واقعیت امر در خصوص رزمندگان ایرانی در طول 8 سال جنگ چنین نبوده است و اگر برداشت عمومی از فیلم‌های ساخته شده در خصوص جنگ حاکی از بی‌احساسی و بی‌عاطفه بودن رزمندگان باشد، این مسئله بیانگر ضعف کار فیلم نامه نویس‌ها و کارگردان‌ها در ساخت چنین فیلم‌هایی بوده که نتوانسته‌اند شخصیت واقعی رزمندگان را به مخاطب بشناسانند. لذا در پاسخ‌گویی به سؤال فوق باید چند مطلب از یکدیگر تفکیک شود: اگر فیلمی فقط صحنه‌ی جنگ و رویارویی با دشمن را نشان می‌دهد، درست است که چهره‌ی پرصلابت، جدی، خشن و نیروی قاهره‌ی یک رزمنده را به تصویر می‌کشد؛ اما اگر فیلمی علاوه بر صحنه‌های جنگی، صحنه‌های پشت جبهه را نیز به تصویر می‌کشد و رابطه‌ی اجتماعی یک رزمنده با پدر و مادرش، با فرزند و همسرش و یا دوستانش را نشان می‌دهد، در آنجا باید لطافت روح و عاطفه و رقت قلب آن رزمنده را به تصویر بکشد، که وجه دیگر شخصیت واقعی آن رزمنده است و اگر در فیلم‌های سینمایی و تلویزیونی ساخته شده این بعد به تصویر کشیده نشد، نشان عدم موفقیت آن کارگردان و فیلمساز بوده است.
همچنین مطرح است که فیلم‌های ساخته شده درباره جنگ عراق و ایران اغلب جنگی )Action( و بیشتر ناظر بر صحنه‌های جنگ و جنبه‌های خشن جبهه‌ها بوده است، لذا این ذهنیت تا حدودی طبیعی است که تصور کنند رزمندگان ایرانی دارای روحیه‌های خشن و بدون عاطفه بوده‌اند! در حالی که امروزه پس از گذشت یک دهه از جنگ تحمیلی، شاهد ساخته شدن فیلم‌هایی هستیم که روحیات درونی، اخلاقی، عاطفی و در یک کلام روان شناسانه‌ی رزمندگان و ارتباطات اجتماعی آنان را در پشت جبهه‌های جنگ نشان می‌دهد که چگونه دارای طبعی لطیف و روحیه‌ای عاطفی و با احساس هستند.
اما به طور کلی شناخت و دریافت حالات روحی و عاطفی یک رزمنده بر اساس این آیه‌ی قرآنی میسر است که )اشداء علی الکفار رحماء بینهم( ؛ یعنی در مقابل دشمن هیچ گونه گذشتی نداشته و خشن و پرصلابت بودند، اما همان فرد سخت و محکم در جبهه‌ها، وقتی یک نفر از عراقی‌ها را به اسیری می‌گرفت، آب خودش را و لباس خودش را به او می‌داد و از بعد رأفت و عاطفه با او برخورد می‌کرد و تبلیغات سوء عراق در مورد رزمندگان ایرانی و رفتار خشن آنان با اسیران جنگی را از بین برده و آن را خنثی می‌کرد.
واقعیت امر این بود که رزمندگان ایرانی روحیه‌ی دوگانه‌ای داشتند: در مقابل دشمن سرسخت و خشن و در مقابل دوستان و اقوام در پشت جبهه، نرم و ملایم توأم با عطوفت و مهربانی بوده‌اند و لذا اگر فیلمی ساخته می‌شود حتما باید هر دو جنبه در آن لحاظ گردد. به قول شهید آوینی، فیلم‌هایی مثل دیده‌بان، انسان و اسلحه، عبور، از جمله فیلم‌های سینمایی هستند که دارای فضای صادقانه بوده و بوی بسیج و پاکی و مهربانی می‌دهد، چرا که سازندگان آنها خود رزم‌آور و بسیجی بوده‌اند و با جبهه‌ها، انسی غفلت ناپذیر داشتند.
به هر صورت، بی‌احساس و بی‌عاطفه جلوه دادن رزمندگان ایرانی، امری دور از واقعیت بوده و ناشی از ضعف کارگردانان در ساخت فیلم‌های جنگی بوده است و عدم تلفیق صحیح از دو بعد روحی رزمندگان )یعنی خشونت با دشمن و رأفت با دوست( است که موجب به وجود آمدن چنین ذهنیتی در مخاطبین شده است. آنچه به عنوان سند می‌توان به آن استناد جست، مکتوبات خود رزمندگان است که در قالب کتاب‌هایی نیز چاپ شده مانند، مکاتبات شهید همت با همسرش یا شهید حسین خرازی و سایرین که بیان کننده‌ی روح عرفانی و لطیف آنان در پشت آن چهره‌های نظامی و خشن و قاطع آنان در خط مقدم جنگ است. ناگفته نماند که متأسفانه ابعاد روحی و لطافت اخلاقی رزمندگان ما بسیار ناشناخته باقی مانده است.
منبع: جنگ ایران و عراق، پرسش‌ها و پاسخ‌ها، فرهاد درویشی، مرکز مطالعات و تحقیقات جنگ
