آیا قرآن برای وحدت مسلمانان, کافی است یا عترت هم, عامل لازم وحدت است؟

قرآن و عترت، دو حبل مجزا و مستقل و متکثر نیستند زیرا در آن صورت، باید از همدیگر قابل تفکیک باشند حال آن که رسول اکرم (ص) در حدیث ثقلین فرمودند این ها هرگز از یک دیگر جدا نخواهند شد: (لَن یَفترقا حَتی یَردا عَلیّ الحَوض)(1)
از این رو، نباید گفت که قرآن کافی است چنان که برخی گفتند (حسبنا کتاب الله) و همچنان نمی‌توان گفت (حسبنا العترة) و نمی‌توان با اخذ یکی و ترک دیگری، اهل نجات بود.
قرآن بدون امام معصوم، نه تنها مایه اتحاد نیست، بلکه موجب اختلاف است زیرا دل های مریض با عرضه افکار خود بر آن، مذهب سازی و فرقه سازی می‌کنند چنان که قرآن می‌فرماید (هو الذی أنزل علیک الکتاب منه‌ایات محکمات هنّ أمّ الکتاب وأخر متشابهات فأمّا الذین فی قلوبهم زیغ فیتّبعون ما تشابه منه ابتغاء الفتنة)(2)
برخی نیز به قراءت آن اکتفا می‌کنند و مفاهیم و اصول و رهنمودهای آن را نادیده می‌گیرند. از این رو، به تشتت و اختلاف گرفتار می‌شوند چنان که حضرت امیر (ع) می‌فرماید: (فَاجتَمع القَوم عَلی الفُرقة وافترقوا عَلی الجَماعة کَأنّهم أَئمة الکِتاب وَلَیس الکِتاب إِمامهم فَلِم یبقَ عِندهم مِنه إلّا إسمه وَلا یَعرفون إِلّا خَطّه و زِبره)(3)
امام علی بن الحسین (ع) فرمود معصوم کسی است که به حبل اللهی اعتصام می‌کند و حبل الله همان قرآن است. معصوم و قرآن، تا روز قیامت، از یک دیگر جدا نخواهند شد و امام به قرآن هدایت می‌کند و قرآن به امام و این است معنای سخن خدای تبارک و تعالی که فرمود (إنّ هذا القرآن یهدی للّتی هی أقوم)(4)
(فقال (ع) هو معتصم بحبل الله و حبل الله هو القرآن لایفترقان إلی یوم القیامة والإمام یهدی إلی القران و القران یهدی إلی الإمام وذلک قول الله عزوجل (إنّ هذا القران یهدی للّتی هی اقوم).(5)
امام باقر (ع) درباره آیة (ولا تفرّقوا) فرمود: (انّ الله تَبارک و تعالی عَلم آَنّهم سَیفترقون بَعد نَبیّهم و یَختلفون فَنَهاهم عَن التّفرق کَما نَهی مَن کان قَبلهم فَأَمرهم أَن یَجتمعوا عَلی وِلایة ال محمد (ص) وَلا یتفرقوا خداوند می‌دانست که مردم، پس از رحلت رسول اکرم (ص) متفرق خواهند شد. پس، آنان را همانند امت‌های پیشین از تفرقه نهی فرمود و به آنان امر کرد که بر ولایت آل محمد (ص) اجتماع کنند و متفرق نشوند).(6)
بنابراین، امام همان قطبی است که آسیاب جامعه بی آن راکد است و جامعة راکد، گرفتار تشتت و سیر قهقرایی خواهد بود.
گفته شد که عترت پیامبر (ص)، مصداق حبل الله هستند. اکنون به روایاتی در این زمینه اشاره می‌کنیم:
1 امام کاظم (ع) در پاسخ به پرسشی درباره آیة (واعتصموا بحبل الله جمیعاً)(7) فرمود: (علیّ بن أبی طالب (ع) حبل الله المتین)(8)
2 امام باقر (ع) فرمود: (آل محمد (ص) هم حبل الله الذی أمر بالإعتصام به فقال (واعتَصموا بِحبل الله جَمیعاً آل محمد (ص) همان حبل الله هستند که خداوند فرمان اعتصام به آنان را داده است.] پس ازآن فرمود (واعتصموا)(9)
3 حضرت امام صادق (ع) درباره آیه (واعتصموا بحبل الله جمیعاّ) فرمود: (نحن الحبل)(10)
پی‌نوشت‌
(1)) بحار 23،/ 154).
(2) آل عمران/ 7
(3)) نهج البلاغه، خطبه 147)
(4) اسراء/ 9.
(5)) نورالثقلین، 1/ 377)
(6)) نورالثقلین، 1/ 378)
(7) آل عمران/ 103
(8)) نورالثقلین، 1/ 377)
(9)) نورالثقلین، 1/ 377)
(10)) نورالثقلین 1/ 377)
آیت الله جوادی آملی، وحدت جوامع در نهج‌البلاغه