امام زمان (عج) درباره چگونگی استفاده از ایشان در عصر غیبت چه فرمودند؟

شرح پرسش:
لطفا این حدیث را شرح دهید. امام زمان(علیه السلام) می‌فرمایند: (أَمّا وَجْهُ الاِْنْتِفاعِ بی فی غَیْبَتی فَکَالاِْنْتِفاعِ بِالشَّمْسِ إِذا غَیَّبَتْها عَنِ الاَْبْصارِ السَّحابُ؛ امّا چگونگی استفاده از من در غیبتم، همانند استفاده از خورشید است هنگامی که ابرها آن را از دیدگان پنهان نگاه دارد.)[1]

شرح حدیث:
این کلام امام زمان(علیه السلام)، در حدیثی، در پایان پاسخ پرسش‌های اسحاق بن یعقوب آمده است، و شیخ صدوق و شیخ طوسی(رحمهما الله) نیز آن را نقل کرده‌اند. در این حدیث شریف، وجود حضرت در عصر غیبت کبری، به خورشید در پس ابر تشبیه شده است.
در این تشبیه، نکات جالبی نهفته است که به بعضی از آن‌ها اشاره می‌کنیم:

1. حضرت وجود خود را به خورشید تشبیه کرده است. همان گونه که خورشید، منشأ حیات موجودات و مایه‌ی گرمی و حرارت و نور و حرکت و ... است و با نبود آن، حیات و زندگانی از موجودات رخت برمی‌بندد، حیات معنوی جامعه، از وجود امام زمان(علیه السلام)، و بقای آن نیز به بقای وجود آن حضرت وابسته است. در روایات اسلامی وارد شده است که امامان معصوم(علیهم السلام) اهداف غاییِ ایجاد مخلوقات هستند.

2. همان گونه که خورشید یکی از مخلوقات و در عین حال واسطه‌ی بهره‌گیری موجودات از نور و حرارت است، امام نیز واسطه‌ی اعلا برای فیض بری موجودات است و فیض الهی، مانند نعمت و هدایت و ...، به واسطه‌ی او به عموم خلایق می‌رسد.

3. همان گونه که مردم، هر آن، انتظار خارج شدن خورشید از پَسِ ابرها را دارند، تا تمام و کامل، از وجود و ظهورش استفاده ببرند، در ایّام غیبتِ آن حضرت نیز مردم، منتظر ظهور و خروج اویند و از ظهورش مأیوس نمی‌گردند.

4. منکر وجود آن حضرت، همانند منکر وجود خورشید است، هنگامی که در پشت ابرها از دیده ها پنهان گردد.

5. همان گونه که ابر، کاملاً خورشید را نمی‌پوشاند و نور خورشید به زمین و زمینیان می‌رسد، غیبت هم مانع کامل و تمامی برای بهره‌دهی حضرت نیست. مردم در زمان غیبت، حضرت را نمی‌بینند، امّا از وجود مبارک او بهره می‌برند. توسل یکی از راه‌های بهره بردن از آن امام است.

6. همان گونه که در مناطقی که هوا غالباً ابری است، گاهی خورشید ابرها را می‌شکافد و خود را از لابه لای آن‌ها بیرون می‌آورد و به عده‌ای از مردم نشان می‌دهد، هر از چند گاهی نیز، عده‌ای شرف یاب محضر مبارک امام زمان(علیه السلام) می‌شوند و از وجودش استفاده می‌برند، و از این راه، وجود آن حضرت برای عموم مردم به اثبات می‌رسد.

7. همان گونه که از خورشید، همگان، از دین‌دار و بی‌دین، نفع می‌برند، آثار و برکات امام عصر(علیه السلام)، همه‌ی عالم را در برمی‌گیرد، هر چند مردم او را نشناسند و قدرش را ندانند.

8. همان گونه که شعاع خورشید، به مقدار روزنه‌ها و اندازه‌ی پنجره‌ها، داخل اتاق‌ها می‌شود و مردم از آن بهره می‌برند، مقدار بهره‌ی مردم از وجود و آثار و برکات آن حضرت نیز، به اندازه‌ی قابلیّت آنان است. انسان هر اندازه موانع را از خود دور کند و قلب خود را بیشتر بگشاید، از وجود و آثار و برکات بیشتری بهره می‌گیرد.

9. همان گونه که ابرها خورشید را نابود نمی‌کنند، و تنها مانع رؤیت اویند، غیبت امام زمان(علیه السلام) نیز فقط مانع رؤیت ایشان است.

پی نوشت:
[1]. کمال الدین، ج2، ص485، ح10 ؛ الغیبة، شیخ طوسی، ص292، ح247 ؛ احتجاج، ج2، ص284 ؛ إعلام الوری، ج2، ص272 ؛ کشف الغمة، ج3، ص340 ؛ الخرائج و الجرائح، ج3، ص1115 و بحارالأنوار، ج53، ص181، ح10.

منبع: شرح چهل حدیث از حضرت مهدی علیه السلام، علی اصغر رضوانی، انتشارات مرکز مدیریت حوزه علمیه قم (1382).