از مجموعه روایات استفاده می شود که برخی توقیعات به خط خود حضرت بوده ، و برخی نیز به خط سفرا با دستور امام علیه السلام بوده است .
اسحاق بن یعقوب می گوید:((توسط محمد بن عثمان عمری مسائل مشکلی را به ناحیه مقدسه فرستادم و جوابش را به دست خط مبارک امام زمان علیه السلام دریافت داشتم)). (1)
محمد بن عثمان عمری می گوید:((از ناحیه مقدسه توقیعی صادر شد که خطش را خوب می شناختم)). (2)
شیخ صدوق رحمة الله علیه می فرماید:((توقیعی که به خط امام زمان علیه السلام برای پدرم صادر شد اکنون نزد من موجود است)). (3)
شیخ ابو عمرو عامری می گوید:((ابن ابی غانم قزوینی با جماعتی از شیعیان در موضوعی اختلاف و مشاجره نمودند و برای رفع نزاع ، نامه ای به ناحیه مقدسه نوشته و جریان را به عرض رساندند. پس جواب نامه آنان به خط مبارک امام علیه السلام صادر شد)). (4)
از این روایات معلوم می شود که توقیعات ، قرائن و شواهد صدق به همراه داشته و یا اصحاب حضرت ، دست خط او را می شناختند ، و لذا مورد قبول آنان قرار می گرفته است . لیکن در مقابل ، روایاتی وجود دارد که برخی توقیعات به خط حضرت نبوده بلکه به خط سفیران و به امر حضرت نوشته شده است .
ابو نصر هبة الله می گوید: توقیعات صاحب الامر علیه السلام به همان خطی که در زمان امام حسن عسکری علیه السلام صادر می شد به وسیله عثمان بن سعید و محمد بن عثمان برای شیعیان صادر می گشت . (5)
پی نوشتها:
1- بحارالانوار ، ج 51 ، ص 349.
2- بحارالانوار ، ج 51 ، ص 33.
3- انوار النعمانیه ، ج 3 ، ص 24.
4- بحارالانوار ، ج 53 ، ص 178.
5- بحارالانوار ، ج 51 ، ص 346.
منبع : موعود شناسی و پاسخ به شبهات، علی اصغر رضوانی، انتشارات مسجد مقدس جمکران
