آیا دختران حضرت امام کاظم(ع) بویژه حضرت معصومه(س) ازدواج کرده اند؟ اگر نه چرا؟

ازدواج در اسلام یک امر پسندیده و مورد سفارش بزرگان دین از جمله پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله بوده تا جایی که پیامبر در مورد کسانی که از ازدواج اعراض می‌کنند سرزنش کرده و می‌فرماید: (اَلنّکاحُ سُنَّتی فَمَن رَغِبَ عَنْ سُنّتی فَلَیسَ مِنّی) ازدواج سنت و برنامه من است، پس کسی که از سنت من دوری کند از من نیست.[1]
اغلب منابع تاریخی که در مورد زندگانی حضرت معصومه سلام الله علیها می‌باشند به این نکته اذعان دارند که اکثر دختران امام هفتم علیه السّلام ازدواج نکرده‌اند. مؤلف تاریخ قدیم قم می‌گوید:‌‌ (به من رسیده است که رضائیه، دختران خود را شوهر نمی‌دادند).[2] و همچنین آقای محمدی اشتهاردی می‌گوید: (تقریباً قطعی است که حضرت معصومه ازدواج نکرده است)[3] در این جا این سؤال پیش می‌آید که سنت ازدواج که از مستحبات مؤکد اسلامی است تا آنجا که رسول اکرم صلی الله علیه و آله فرمودند: (در اسلام و در پیشگاه خدا بنائی برپا نشده که محبوبتر و عزیزتر از بنای ازدواج باشد) خاندان پیامبر اکرم(ص) که در عمل به سفارشات پیامبر ازدواج نکرده اند برای یافتن جواب این سؤال باید به وضع جامعه‌ای که حضرت معصومه و خواهران مکرّمه‌شان در آن زندگی می‌کردند اندکی اشاره کرد. جامعه‌ آن زمان که در اوج خفقان بود و دشمنی با آل ابی طالب توسط دستگاه حاکمه به اوج خود رسیده بود تا جایی که کسی جرأت نمی‌کرد خودش را به علویان نزدیک کند و یا به آنها منتسب کند. در این وضع خفقان خانم فاطمه معصومه سلام الله علیها سنین کودکی را سپری می‌کرد و از طرفی پدر بزرگوارش را از وطن دور کرده و در بغداد زندانی نمودند که در نهایت در زندان شهید شدند بنابر این عدم ازدواج دختران امام هفتم علیه السّلام را می‌توان معلول شرایط اجتمایع و سیاسی آن زمان دانست. ما به اختصار اشاره می کنیم.
اولاً به خاطر نامساعد بودن وضع آن زمان و خفقان حاکم بر جامعه بر ضد علویان، کسی جرأت نداشت خود را به این خاندان نزدیک کند، چه رسد به اینکه با آنها وصلت و ازدواج نماید زیرا داماد حضرت موسی بن جعفر بودن از نظر دستگاه طاغوتی هارون خطای بزرگی بود که موجب خطر شدید برای داماد و خانواده اش می‌شد. ثانیاً: شاید ازدواج نکردن آنها به خاطر عدم کفو با نبودن همسری شایسته و مناسب برای همسری دختران موسی بن جعفر علیه السّلام بود. چرا که در امر ازدواج کفو و هم شان بودن زوجین اهمیت فراوان دارد. اگر دختران موسی بن جعفر علیه السّلام این را با دقت و احتیاط رعایت نمی کردند احتمال داشت که در دست عده‌ای مسلمان منافق گرفتار شوند. چنانچه امام موسی بن جعفر علیه السّلام به دختران و فرزندان خود سفارش کرده بودند که به رأی و مشورت برادرشان‌ امام رضا علیه السّلام ازدواج کنند.[4] و این سفارش بیانگر آن است که باید برای آنها همسر مناسبی باشد با توجه به اینکه در مورد حضرت زهرا سلام الله علیها امام صادق علیه السّلام فرمودند: اگر خداوند متعال علی علیه السّلام را برای فاطمه سلام الله علیها نمی‌آفرید همسر و همتای مناسبی برای فاطمه سلام الله علیها پیدا نمی‌شد.[5]
برخی ادعا کرده‌اند دختران حضرت موسی بن جعفر بنا به وصیّت پدرشان ازدواج نکرده‌اند. این ادعا درست نیست زیرا آنچه در سفارش و وصیّت امام موسی بن جعفر علیه السّلام می‌باشد این است که دختران آن حضرت بایست، با صلاح دید و مشورت برادرشان ازدواج کنند نه اینکه خود حضرت مانع ازدواج دختران باشند چون ازدواج سفارش پیامبر بود و خاندان پیامبر هیچ وقت راضی به ترک سفارش پیامبر نمی‌شدند و دیگر اینکه در میان دختران امام موسی بن جعفر بعضی‌ ازدواج کرده بودند.
پس اینکه حضرت فاطمه معصومه سلام الله علیها و برخی از خواهران ازدواج نکرده بودند مسلم است و این هم به خاطر وضع نامساعد اجتماعی و خفقان موجود در عصر آن بزرگواران بود و دیگر اینکه کفو و همسر مناسبی که لایق کمالات و در شأن حضرت فاطمه معصومه باشد نبوده البته غیر از خاندان ابی‌ طالب.
و حدیثی از پیامبر اسلام صلی الله علیه و آله نقل شده که فرمودند: دختران ما برای پسران ما هستند،[6] علاوه بر اینها باید بدانیم که حضرت معصومه در سنین جوانی از دنیا رفته‌اند شاید در صورت استمرار حیات و وجود مورد مناسب ازدواج می کردند.
معرفی منابع جهت مطالعه بیشتر:
1. ودیعه آل محمد(ص)، محمد صادق انصاری قمی.
2. کریمه اهل بیت، علی اکبر مهدی پور.
3. فروغی از کوثر، الیاس محمد بیگی.
4. حضرت معصومه و شهر قم، محمد حکیمی.
--------------------------------------------------------------------------------
[1] . عاملی،‌ محمد بن حسن، ‌وسائل‌الشیعه، بیروت، دارالاحیاء التراث العربی، چاپ چهارم، 1391، ج 14، ص 3.
[2] . قمی، حسن بن محمد بن حسن، تاریخ قدیم قم، ترجمه حسن بن علی، تصحیح سیدجلال تهرانی، مطبعه مجلسی، ص 211.
[3] . محمدی اشتهاردی، محمد، ‌حضرت معصومه فاطمه دوم، انتشارات علامه، چاپ دانش، اول، 75، ص 116.
[4] . کلینی، اصول کافی، ج1،‌ ص 317.
[5] . اصول کافی، ج 1، ص 261.
[6] . صدوق، من لایحضره الفقیه، ج 3، ص 393، باب الاکفاء‌.