فرق نبی با رسول و امام چیست؟

ما معمولاً برای معادل عربی رسول در زبان فارسی لفظ پیغمبر، پیامبر و پیمبر به کار می‌بریم ولی لفظی که مترادف بانبی باشد, نداریم و به ناچار لفظ پیامبر که هم معنی رسول است را به کار می‌بریم و حال آنکه قرآن دو تعبیر به کار می‌بردیکی رسول و دیگری نبی، این گونه استعمال موجب شده میان اندیشمندان مسلمان بحث شود که آیا رسول و نبی باهم تفاوت دارند یا نه و اگر تفاوت ندارند پس علت استعمال دو لفظ نبی و رسول در قرآن خصوصا در احادیث چیست؟ این استعمال می‌تواند سبب جعل دو اصطلاح متفاوت از هم باشد یا نه؟
برای روشن شدن بحث نکاتی را متذکر می‌شویم:
نخست اینکه این دو از نظر مفهوم تفاوتی آن چنانی ندارند زیرا واژه نبی یا به معنای (فرد دارای خبر مهم) است و یا به معنای فرد دارای مقام بلند، و واژه رسول هم یا به معنای فرد دارای پیام است یا به معنای واسطه در انجام کار پس ازجهت مفهوم هیچ کدام اعم یا اخص از دیگری نیستند.
ثانیا از اختلاف موارد استعمال لفظ نبی و رسول در قرآن خصوصا با توجه به روایات شریفه راجع به انبیا و رسل می‌توان فهمید که نبی از نظر مصداق اعم از رسول است یعنی همه فرستادگان خدا نبی بوده‌اند ولی رسول نبوده‌اندهمین اختلاف در کاربرد سبب شده است که علما نبی را غیر از رسول از نظر اصطلاح بدانند.
ثالثا در میان علما در بیان وجه تمایز میان دو اصطلاح نبی و رسول تفاوت‌هایی دیده می‌شود که در ذیل به آنها اشاره می‌گردد:
1. به نظر علامه طباطبایی نبی آن کسی است که خواب می‌بیند و در خواب به او وحی می‌شود و لی رسول آن کسیاست که ملک وحی بر او نازل می‌شود و او ملک را می‌بیند و با او سخن می‌گوید.
2. به نظر برخی مانند استاد مصباح نبی به هر فرستاده و پیکی گفته می‌شود ولی رسول بر پیک مخصوص اطلاق می‌شود.
ایشان این تفاوت را از نگرش به موارد متفاوت استعمال نبی و رسول در قرآن و حدیثی که دارد 313 نفر از انبیا فقطدارای رسالت خاصی بوده‌اند، استفاده می‌نمایند. (محمد تقی مصباح، راهنماشناسی، ج 2، ص 1613) فرقهای ذیل هم میان نبی و رسول گفته شده که توسط علما به چالش و نقد کشیده شده‌اند.
الف رسول کسی است که مبعوث به شرع جدیدی شده باشد و نبی اعم از او کسی است که شرع سابق را تبلیغ کند.
ب رسول کسی است که دارای کتاب باشد و نبی آن کسی است که کتاب نداشته باشد.
ج رسول کسی است که دارای کتاب باشد ولی فی‌الجمله نسخ شده باشد و نبی کسی است که چنین نباشد.
د رسول کسی است که به او وحی می‌شود و مأمور به ابلاغ هم باشد ولکن نبی کسی است که از طرف خدا به او وحیشده خواه مأمور رساندن محتوای وحی به مردم باشد یا نباشد.
امام به معنای رهبر و پیشوا است و به طور خاص مقامی است که خداوند به برخی از بندگان صالح خود (همانند حضرت ابراهیم(ع)) پس از آزمایش‌ها و امتحان‌های مختلف الهی عطا نموده است. امامت، مقام رهبری همه جانبه مادی، معنوی، جسمی، روحانی، ظاهری و باطنی است.
نبی و رسول ارائه راه و طریق می کنند ولی امام با سیطره ای که بر ملکوت انسان ها دارد دست آنها را گرفته و با خود همراه می کند.
برای آگاهی بیشتر ر.ک:
1. آموزش کلام اسلامی، سعید مهر، ج 2، ص 12.
2.امام شناسی، علامه تهرانی، ج 1.
www.payambarazam.ir