چرا زن نصف سهم مرد، ارث می‌برد؟

در پاسخ، ابتدا این موضوع را شرح می‌دهیم که همیشه سهم زن نصف سهم مرد نیست و گاهی مسأله کاملا بر عکس می‌شود. سپس می‌کوشیم، دلیل این تفاوتی را که به هر حال احساس می‌شود، بیان کنیم.
در مورد مطلب اول باید گفت: درست است که در ارث یک میت، سهم دختر نصف سهم پسر است، اما سهم پدر و مادرش کاملا مساوی است و می‌دانیم که پدر و مادر هم در همان طبقه‌ی اول ارث قرار دارند؛ درست مانند دختر و پسر. در شریعت اسلام، موارد دیگری نیز وجود دارد که زن و مرد، یکسان سهم می‌برند. )مثال قرآنی آن )آیات 11 و 12، سوره‌ی نساء( کلاله‌ی مادری )برادر و خواهر مادری میت( است که به طور مساوی سهم می‌برند. .
جالب این جاست که بر اساس همین معادلات، گاهی دختر بیش‌تر از پسر ارث می‌برد )یک موردش زمانی است که میت غیر از پدر و دختر نداشته باشد که پدر یک ششم می‌برد و بقیه سهم دختر است. مورد معروف دیگر آن‌جاست که میت دارای نوه باشد، اما فرزندانش مرده باشند. در این جا اگر نوه‌ی پسری دختر باشد، دو برابر نوه‌ی دختری )ولو پسر باشد( سهم می‌برد. و دقیقا معادله معکوس می‌شود. )برای تفصیل بحث، ر. ک: عبدالله جوادی آملی، زن در آینه‌ی جمال و جلال، ص 346 - 347. .
در خصوص مطلب دوم، آن گونه که استاد مطهری توضیح داده‌اند، دو نکته مورد نظر است: اولا این وضع خاص ارثی زن، معلول مهریه و نفقه است. ایشان در بحث از مهر و نفقه به خوبی نشان می‌دهند )مرتضی مطهری، نظام حقوقی زن در اسلام، ص 217 - 226. که با توجه به احتیاجات و گرفتاری‌های زیاد زن از لحاظ دوره بارداری و وظایف مادری و...، و قدرت کم‌تر وی در تولید و تحصیل ثروت و استهلاک بیش‌تر ثروت به دست او، به علاوه برخی ملاحظات روانی و روحی خاص زن و مرد، و این که مرد باید همواره برای زن خرج کند و نیز، ملاحظات دقیق روانی و اجتماعی که سبب استحکام رابطه‌ی خانوادگی می‌شود، اسلام پرداخت مهریه و خصوصا نفقه )مخارج زندگی زن( را بر مرد واجب کرده است. این امور ضروری، به طور غیر مستقیم سبب شده که بر بودجه‌ی مرد تحمیلی وارد شود و برای جبران آن، اسلام دستور داده است که مرد دو برابر زن سهم الارث ببرد. نکته‌ی دوم، وضعیت خاصی است که زن از لحاظ قوانین جزایی مربوط به دیه دارد. در برخی جنایات غیر عمدی و با توجه به شرایط خاص، بر خویشاوندان مجرم واجب است در پرداخت دیه‌ی مقتول همراه شوند؛ اما در این خصوص با توجه به این که اسلام تأمین مخارج زندگی را از دوش زن برداشته، زن را از شرکت در جمع پرداخت کنندگان دیه معاف کرده است؛ که این تحمیلی دیگر بر بودجه‌ی مرد است.
جالب این جاست که چنین ایرادی زمان امام صادق )ع( هم مطرح شده و ایشان فرموده‌اند: )علت این امر آن است که اسلام سربازی را از عهده‌ی زن برداشته و مهریه و نفقه را به نفع او بر مرد لازم شمرده و در پرداخت دیه‌ی قتل غیر عمد که بر خویشاوندان قاتل واجب است، زن را معاف کرده است.( )عبدالله جوادی آملی، زن در آینه‌ی جمال و جلال، ص 345. .