آیا فقط مؤمنان و کافران خالص سؤال و جواب قبر دارند - اگر چنین است، چرا؟
این مطلب در احادیث متعددی آمده است. مثلا، از امام صادق )ع( روایت شده است که: )لا یسئل فی القبر إلا من محض الإیمان محضا أو محض الکفر محضا، و الآخرون یلهون عنهم.( (اصول کافی، ج 3، ص 235: سؤال نمی‌شود در قبر، مگر از کسی که مؤمن محض یا کافر محض باشد و بقیه به حال خود رها می‌شوند) و علامه طباطبایی معتقد است: )اخبار به این مضمون بسیار زیاد و در حد استفاضه است.( (انسان از آغاز تا انجام، ص 84) و حتی آیت‌الله حسینی تهرانی معتقد است، از آیاتی که درباره‌ی سؤال در عالم قبر است، نیز این مطلب فهمیده می‌شود. ایشان با استناد به آیاتی نظیر: )الذین تتوفاهم الملائکة ظالمی أنفسهم فألقوا السلم ما کنا نعمل من سوء بلی إن الله علیم بما کنتم تعملون - فادخلوا أبواب جهنم خالدین فیها فلبئس مثوی المتکبرین - و قیل للذین اتقوا ماذا أنزل ربکم قالوا خیرا( (نحل 28 - 30/16: همانان که فرشتگان جانشان را می‌گیرند، در حالی که بر خود ستمکار بوده‌اند، پس از در تسلیم می‌آیند: )ما هیچ کار بدی نمی‌کردیم.( آری، خدا به آنچه می‌کردید داناست - پس از درهای دوزخ وارد شوید، در آن همیشه بمانید و حقا که جایگاه متکبران چه بد است - و به کسانی که تقوا پیشه کردند، گفته شود: )پروردگارتان چه نازل کرد؟( می‌گویند: )خوبی() می‌گویند: )نوع خطاب در این آیات که فقط ظالمان یا اهل تقوی و ایمان را خطاب می‌کند، آن روایاتی را که سؤال قبر را به مؤمنان خالص یا کفار محض منحصر کرده است، تأیید می‌کند.( (معادشناسی، ج 1، ص 106 - 108) برخی مانند شیخ مفید معتقدند که برای این مسأله، دلیل عقلی نداریم و دلیل منحصر در ادله‌ی نقلی است؛ (س، ج 6، ص 272 و 280، به نقل از منبع پیشین، ص 105)؛ اما شاید بتوان پاسخی را که به سؤال قبل دادیم، نوعی تبیین عقلی این مسأله دانست. به تعبیر مؤلف کتاب )بازگشت به سوی خدا(: )آنان که در حیات دنیوی مستضعف بودند و رشد لازم و مطلوب فکری نداشتند و در درون و باطن آنان، سؤالات برانگیزاننده و حرکت آوری که آن‌ها به سوی تحقیق و بررسی سوق دهد، بروز نکرده و مطرح نشده است، در نتیجه، به سوی ایمان واقعی راه یافته‌اند و به سوی کفر واقعی راه نیافته‌اند، لذا در برزخ از آن‌ها سؤال نمی‌شود و احتمالا به خاطر محفوظ بودن فطرت اولیه از انحراف و ضایع نشدن استعداد فطری در وجودشان، در برزخ در مسیر خاصی که مسیر کمال است، می‌افتند و به سوی لقای رب هدایت می‌شوند.( (محمد شجاعی، بازگشت به سوی خدا، ج 1، ص 315)
عنوان سوال:

آیا فقط مؤمنان و کافران خالص سؤال و جواب قبر دارند - اگر چنین است، چرا؟


پاسخ:

این مطلب در احادیث متعددی آمده است. مثلا، از امام صادق )ع( روایت شده است که: )لا یسئل فی القبر إلا من محض الإیمان محضا أو محض الکفر محضا، و الآخرون یلهون عنهم.( (اصول کافی، ج 3، ص 235: سؤال نمی‌شود در قبر، مگر از کسی که مؤمن محض یا کافر محض باشد و بقیه به حال خود رها می‌شوند) و علامه طباطبایی معتقد است: )اخبار به این مضمون بسیار زیاد و در حد استفاضه است.( (انسان از آغاز تا انجام، ص 84) و حتی آیت‌الله حسینی تهرانی معتقد است، از آیاتی که درباره‌ی سؤال در عالم قبر است، نیز این مطلب فهمیده می‌شود. ایشان با استناد به آیاتی نظیر: )الذین تتوفاهم الملائکة ظالمی أنفسهم فألقوا السلم ما کنا نعمل من سوء بلی إن الله علیم بما کنتم تعملون - فادخلوا أبواب جهنم خالدین فیها فلبئس مثوی المتکبرین - و قیل للذین اتقوا ماذا أنزل ربکم قالوا خیرا( (نحل 28 - 30/16: همانان که فرشتگان جانشان را می‌گیرند، در حالی که بر خود ستمکار بوده‌اند، پس از در تسلیم می‌آیند: )ما هیچ کار بدی نمی‌کردیم.( آری، خدا به آنچه می‌کردید داناست - پس از درهای دوزخ وارد شوید، در آن همیشه بمانید و حقا که جایگاه متکبران چه بد است - و به کسانی که تقوا پیشه کردند، گفته شود: )پروردگارتان چه نازل کرد؟( می‌گویند: )خوبی() می‌گویند: )نوع خطاب در این آیات که فقط ظالمان یا اهل تقوی و ایمان را خطاب می‌کند، آن روایاتی را که سؤال قبر را به مؤمنان خالص یا کفار محض منحصر کرده است، تأیید می‌کند.( (معادشناسی، ج 1، ص 106 - 108)
برخی مانند شیخ مفید معتقدند که برای این مسأله، دلیل عقلی نداریم و دلیل منحصر در ادله‌ی نقلی است؛ (س، ج 6، ص 272 و 280، به نقل از منبع پیشین، ص 105)؛ اما شاید بتوان پاسخی را که به سؤال قبل دادیم، نوعی تبیین عقلی این مسأله دانست.
به تعبیر مؤلف کتاب )بازگشت به سوی خدا(: )آنان که در حیات دنیوی مستضعف بودند و رشد لازم و مطلوب فکری نداشتند و در درون و باطن آنان، سؤالات برانگیزاننده و حرکت آوری که آن‌ها به سوی تحقیق و بررسی سوق دهد، بروز نکرده و مطرح نشده است، در نتیجه، به سوی ایمان واقعی راه یافته‌اند و به سوی کفر واقعی راه نیافته‌اند، لذا در برزخ از آن‌ها سؤال نمی‌شود و احتمالا به خاطر محفوظ بودن فطرت اولیه از انحراف و ضایع نشدن استعداد فطری در وجودشان، در برزخ در مسیر خاصی که مسیر کمال است، می‌افتند و به سوی لقای رب هدایت می‌شوند.( (محمد شجاعی، بازگشت به سوی خدا، ج 1، ص 315)





1396@ - موتور جستجوی پرسش و پاسخ امین