، مؤسسه الوفاء بیروت 1404قمری. صفحات و مجلدات، 1. ج 6، ص 290. 2. ج 6، ص 292. 3. ج 6، ص 267. 4. ج 8، ص 286. 5. ج 33، ص 239. 6. ج 33، ص 241. 7. ج 57، ص 206. 8. ج 86، ص 285. 9. ج 97، ص 235.
2. ثقه‌الاسلام شیخ کلینی، اصول کافی، تهران، دارالکتب الاسلامیه، 1365ه.ش.
صفحات و مجلدات: 1. ج 3، باب مایعاین المؤمن و الکافر. 2. ج 3، باب فی‌ارواح المؤمنین 3. ج 3، باب فی ارواح الفکار 4. ج 6، باب فضل ماء زمزم و ماء المیزاب ص 386. 5. ج 8، باب القباب
3. مظاهری، محمد، انسان و عالم برزخ، چ3، موسسه انتشارات نبوی، 1376، ص 47، تا ص 84.
4. محمدی اشتهاردی، محمد، عالم برزخ در چند قدمی‌ ما، ج 9، تهران، مؤسسه انتشارات نبوی، 1376، صص 202، 204.
5. دستغیب، سید عبدالحسین، برزخ، ج 6، شیراز کانون تربیت، 1365، صص 99، 102.
قال الامام علی علیه السلام :
ما ظفر من ظفر الاثم به و الغالب بالشر مغلوب؛
پیروز نشد آن کس که گناه بر او چیرگی یافت و آن کس که با بدی پیروز شد شکست خورده است.
(حکمت 327 نهج‌البلاغه)
--------------------------------------------------------------------------------
[1] . کافی، ج 3، ص 243، حدیث 2.
[2] . کافی، ج 3، ص 243، حدیث 1.
[3] . انسان و عالم، برزخ، ص 51.
[4] . مظاهری، محمد، انسان و عالم برزخ، ج 3، مؤسسه انتشارات نبوی، 1376 ص 50 پاورقی.
[5] . کافی، ج 3، ص 246، حدیث 5.
[6] . بحارالانوار، ج 17، ص 393، حدیث 4.
[7] . مجمع البحرین، ج 6، ص 342، به نقل از کتاب انسان و عالم برزخ ص 83.