آیا در زمان ظهور، ظالمان از زمان خلقت آدم تا آن زمان، همه حاضر و مجازات می‌شوند؟

شرح پرسش:
در روایات آمده در زمان ظهور یک سوم مردم جهان باقی می‌مانند و ظالمان از زمان خلقت آدم تا آن زمان همه حاضر می شوند؛ زنده شدن آنان اجبار است ولی زنده شدن اولیاء الهی که مورد آزار آنان قرار گرفته اند اختیاری است. حال سؤال این است نحوه مؤاخذه آنان چگونه است و در کجا و توسط چه کسانی صورت می گیرد و آیا جزای آنان در همین دنیا به پایان می رسد یا اینکه در آخرت هم به جزای عمل خود می رسند؟

پاسخ:
یکی از اموری که پس از ظهور امام زمان علیه السّلام به وقوع می پیوندد مسئله رجعت است. رجعت به معنای بازگشت مردگان به حیات دوباره (این دنیا) است، و اعتقاد به این اصل، از ضروریات مذهب تشیع است،[1] هم امکان رجعت و هم وقوع آن، در آیات و روایات متعددی به اثبات رسیده و یا مورد تأیید قرار گرفته است.[2] ولی آنچه در پاسخ به این سؤال بیشتر باید مورد توجه قرار گیرد این است که چه افرادی رجعت می کنند و چه کسانی عقاب می شوند و منتقمین چه گروهی هستند و نحوه مؤاخذه و انتقام آنها به چه شکلی بوده و تکلیف رجعت کنندگان در قیامت چیست؟ جواب این سؤال ها را می توان در روایات متعددی جستجو کرد که مضمون آنها از این قرار است که:ما دو دسته رجعت کننده داریم الف) کسانی که بالاترین درجه ایمان را دارند. ب) کسانی که در غایت فساد بوده و در حق اولیاء مرتکب ظلم شده اند[3] و به عبارت دیگر ظالمین، منافقین و دشمنان خدا و پیامبر و اهل بیت و انبیاء علیهم السّلام و مؤمنین و کسانی که با حق در ستیز بوده اند.[4] این نوع رجعت را رجعت خاصه می گویند یعنی فقط گروه یا گروههای خاصی رجعت می کنند در مقابل رجعت عامه که به معنای رجعت همة کسانی است که از دنیا رفته اند، که این نوع رجعت فقط در قیامت صورت می گیرد بنابراین به غیر از دو گروه مذکور، دیگران رجعت نمی کنند مثلاً کسانی که از لحاظ ایمان بین این دو گروه قرار دارند. علاوه بر آن اقوامی هم که در گذشته دچار عذاب الهی شده اند، مشمول رجعت خاصه نمی شوند. همة مؤمنین رجعت کننده دارای تکلیف هم هستند، اما گروه دوم اگر هم دارای تکلیف باشند ولی قدرت بر توبه ندارند[5] چون زمان توبه آنها که همان زندگی اولیه آنها بوده به پایان رسیده است. و اما در مورد نحوه مؤاخذه و اینکه در کجا و به دست چه کسانی صورت می گیرد باید اشاره کنیم که از اخبار اینگونه استفاده می شود که هنگام قیام قائم علیه السّلام خداوند عده ای از کسانی که مرده اند (از اولیاء و شیعیان) را بر می گرداند تا به ثواب نصرت و یاری آن حضرت برسند و از ظهور دولت او شادمان گردند، و عده ای از دشمنان آن حضرت را نیز بر می گرداند تا از آنها انتقام گرفته شود و مقداری از عذابی را که مستحق آن هستند (با کشته شدن به دست مؤمنین و نیز ذلت و خواری بواسطه مشاهده برتری حق) به آنها بچشانند[6] و این موجب تشفی دل آنها می گردد و به طور کلی رجعت برای اقامه قصاص و عدل است.[7] و اما جایی که قصاص و انتقام در آن صورت می گیرد جایی خاص به طوری که از همة دشمنان در آنجا، انتقام گرفته شود، نیست بلکه نقاط مختلفی می تواند محل انتقام گیری باشد مثلاً مدینه یا مکه یا کوفه یا هر جای دیگری در دنیا، به عنوان نمونه در روایتی وارد شده است که امیر مؤمنان علی علیه السّلام و فرزندشان امام حسین علیه السّلام برای انتقام از بنی امیه و معاویه، و آل معاویه و... رجعت می کنند تا اینکه خداوند 30 هزار نفر از اهل کوفه و 70 هزار نفر از سایر مردم را بر می انگیزد تا اینکه در محل صفین (همانند زمان حکومت حضرت علی علیه السّلام ) (دشمنان و پیروان حضرت) همدیگر را ملاقات کرده و تمامی دشمنان (تا نفر آخر) کشته می شوند و پس از آن (در روز قیامت) خدای تعالی آنها را برانگیخته و همراه فرعون و آل فرعون دچار عذابی شدید می کند.[8] و از همین جا می توان استفاده کرد که این انتقام گیری و غلبه به همین دنیا اختصاص دارد و موجب نمی شود که از عذاب قیامت در امان باشند، بلکه پس از غلبه اولیاء بر دشمنان، هر دو گروه، از دنیا می روند و دوباره همگی در قیامت زنده شده و به حسابشان رسیدگی می شود، و به آنچه از ثواب و عقاب که استحقاق آن را دارند می رسند.[9]
برای مطالعة بیشتر به کتب ذیل مراجعه گردد:
1. بحارالانوار، ج 53،‌باب الرجعه.
2. . الرجعه او العودة الی الحیاة الدنیا بعد الموت (سلسلة المعارف الاسلامیه) ج 1، چاپ ستاره، مرکز الرسالة، قم 1418.
3. الاعتقادات، الشیخ المفید، تحقیق عصام عبدالسید.
4. اوائل المقالات، الشیخ المفید، چاپ کنگره جهانی هزاره شیخ مفید، قم.
امام صادق علیه السّلام در مورد یاران حضرت مهدی (عج) فرمودند:
.... آری، آنان،‌شیران روز و نیایشگران شب اند، دلهایشان مانند پاره های آهن محکم و استوار است....[10]

