علمای اهل سنّت درباره امام علی(علیه السلام) و فضایل آن حضرت تألیفات فراوانی به رشته تحریر در آورده اند که می توان آنها را به چهار دسته تقسیم نمود:
الف) کتاب هایی که درباره سیره نبوی و صحابه به صورت عام نوشته شده و در آنها مناقب پیامبر گرامی(صلی الله علیه وآله)و صحابه آن حضرت بیان شده و ضمن آن مناقب امام علی(علیه السلام) نیز بیان گردیده است. در این کتاب ها مناقب آن حضرت حجم قابل ملاحظه ای را تشکیل می دهد که نمونه آن کتاب های صحاح سته (شش گانه) می باشد;
ب) از آن زمان که سید رضی(رحمه الله) (م 406 هق) کتاب شریف نهج البلاغه را جمع آوری و تدوین نمود، علمای بسیاری بر آن شرح نوشته اند. به نقل علامه شیخ حسین جمعه عاملی، حدود 210 شرح جامع و کامل نهج البلاغه نوشته شده است که نیمی از آنها را علمای اهل سنّت نگاشته اند. معروف ترین این شروح، شرح نهج البلاغه، ابن ابی الحدید است که از علمای بنام اهل سنّت می باشد. این کتاب در تشریح سخنان امام و بیان دیدگاه های آن حضرت درباره حکومت، اعتقادات، تاریخ و... می باشد;
ج) دسته سوم کتاب هایی است که علمای اهل سنّت به طور عام درباره فضایل پنج تن آل عبا و دیگر اهل بیت(علیهم السلام)نوشته اند که از جمله آنها می توان به کتاب های زیر اشاره کرد:
1. فرائد السمطین، نوشته امام الحرمین جوینی شافعی;
2. ینابیع المودة، نوشته شیخ سلیمان بن ابراهیم القندوزی الحنفی;
3. فصول المهمه فی معرفة الائمه، نوشته ابن صباغ مالکی;
4. درر السمطین فی فضایل علی و الزهراء و السبطین، نوشته حافظ جمال الدین محمد یوسف بن حسن صنفی زرندی;
5. مودة القربی، نوشته علی حسین همدانی شافعی;
6. نزول القرآن فی مناقب اهل البیت(علیهم السلام)، نوشته حافظ ابی نعیم اصفهانی;
7. العبرة فی فضایل العترة، نوشته عبدالله حمصی شافعی;
8. تذکرة الخواص، نوشته علامه شیخ یوسف سبط ابن جوزی;
9. وسیلة المآل فی عدّ مناقب الآل، احمد بن الفضل بن محمد باکثیر;
و بسیاری کتاب های دیگر.
د) گروه دیگری از نویسندگان اهل سنّت صرفاً درباره فضایل و ویژگی های حضرت علی(علیه السلام)به تدوین کتاب های مختلف پرداخته اند که به ترتیب سال های نگارش به برخی از آنها اشاره می کنیم:
1. مناقب علی ابن ابی طالب، نوشته امام احمد حنبل، متوفای 241 ه ق;
2. الخصائص فی فضل علی ابن ابی طالب، نوشته عبدالرحمان احمد بن شعیب نسایی، متوفای 303 ه ق;
3. مناقب الإمام أمیرالمؤمنین علی ابن ابی طالب، نوشته حافظ محمد بن سلیمان الکوفی، قرن سوم هجری;
4. فضایل علی(علیه السلام)، نوشته حافظ شافعی حنفی کوفی، متوفای 336ه ق;
5. مناقب علی ابن ابی طالب، نوشته ابو مؤید موفق بن احمد خوارزمی، متوفای 634 ه ق;
6. فضایل علی(علیه السلام)، نوشته جلال الدین عبدالرحمان سیوطی شافعی، متوفای 911 ه ق;
7. فضایل علی(علیه السلام)، نوشته حاکم ابی عبدالله بن بیع نیشابوری شافعی، متوفای 405 ه ق;
8. مناقب علی(علیه السلام)، نوشته علامه مجلسی شیخ علی بامن حضرمی شافعی، قرن 7 هجری;
9. جواهر المطالب فی مناقب الإمام علی ابن ابی طالب، نوشته محمد بن احمد دمشقی باعونی شافعی، متوفای 871 ه ق;
10. اسمی المناقب فی تهذیب امن المطالب فی المناقب علی ابن ابی طالب، نوشته محمد بن محمد جرزی شافعی دمشقی، متوفای 833ه ق;
11. مناقب علی(علیه السلام)، نوشته علامه محب الدین طبری مکی;
و ده ها کتاب دیگر.
در قرنهای معاصر نیز بسیاری از علمای اهل سنّت در مناقب حضرت علی(علیه السلام) به تألیف کتابهایی پرداخته اند که برخی از آنها عبارت است از:
1. علّموا أولادهم محبة آل بیت رسول الله، محمود طعمه حلبی;
2. علّموا أَولادکم محبة آل بیت النبی(صلی الله علیه وآله)، نوشته محمد عبده یمانی;
3. المناقب المرتضویه، نوشته علامه محمد صالح الحنفی الترمذی;
4. عقد المنضد فی مناقب آل محمد، نوشته علامه قاضی شیخ محمد بن علی یمانی شوکانی;
5. امام علی(علیه السلام) صوت العدالة، نوشته عبدالفتاح عبدالمقصود;
6. علی و بنوه، نوشته طاها حسین.
همچنین بر دیوان اشعار امام علی(علیه السلام) برخی از علمای اهل سنّت شرح هایی نوشته اند که می توان از میبدی نام برد.[1]
پی نوشتها:
[1]. ر.ک: شرح دیوان امیرالمؤمنین، ملاحسین بن معین الدین میبدی یزدی، متوفای 909، (مرکز نشر میراث مکتوب، تهران، 1379 ه ش).
www.mazaheb.ir