---------------------------------------
[1] . الرجعة او العودة الی الحیاة الدنیا بعد الموت (سلسلة‌المعارف الاسلامیه) ج 1، ص 59، چاپ ستاره، ناشر مرکز الرساله، قم 1418.
[2] . کهف/18، اعراف/155، بقره/243، نمل /82 و 84 و 87، انبیاء/95، ممتحنه/13، کنزالعمال، ج 11، ص 134 ح 30924، المتقی الهندی، تحقیق الشیخ مکری حیانی، الشیخ صفوة السقا، مؤسسة الرساله بیروت و تفسیر القمی 1/ص 24 و 385، چاپ مؤسسة دارالکتاب ، قم، علی بن ابراهیم القمی.
[3] . تصحیح الاعتقاد، ص 90، الشیخ المفید، تحقیق حسین درگاهی، چاپ 2 1414 چاپ دارالمفید بیروت، و بحارالانوار ، ج 53، ص 39 ح 1 و ص 60 ح 49، مؤسسة الوفاء بیروت لبنان، 1404 ه . ق.
[4] . بحارالانوار ، ج 53،‌ص 39، ح 1 و 2، ص 40، ح 7 ق، ص 41، ح 9، ص 54، ح 32،‌ص 65،‌ح 58.
[5] . انعام/158، الرجعه (مرکز الرساله)، ص 90 و 98.
[6] . بحارالانوار، ج 53،‌ص 127.
[7] . بحارالانوار، ج 53، ص 44، ج 16، عقاید الامامیه، ص 80 و الفصول المختار، ص 153، الشیخ المفید، چاپ کنگره جهانی هزارة شیخ مفید، قم، 1418
[8] . بحارالانوار ، ج 53،‌ص 74، ح 75.
[9] . انبیاء/95، عقاید الامامیه، ص 80.
[10] . بحارالانوار، ج 52، ص 386.
( اندیشه قم )